U Minsku, na vulicy Łodačnaj, dzie da kanca 20 stahodździa stajaŭ kamień-«dzied», abjekt pakłanieńnia jazyčnikaŭ, chočuć pabudavać administracyjny centr z kaviarniami i ofisami.
Prajekt zabudovy administracyja Leninskaha rajona vyniesła na hramadskaje abmierkavańnie 27 lipienia. A ŭ sieradu ŭviečary ŭ KZ «Minsk» adbyłasia prezientacyja architekturna-płanirovačnaj kancepcyi abjekta — «revitalizacyja terytoryi byłoha kapišča (Ch—XX st.st.) z rekanstrukcyjaj restarana «Staroje rečyšča» ŭ restaranny kompleks u miežach kvartała vuł. Uljanaŭskaja — vuł. Lenina — r. Śvisłač».
Na mierapryjemstva sabrałasia kala 40 nieabyjakavych miascovych žycharoŭ. Jak vyśvietliłasia paźniej, bolšaść ź ich — navukovyja rabotniki, architektary i prajekciroŭščyki, jakija žyvuć u hetym rajonie ŭžo šmat hadoŭ. Byli siarod tych, chto sabraŭsia, navat daśledčyki vałunoŭ.
Zakazčykam prajekta vystupaje TAA «Ekavo», jakomu naležyć restaran «Staroje rečyšča». Pačać budaŭnictva płanujecca ŭ lutym-sakaviku, a skončyć praz dva hady.
Kapišča adnoviać
— Na samoj terytoryi byłoha kapišča nie dapuskajucca nijakija pracy. Jość taksama zona achovy łandšaftu, dzie taksama nielha budavać. U zonie rehulavańnia zabudovy ŭ adnoj častcy dapuskajecca budaŭnictva pavierchavaściu ad dvuch da čatyroch, u druhoj — da dvuch pavierchaŭ. Budzie tam taksama park, — raspaviała hałoŭny inžynier prajekta, śpiecyjalist instytuta «Minskhramadzianprajekt» Iryna Huša. — Kapišča ŭjaŭlaje saboj pahanskaje miesca. I jość prapanova pa muziejefikacyi hetaha miesca: budzie stajać pamiatnaja tablica, jakaja nahadvaje pra historyju hetaha miesca.
Skončyć prezientacyju inžynieru prajekta prysutnyja nie dali i adrazu stali zadavać svaje pytańni.
— Na samaj spravie, heta nie rekanstrukcyja restarana, a novaje budaŭnictva. A voś pra revitalizacyju kapišča i dobraŭparadkavańni parku i havorki nie idzie. Tam budzie restaran, parkoŭka i roznyja ŭstanovy, jakija pryniasuć prybytak ŭładalniku «Staroha rečyšča». Žycharam ž horada ad hetaj pabudovy karyści nijakaj, — vystupiła miascovaja žycharka Ludmiła.
— Kaliści hetaja terytoryja była ŭskrainaj horada, a zaraz heta ŭžo samy centr. Uličvajučy kolkaść cikavych i histaryčnych budynkaŭ vakoł, chaciełasia stvaryć niejki ansambl, kab nie źjaviłasia čarhovaje zbudavańnie, jakoje niešta «ciahnie» na siabie ŭ stylistyčnym sensie, — pačała raskazvać hałoŭny architektar prajekta Marharyta Mikłaševič. — Ź inšaha boku, hetaja revitalizacyja, jak heta bačyŭ zakazčyk i Minkult, značyć ažyŭleńnie, viartańnie niejki žyćciadziejnaści hetaha miesca. Byli niejkija pošuki, ale chaciełasia viarnucca da karanioŭ, tamu i źjaviłasia ideja adnaŭleńnia atmaśfiery vulicy Łodačnaj. Nie samoj vulicy, tamu što adnavić jaje niemahčyma, a taho anturažu, jaki na joj byŭ. Tamu prajektam było vyrašana zrabić usio adzinym budynkam i pad adnym dacham złučyć sučasnyja budynki z «cytatami» z historyi: tam buduć dvuchpaviarchovyja «chatki», jakija buduć nahadvać damy, jakija stajali ŭzdoŭž vulicy Łodačnaj. Ale, viadoma, usio budzie zroblena z sučasnych budaŭničych materyjałaŭ.
