«Ja sprabavaŭ, u mianie nie atrymlivajecca», — Lavon Volski pra novy albom i talent žonki Hanny
8 traŭnia Lavon Volski ŭ Stakholmie atrymaje premiju Freemuse Award 2016. Arhanizatary premii kazali, što Volski praciahvaje tradycyju muzykaŭ, jakija «stanoviacca symbalami ruchaŭ za hramadzianskija pravy, vykazvajučy praz svaju muzyku rasčaravańnie i nadzieju». Lavona nazvali «ikonaj biełaruskaj muzyki», a jahonyja pieśni — «himnami».
U hety momant u Biełarusi na novy albom Volskaha sabrali 79% srodkaŭ. A kiraŭnictva kancertnaj zali «Minsk» niadaŭna admoviła siabram muzyki, jakija chacieli pravieści kancert u pamiać Lavonavaj žonki — Hanna adyšła ŭ inšy śviet 23 sakavika.
Napiaredadni adjezdu ŭ Stakholm Radyjo Svaboda sustrełasia ź Lavonam Volskim u Miensku.
— Nakolki hatovy novy albom? Jaki jon? I što jašče treba zrabić, kab jon vyjšaŭ?
— Treba hrošy prysyłać dla taho, kab jon vyjšaŭ. Bolšaja častka hatovaja. Ja nadoječy byŭ u Vilni, zapisaŭ jašče čatyry pieśni. Albom vielizarny, tam 16 piesień: vosiem ciažkich, vosiem lohkich. Heta kancepcyja, jakuju vypracavali Snore(Snore Berhierudam — saŭndpradusar, ź jakim Volski supracoŭničaje), ja i Hanna paru miesiacaŭ tamu. Vyrašyli, što heta budzie cikava, kab pakazać mianie z roznych bakoŭ. Što ja mahu i raŭci, a mahu i pra kachańnie śpieć cichuju pieśniu.
— Ciažkija pa źmieście ci pa muzycy?
— Pa źmieście tam usio ciažkaje. Asabliva «lohkija» pieśni. Tam sucelnaja depresija, navat nia viedaju čamu, bo pisałasia heta ŭsio ŭ Švajcaryi, dzie my byli z Hannaj pierad Kaladami. Chacieli zrabić usio jak maha chutčej. I ja pisaŭ va ŭzmocnienym režymie. Rabiŭ dema i adrazu nakiroŭvaŭ da Snore, a jon prymaŭ ci nie prymaŭ. Niekalki nie pryniaŭ, ale ŭsio ž taki atrymałasia napisać 8 na 8. Dziŭnavata, moža, ale z hetym albomam vyrašana było iści nie pa praviłach šoŭ-biznesu.
— I jakija ciapier praviły?
— Ciapier takija praviły, što albomy pavinny być karotkija. Bo narod «stamlajecca» słuchać. Słuchaje pačatak pieršaj pieśni, pačatak druhoj — i ŭsio… Jość, kaniečnie, narmalnyja ludzi, melamany. Ale ja vam pieršaj raspaviadaju pra heta, nichto pra heta nia viedaje.
— Ja ŭdziačnaja.
— I proma taksama dosyć nietypovaje. Ale pra heta ja ŭžo nia budu raspaviadać, bo heta zakuliśsie. Sam padychod da raskrutki alboma inšy, choć dla čaho jaho raskručvać, taksama nie zrazumieła.
My chacieli ŭ Vilni zrabić čarhovaje «hrandyjoznaje» šoŭ uvosień, kali skončycca «miortvy sezon». Ale ni z puščy ni z pola MZS Litvy vyrašyŭ admović u vizavaj padtrymcy i bolej nie praciahvać hetuju praktyku. Jość taki varyjant, što ja pajdu na pryjom da ambasadara i jon asabista vyrašyć dazvolić, bo jon maje takija paŭnamoctvy. Ale sama tendencyja sumnaja vielmi.
Heta dla nas adzin z udaraŭ apošniaha času. Michałku, naprykład, udałosia vybić vizavuju padtrymku. Kali «etylenhlikol staŭ ciačy ŭ Pałacy sportu», paśla hetaha jamu vyrašyli dapamahčy.
— U hetaha alboma jość niejki mesydž?
— Adkrytaha mesydža, jak u papiaredniaha alboma, niama. Hety albom bolš paetyčny. Tam hramadzka-palityčnyja temy, sacyjalnyja. Ja hetym zajmajusia ŭsio žyćcio i nie mahu ad hetaha admovicca. Ale tam jość i čystaja paezija.
— Snore razumieje, pra što vy pišacie?
