 |
Jon moh by stać rasiejskim hierojem pieršaj usiaśvietnaj vajny — zrešty, i staŭ, pačaŭšy słužbu nižnim čynam i mieŭšy ŭ 1917 h. užo ranh paručnika, atrymaŭšy Hieorhijeŭski kryž, try stupieni i try ordeny Śv.Hanny. Jon moh stać hierojem antybalšavickaha rasiejskaha supracivu — zrešty, i staŭ, pryvioŭšy 2 listapada 1918 h., jašče rotmistram, dva dyvizijony (kala 800 šabiel) ad «čyrvonych» u Pskoŭski korpus «biełych». U červieni 1919 h. jon atrymaŭ ranh pałkoŭnika, a ŭ lipieni 1919 h. na prapanovu hienerał‑lejtenanta Arsieńnieva kamandujučy Paŭnočna‑Zachodniaj armijaj hienerał‑lejtenant Radzianka nadaŭ Stanisłavu Bułak‑Bałachoviču ranh hienerał‑majora za paśpiachovaje vyzvaleńnie ad balšavikoŭ Pskova. Peŭna, zasłužany jon pierad Estonijaj i Łatvijaj, bo jaho častki ŭžo jak Asobnyja adździeły BNR u Bałtyi ŭ kancy 1919 — pačatku 1920 h. zajmali pazycyi pad Izborskam na antybalšavickim froncie pamiž estonskaj i łatyskaj armijami. Pieramovy ŭradaŭ Estonii i Łatvii z Savieckaj Rasiejaj zrabili niepažadanym znachodžańnie ŭzbrojenych adździełaŭ Bułak‑Bałachoviča ŭ Bałtyi.
Tak niekali i z kamandavańniem «biełaha» ruchu na paŭnočnym zachadzie ŭ jaho nie skłalisia adnosiny, niahledziačy na paśpiachovyja vajskovyja aperacyi. Bałachovič ź junactva byŭ blizki da eseraŭ. Hałoŭnakamandujučy ž Paŭnočna‑Zachodniaj armijaj hienerała ad infanteryi Mikałaj Judzienič, choć i sam mieŭ biełaruskaje pachodžańnie, ale ćviorda stajaŭ na pryncypach rasiejskaha manarchizmu i admaŭlaŭ prava «inšarodcam» na samastojnaje isnavańnie. Hatoŭnaści Bałachoviča da słužby ŭ biełaruskim vojsku, biezumoŭna, paŭpłyvała na jaho adchileńnie ŭ kancy 1919 h., pavodle zahadu Judzieniča, ad kamandavańnia korpusam. Užo ŭ noč na 28 studzienia 1920 h. Bałachovič sam aryštavaŭ Judzieniča.
Aficyjnuju deklaracyju pra biełaruskaje hramadzianstva i prośbu pryniać jaho na biełaruskuju słužbu hienerał skłaŭ 14 listapada 1919 h. Jašče raniej, u kastryčniku 1919 hodu, pad čas kanferencyi bałtyjskich krainaŭ, Ukrainy i Biełarusi ŭ estonskim Tartu na prapanovu šefa Biełaruskaj Vajskova‑Dyplamatyčnaj Misii pałkoŭnika Kastusia Jezavitava pierajści na słužbu BNR Bałachovič adkazaŭ, što ideja baraćby za niezaležnaść Biełarusi dla jaho značna bližej, čym udzieł u akcyjach «biełych» hienerałaŭ.