Jak akazałasia, byli siarod tych, chto sabraŭsia, nie tolki žychary Łodačnaj, ale i tyja, chto viedaŭ historyju, źviazanuju z «pierajezdam» namolenych kamianioŭ u Muziej vałunoŭ.
— Takoha ŭnikalnaha kapišča, jakoje isnavała da pačatku 20 stahodździa, naŭrad ci znojdziecie dzieści ŭ Jeŭropie. Ź im źviazana stolki lehiend, kolki niama nidzie. I kali budzie adnoŭlena kapišča, to hetuju terytoryju razam z kamianiami i historyjaj možna budzie ŭnieści ŭ śpis historyka-kulturnych elemientaŭ jak niemateryjalnaja spadčyna JUNIESKA, — raspaviała miascovaja žycharka Rehina, jakaja naradziłasia i vyrasła na vulicy Łodačnaj.
— U 1985 hodzie byŭ składzieny prajekt adnaŭleńnia staroha kapišča. I taksama viałosia hramadskaje abmierkavańnie. Ale realizavać prajekt u toj čas było niemahčyma, — raspaviała Rehina. — U vyniku adnojčy, kali ja pryjechała na Łodkavuju, ja ŭbačyła buldozier, jaki źbiraŭsia «vyrvać» kamień. Ja patłumačyła kiroŭcu, što heta pomnik, patelefanavała dyrektaru Muzieja vałunoŭ, i my pavieźli kamień tudy. Tak jaho ŭdałosia zachavać. Čamu horad daŭ rasparadžeńnie prybrać kamień, my tak i nie daviedalisia. My potym pisali listy z prośbaj adnavić heta histaryčnaje miesca. Ale, jak bačycie, ničoha zroblena nie było. A heta ž naša historyja, i jaje treba zachavać.
«Navošta nam stolki piciejnych ustanoŭ?»
Rekanstrukcyja restarana «Staroje rečyšča», padčas jakoj kolkaść pasadačnych miescaŭ pavialičycca da 300, mocna aburyła žycharoŭ kvartała. Na ich dumku, u rajonie dastatkova piciejnych ustanoŭ i jašče adno tut ni da čaho.
— U nas adno pytańnie: ci maje patrebu mienavita hety rajon, nie kažučy ŭžo pra Minsk, u čarhovaj piciejnaj ustanovie? — ustała sa svajho miesca žančyna. — Tut pobač dva takija: «Śpiavajučyja fantany», u haścinicy «Piekin» taksama jość restaran. Na vulicy Kastryčnickaj taksama try kafe. My tolki-tolki syšli ad hetaha pieršaha miesca pa spažyvańni ałkaholu na dušu nasielnictva siarod krain SND. Ci treba nam čarhovaja piciejnaja ŭstanova? Tam na Kastryčnickaj jość stary zavod, vaźmicie jaho, zrabicie tam što-niebudź dobraje. Navošta jašče adzin restaran?
— Architektar trochi pamyliłasia. Heta budzie zona pieramovaŭ, dla sustreč delehacyj. Heta budzie zakrytaja terytoryja, heta značyć, biez dostupu ludziej z vulicy, — rastłumačyŭ prysutnym dyrektar TAA «Ekovo» Alaksandr Karčynski. — Sam budynak budzie administracyjna-ofisnym, nijakaha tam handlu šmotkami, jak niechta mierkavaŭ, nie budzie. Heta budzie ŭłasny ofis restarana «Staroje rečyšča».
Praź dźvie hadziny paśla pačatku schodu namieśnik staršyni vykankama paprasiŭ prysutnych zafiksavać usie svaje prapanovy i zaŭvahi ŭ piśmovym vyhladzie.