— Nie. Potym prosić pierakłaści. Tut była zusim inšaja sprava, tamu što treba było terminova napisać vielmi šmat demaŭ, kab Snore pačaŭ ich tam apracoŭvać. Tamu ja dasyłaŭ jamu absalutna pilotnyja teksty. A potym usie pieśni byli pierapisanyja. Heta ŭ mianie pieršaja praktyka, bo ja nikoli za dva miesiacy nie pisaŭ takuju vielizarnuju kolkaść piesień. I nia «Saŭku dy Hryšku», a za jakija ty budzieš nieści sapraŭdnuju adkaznaść pierad usimi.
— Za jakija pieśni vy ŭžo panieśli adkaznaść?
— U «Mroi» była takaja pieśnia «Ja rok-muzykant». Ja panios za jaje adkaznaść. Tam zakos pad moładzievy patas, a mnohija ludzi ličyli, što heta kiraŭnictva da dziejańnia. Ničoha dobraha nie atrymałasia. Kali zasnavaŭ «Krambambulu», mnie pryvodzili ŭ prykład «Ja rok-muzykant» — maŭlaŭ, «kazaŭ adno, a ciapier?..»
— Mnie, viedajecie, reziume da vašaj muzyčnaj premii nahadała reziume da Nobeleŭskaj premii pa litaratury.
— Ale heta dalokija premii. Ja viedaju, što jość takaja skandynaŭskaja inicyjatyva. Znajomy z kaardynataram — Ule Rejtaŭ. Jon niekalki razoŭ pryjaždžaŭ na maje kancerty čamuści…
— Nichto ž jaho nie prymušaŭ, ja dumaju.
— Nichto, biezumoŭna. Jon i ŭ Vilni byŭ na apošnim kancercie. Ale što ŭ ich jość niejkaja premija, ja nia viedaŭ, byŭ vielmi ździŭleny.
— Raz vas užo nazvali «symbalem zmahańnia za hramadzianskija pravy», to što vam padajecca najbolš važnym? Zrazumieła, što adzin čałaviek nia moža zmahacca «za ŭsio».
— Mianie zaŭsiody chvaluje svaboda. Bolšuju častku svajho žyćcia ja pražyŭ u tatalitarnym hramadztvie. Spačatku ŭ Savieckim Sajuzie, potym u hetaj krainie. Mnie heta zaŭsiody nie padabałasia.
Ź dziacinstva, ščyra kažučy. Ja pačaŭ z hetym zmahacca praz tvorčaść. Značnaja častka maich piesień pryśviečanaja svabodzie, zmahańniu z žyćciom pavodle chłuślivaha kodeksu i ŭsimi niepryjemnymi atrybutami savieckaj ułady, jakija pieraniała ciapierašniaja Biełaruś. Biezumoŭna, možna ad hetaha abstrahavacca, ale ŭ mianie nie atrymlivajecca, ščyra kažučy. Ja sprabavaŭ — i nie atrymlivajecca.
— Jak vy na ciapierašni žyćciovy momant farmulujecie dla siabie, što takoje svaboda?
— Jak heta ni śmiešna hučyć, dla mianie istotnyja demakratyčnyja kaštoŭnaści. Svaboda dla mianie — heta… ci vy zaŭvažali, što, naprykład, u niemcaŭ pryniata kazać toje, što ty dumaješ? U mianie šmat niamieckich siabroŭ. I jany nia buduć dziejničać pavodle takoha kodeksu, jak u nas — adnamu adno, druhomu druhoje. Roznyja ludzi jość, ale ŭ nas u masie takoje — na pracy adno, doma inšaje, pakraści niešta — biez prablem. Mnie padajecca, što takoje hramadztva — jano chvoraje. Nie padajecca, a dakładna. I bliskučaj budučyni nia budzie z takimi pavodzinami ŭ ludziej u masie. Ja sprabuju heta niejak źmianić praz toje, što mnie dadziena.
— Ja voś naziraju za tym, što adbyvajecca va Ŭkrainie. I tam adbyŭsia pierałom, syšła ŭłada, jakuju ličyli vinavataj u parušeńni demakratyi, u karupcyi, a prablemaŭ stała jašče bolš. I jany nie na ŭzroŭni ŭłady — prezydentaŭ, čynoŭnikaŭ, ministraŭ, a na ŭzroŭni ludziej — jany prosta nie razumiejuć, jak žyć inakš. Jany nie razumiejuć, jak možna nie davać chabar kožnamu…
— A što, u nas nia tak? Z chabaram u nas takaja samaja sytuacyja. Prosta heta zamoŭčvajecca. Vy davali kali-niebudź chabar?
— Vaŭ, nie zhadaju, chiba pry naradžeńni dziaciej… I heta vielmi daŭno i nibyta nie zusim chabar…
— A ja davaŭ, naprykład. U mianie kaliści pasadzili cieścia. Jon byŭ dyrektaram Instytutu hieadezii.
