Prafiesar Akademii MUS: U Biełarusi nieabchodna pryniać dziaržaŭnuju prahramu padtrymki biełaruskaj movy

U Biełarusi naśpieŭ čas pryniać dziaržaŭnuju prahramu padtrymki biełaruskaj movy, zajaviła prafiesar kafiedry biełaruskaj i zamiežnych moŭ Akademii Ministerstva ŭnutranych spraŭ Valancina Maroz, vystupajučy na I Mižnarodnym navukovym kanhresie biełaruskaj kultury ŭ Nacyjanalnaj akademii navuk.

«Za svaju historyju biełaruskaja mova prajšła šlach ad havorak kryvičoŭ, dryhavičoŭ, radzimičaŭ praź pieryjady movy narodnaściaŭ u Vialikim Kniastvie Litoŭskim i nacyjanalnaha adradžeńnia ŭ XIX—XX stahodździach, dasiahnuŭšy najvyšejšaj stupieni svajho raźvićcia — nacyjanalnaj movy», — nahadała jana. Maroz padkreśliła, što siońnia «va ŭsich śfierach, u tym liku ŭ siłavych strukturach, biełaruskaja mova razhladajecca jak faktar abarony i zabieśpiačeńnia nacyjanalnaha suvierenitetu».

Ad pačatku 1990-ch hadoŭ u dziaržavie rabilisia roznyja zachady pa rehulavańni moŭnaha pytańnia, pačynajučy ad abviaščeńnia biełaruskaj movy adzinaj dziaržaŭnaj, da refierendumu, jaki nadaŭ ruskaj movie roŭny status ź biełaruskaj, i šerahu papravak u moŭnaje zakanadaŭstva.

«Vidavočna, što nazapašanyja prablemnyja pytańni ŭ praktycy vykarystańnia dźviuch moŭ za apošnija 20 hadoŭ nie mohuć być vyčarpanyja asobnymi navat istotnymi papraŭkami ŭ zakanadaŭstvie, — adznačyła Maroz. — Pravavoje rehulavańnie i ŭniasieńnie papravak u zakanadaŭčyja dakumienty pavinny być padmacavany adpaviednaj dziaržaŭnaj prahramaj padtrymki biełaruskaj nacyjanalnaj dziaržaŭnaj movy».

Prafiesar Akademii MUS nahadała, što adrazu paśla pryniaćcia ŭ 1990 hodzie Zakona «Ab movach ŭ Biełaruskaj SSR», jaki vyznačyŭ biełaruskuju adzinaj dziaržaŭnaj movaj, była pryniataja dziaržprahrama, jakaja rehulavała paetapny pierachod usich śfier, pačynajučy z adukacyjnaj, na biełaruskuju movu. «Dla kožnaj śfiery tam paznačaŭsia peŭny termin — na spravavuju śfieru advodzilisia try hady, na daškolnaje navučańnie i śfieru administracyi — piać hadoŭ, na adukacyjnuju sistemu — dziesiać hadoŭ. My dobra pomnim, što hety praces pierachodu ŭsich śfier dziaržaŭnaha rehulavańnia sapraŭdy byŭ realnym», — zaznačyła jana.

«Siońnia my taksama na tym etapie, kali patrebnyja realnyja miery, jakija b mahli pryvieści da peŭnaj roŭnicy sistemu dvuchmoŭja ŭ zakonie i Kanstytucyi, kab kožny viedaŭ, jak i dzie jon nie prosta maje prava, ale i pavinien karystacca biełaruskaj movaju. U hetaj situacyi asablivuju ŭvahu treba nadavać sistemie adukacyi, bo vychavańnie i navučańnie biełarusaŭ musić davać mahčymaść sapraŭdy zasvojvać ŭsiu sistemu nacyjanalnych kaštoŭnaściej, histaryčnuju pamiać na nacyjanalnaj movie. A va ŭmovach dvuchmoŭja heta možna zrabić tolki z dapamohaj adpaviednaj dziaržprahramy», — dadała Maroz.

Pavodle jaje słoŭ, takaja dziaržprahrama musić zamacavać, što ŭ kožnaj navučalnaj ustanovie «pavinna być vyznačana koła pradmietaŭ — nie mieniej za 50% humanitarnych i śpiecyjalnych dyscyplin, jakija b čytalisia pa-biełarusku».

«My možam prapanavać ad imia kanhresa stvaryć aŭtarytetny navukovy kalektyŭ, jaki b vypracavaŭ miechanizm rehulavańnia i vykarystańnia realnaha dvuchmoŭja va ŭsich śfierach — asobna dla administracyjnaj, adukacyjnaj, navukovaj śfier i hetak dalej. Dalej my možam inicyjavać pryniaćcie adpaviednaj prahramy na asnovie navukovych vysnoŭ kamisii», — skazała Valancina Maroz.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0