Vielmi ciažka sačyć za kalendarom padziejaŭ u 1917—20 h. — nastolki imkliva tady źmianiałasia vajskovaja i palityčnyja sytuacyja, abviaščalisia cełyja dziaržavy dy źnikali ŭrady. Prajekt BNR u hetych varunkach vyhladaŭ vielmi niapeŭna — jon mieŭ takoha adnaznačnaha voraha, jak balšavickaja Rasieja; jamu nie mahła spryjać ni kajzerskaja, ni respublikanskaja Niamieččyna, što mieła abaviazki pierad čyrvonym Kramlom; na jaho vielmi padazrona hladzieli krainy Antanty, bo svaim faktam isnavańnia BNR niby parušała z rasiejskaha boku antyniamiecki front chaŭruśnikaŭ (chiba tolki amerykanskaja misija, jašče padčas znachodžańnia korpusu Bałachoviča ŭ Bałtyi, pieradała jamu vajskovy špital i medykamenty). Biełaruskuju kartu mahli razyhrać tolki Piłsudzki i litoŭski ŭrad u Koŭnie. U takim vypadku pryniaćcio boku BNR było sapraŭdnym vybaram. Siarod mora chaosu, u jaki pieratvaryłasia Ŭschodniaja Eŭropa i ŭsia Rasieja, vybar svajho apiryšča, svajoj mety dazvalaŭ ratavacca — nie pieraŭtvarycca prosta va ŭzbrojeny kantynhient, jakomu patrebnyja srodki vyžyvańnia, i nia stać usiaho tolki kamandaj vajskovych najmitaŭ, popyt na jakija rezka ŭzros.
U 1920 h. u Bałachoviča buduć jašče chaŭrus z Barysam Savinkavym i Paleski pachod. 7 listapada 1920 h. u Turavie adbyłasia ŭračystaść pieraniaćcia Biełaruskim Palityčnym Kamitetam z ruk hienerała Bułak‑Bałachoviča cyvilnaj ułady «nad vyzvalenaj ziamloj Biełaruskaj Narodnaj Respubliki». Na turaŭskim rynku stali ŭ šychtach biełaruskija atrady. Na ŭračystaść źjechałasia šmat žycharoŭ navakolnych viosak i prysutničali delehacyi chryścijanskaha i habrejskaha nasielnictva. Pryjechaŭ taksama Barys Savinkaŭ. Paśla bahasłužby, padčas jakoj byli ŭźniesienyja malitvy za BNR i pośpiech jaje zbroi, Bułak‑Bałachovič prysiahnuŭ na nacyjaściahu, što «nie składzie zbroi, pakul nia vyzvalić rodnaha kraju ad uzurpataraŭ». Kali ŭžo 12 listapada Bułak‑Bałachovič prybyŭ u Mazyr, va ŭsim horadzie z hetaj nahody byli vyviešanyja bieł‑čyrvona‑biełyja ściahi.
Jak adznačajuć historyki, nie kranajučy čysta militarnych aspektaŭ, pachod hienerała Bułak‑Bałachoviča mieŭ adzin vielmi važny vynik. U Asobnym biełaruskim adździele Bałachoviča z 1919 h. słužyli ŭradžency rodnaj hienerału Dzisienščyny i Dźvinščyny. Padčas bajoŭ na Zachodnim Paleśsi letam 1920 h. da Biełaruskaj Narodnaj Armii, jak tady nazyvaŭsia adździeł hienerała Bułak‑Bałachoviča, stali dałučacca palešuki. U čas farmavańnia armii ŭ Turaŭ pryjšli atrady ź Biełastoku, Słucku i Miensku. U Mazyry dałučylisia miascovyja dobraachvotniki. Takim čynam, armija nabyła ahulnanacyjanalny charaktar. Dziakujučy namahańniam biełaruskich žaŭnieraŭ, Uschodniaje Paleśsie taksama było dałučana da historyi zmahańnia za niezaležnuju Biełaruskuju Narodnuju Respubliku.
Jak by my ni aceńvali važnaść indyvidualnaha raźvićcia, samadastatkovaści i ŭłasnaj adkaznaści, sučasnaja arhanizacyja hramadztva patrabuje, kab čałaviek i narody mieli ŭłasnuju dziaržavu. Asablivaja biezabaronnaść indyvida robicca adčuvalnaj u kryzysnyja peryjady. Hienerał Bułak‑Bałachovič imknuŭsia słužyć dziaržavie, šukaŭ jaje, sprabavaŭ stvaryć. Hetyja pošuki i sparadžajuć pole dla dyskusii pra jaho asobu. Ale my viedajem, što svoj vybar jon zrabiŭ.