Heta hrupa ryzyki, jak vy razumiejecie. Štości z čymści nie supała — ukaz z dekretam. Jon byŭ pasadžany. Skazaŭ nam — takomu i takomu čałavieku treba dać takuju i takuju sumu.
— Vialikaja suma?
— Vialikaja. Nia sotni tysiač, ale dla nas tady heta była vialikaja suma. Aniečka dumała-dumała i vyrašyła, što treba, napeŭna, dać, raz jon skazaŭ. Jana pryjechała i čałavieku ŭ mašynie pieradała hrošy. I ja nia viedaju, ci jamu sapraŭdy skaścili termin, ci heta vypadkovaść. Jon usio roŭna adsiedzieŭ paŭtara ci dva hady. I daišniku ja adnojčy davaŭ hrošy, u čym strašna raskajvajusia.
— Ja, napeŭna, nie rablu ŭražańnia čałavieka, ź jakoha možna niešta ŭziać…
— Ale jany ź luboha voźmuć. Jość takaja katehoryja ludziej, jakija «ŭsio dla doma, usio dla siamji».
— Kali viarnucca da budučyni. Vy taksama časta kažacie pra jaje i časta pa-roznamu — to aptymistyčna, to pesymistyčna…
— Ja pahladzieŭ svaje vykazvańni 2005 hodu, tam prosta kašmarnaje interviju. Tam ja byŭ na piku «Krambambuli». A heta, viedajecie, takoje — nie zaŭvažaješ, što vakoł adbyvajecca. Ty ŭvieś čas zajmajeśsia hetym hastrolnym čosam. To jedzieš u tur, to hraješ «zakaźniaki». Tady heta było pryniata, vielmi šmat było karparatyŭnych kancertaŭ. I tam takaja «zorka» daje interviju — «žyźń udałaś, jaki ja maładziec…»
— Ale ž tak i było na toj momant?
— Dyk praz hod užo ŭsio začyniłasia. Zabaranili. Jak ni dziŭna, praktyka zabaronaŭ pryviała da patrebnaha ŭładam vyniku. Narod naturalna advyk ad kancertaŭ tut, i ŭsio.
— A praktyka «čosu» jaki dośvied vam dała?
— Anijakaha. Tolki što vialiki kancertny dośvied. Jak pracavać z hołasam, kali šmat kancertaŭ, jak z publikaj pracavać. Tamu što ŭ junactvie i maładości ja bajaŭsia havaryć z publikaj naahuł. Niejkija kompleksy byli. A potym raspryhoniłasia paśla «Krambambuli». Mienavita paśla karparatyŭnych kancertaŭ, jak ni dziŭna. Takuju publiku treba padymać. Jany nie pryjšli na tvoj kancert «pa kvitku». Pałova ŭvohule nia viedaje, chto ty taki staiš na scenie. Dobraja škoła była. Cikava, kali IT-kantora najmaje «Miensk-Arenu» i try tysiačy kaŭbasicca. I tam biez prablem i «Žyvie Biełaruś», i ŭsio takoje. Ciapier naohuł usio heta lehła. Hrošaj niama ŭ ludziej. Ale ja ŭžo ŭsio ŭmieju.
— Byŭ taki rospačny vaš artykuł naprykancy minułaha hodu. Vy napisali, što muzyki pierastali być prarokami. Heta pra biełaruskich muzykaŭ?
— Dumaju, heta suśvietnaja tendencyja.
— Ale pamior Boŭi — i bieź jaho kiepska.
— Boŭi hienijalny vykanaŭca sa staroj hvardyi. A muzyka pastupova idzie ŭ sferu absłuhi. I navat rok-muzyka. Prosta zajmaje niejkuju nišu. Raniej, asabliva dla savieckich ludziej, heta była amal što relihija. Pačynajučy ź «Bitłz» i dalej. Navat ajčynnyja vykanaŭcy — «Krama», «Ulis». Heta byli tyja, chto viedaje i havoryć bolš, čym mohuć sabie dazvolić inšyja. A ciapier niejkaje takoje — patancavać… Ale, moža, ja paharačyŭsia.
— Ale vy pisali, što vam treba pryzvyčaicca da hetaha času. I jak?
— U hetym časie ŭsio pa-inšamu. Treba pryzvyčaicca da svajoj roli ŭ hetym usim. Kali novy albom pampuje 20–30 tysiač, to heta dosyć sumnyja vyniki. Heta adzin stadyjon. Choć, moža, ja zmročna hladžu na rečy, bo ja ŭ depresii.
— Pavodle ciapierašniaha zakanadaŭstva vy darmajed?
— Biezumoŭna. Biezumoŭna. Choć ja čalec tvorčaha sajuzu — moža, zaličycca?
— Padatak budziecie płacić?
— Nie, heta varjactva. Mnie 10 hod zabaraniajuć hrać kancerty, a ja da ich na kaleniach papaŭzu daviedku prasić. I płacić ja nia budu. Chaj jany sudziać mianie.
Mnie, parušajučy svoj ža zakon, zabaraniajuć hrać kancerty. Z «hastrolkami» jany jašče farmalna majuć prava. Ale niekalki hadoŭ zabaraniali, kali było absalutna liberalnaje kancertnaje zakanadaŭstva. Jany prosta telefanavali ŭ klub. A kali klub uparciŭsia i pravodziŭ kancert — nazaŭtra prychodziła pravierka, i 20 miljonaŭ štrafu. Usie vydatna zrazumieli, što hetych vykanaŭcaŭ zaprašać nia varta. Choć i narod źbirajecca, ale štrafy bolšyja. I paśla hetaha ja jašče pavinien płacić im hrošy?
Heta treba pijaryć pa ŭsim śviecie. U nas pryniata tak — zabaranili muzykaŭ, i jany siadziać i maŭčać, čakajuć, pakul im dazvolać ihrać. Bo ličać, što kali jany buduć pijaryć, to im tady ŭžo nikoli nie dazvolać. Heta absalutna dzikaja sytuacyja. Michałok naŭprost da ich idzie (prosić dazvolić kancert. — AD). Jany ź im sustrakajucca, niešta havorać, paciskajuć ruku. A potym «etylenhlikol paciok».
— Budziecie źviartacca ŭ kamisiju pry Minkulcie, kab pryznali vas «tvorcam»?
— Ličyć ci nie ličyć kampazytaram… Notnaja hramata… u 21 stahodździ? Notnaja hramata robicca tak: nabiraješ na klavijatury pieśniu, naciskaješ huzik — i z drukarki vychodziać noty. Voś i notnaja hramata. Ja tak rehistruju ŭ Polščy svaje tvory. Chaj mianie sudziać, ja zhodny. Chaj budzie pakazalny praces.
— Vy spadziavalisia, što kancert u pamiać Hanny dazvolać?
— Heta niejkaje dzikunstva zusim. Sapraŭdy, zala (KZ «Minsk». — AD)kaliści dla nas šmat značyła. Pieršymi jaje «ŭziali» Źmicier Vajciuškievič z «Kryvi». Raniej biełaruskija vykanaŭcy solnymi kancertami takich zalaŭ nie źbirali. A paśla my pačali šturm — i «Krambambula», i «N.R.M.». Praktyčna kultavaje miesca zrabiłasia. Niahledziačy na saŭkovaść usiaho persanału, jaki paśla kancertu družna vyhaniaŭ nas z hrymiorki «davajcie, davajcie, my začyniajemsia». Kali pravodzić, to, biezumoŭna, tam.
Ja adrazu kazaŭ Šablinskamu, što tak i budzie. Dla ich samo proźvišča ŭžo jak čyrvonaja anuča dla byka. I ništo nia moža heta pamianiać. Z hetymi zabaronami ŭ adnosinach da mianie i da Michałka, dumaju, ničoha nia źmienicca.
Jany bačać, što im za heta nia tolki ničoha nia budzie, ale i, naadvarot, pachvalać, padvyšeńnie daduć. Takija pilnyja, małajcy. Upilnavali. Nie dali zarazie hetaj…
— Kali paznajomiłasia z vašaj dačkoj Adelaj, jana tady była jašče padletkam, ale zrabiła na mianie ŭražańnie samastojnaha i spakojnaha čałavieka. Zaŭždy chacieła spytać: čamu jana vas navučyła?
Jana ŭ Katavicach, vučyć polskuju movu. Jeździŭ da jaje nia tak daŭno. Narmalna žyvie, tam vydatny park, špacyruje. Navučyŭsia ŭ jaje takomu chryścijanskamu staŭleńniu da žyćcia — raz tak jość, tak, značyć, i treba. Nie atrymałasia — tak i treba. Raniej ja vielmi nervova staviŭsia da takich rečaŭ — što pavinna atrymacca. A jana — «nie dyk nie». My kožny dzień stelefanoŭvajemsia. Budzie vučycca na menedžera kultury, masmedyjaŭ u Lublinie. U hetaj krainie — niepatrebnaja prafesija. Takoj nie isnuje.
— Što pamianiajecca dla vas u muzycy, paśla taho jak Hanna syšła?
— Ja bajusia pra heta dumać. U sensie pisańnia piesień mała što źmienicca. A voś u vielmi istotnaj častcy prasoŭvańnia, arhanizacyi kancertaŭ, stratehii, taktyki… Ja sam sioje-toje navučyŭsia rabić, ale talentu niama. A tut treba jaho mieć. U Hanny jon byŭ. Heta taksama tvorčaść, razumiejecie? Ja pakul prosta nie chaču pra heta dumać.
— Nia budziem pra heta havaryć?
— Nie.
Kamientary