Vyprabavana na sabie: jak adkryć adzinuju ŭ horadzie biełaruskamoŭnuju hrupu ŭ dziciačym sadku
Svaim dośviedam z «Našaj Nivaj» padzialiłasia Natalla Śviatkina, namahańniami jakoj źjaviłasia biełaruskamoŭnaja hrupa ŭ adnym z haradzienskich sadkoŭ.
«Sama ja rodam ź Minska, ale pa siamiejnych abstavinach u 2006 hodzie pierajechała ŭ Hrodna – vyjšła tudy zamuž.
Sama ja stała razmaŭlaju pa-biełarusku prykładna z 2003 hoda. Ja vučyłasia ŭ piedahahičnym kaledžy, skončyła jaho ŭ kancy 90-ch. Moža, i vučoba trochi paŭpłyvała, u nas byli dobryja vykładčyki, vielmi intelihientnaja atmaśfiera. Ale ja jašče była vielmi ruskamoŭnaja, moj tata vajskoviec, rodam z Rasii, i ja była vyzvalenaja ŭ škole ad vyvučeńnia biełaruskaj.
I voś adnojčy my štości vielmi horača abmiarkoŭvali ź siabrami, pra rasy, nacyi i nacyjanalnaści, i adzin chłopiec skazaŭ: «Voś vy, biełarusy, taksama bydła. U vas jość mova, a vy joj nie karystajeciesia». I nastupnaj ranicaj ja pračnułasia i padumała: nie, ja nie bydła.
I ja spačatku pačała sama z saboju razmaŭlać pa-biełarusku, a potym užo i ź ludźmi. Dumała, što budzie ciažka: jak adreahujuć daŭnija znajomyja? Ale akazałasia, što i tyja havorać na biełaruskaj, i hetyja… Nu, i dalej užo «paniesłasia».
Dyk voś, u Hrodnie ŭ 2009 hodzie ŭ mianie naradziŭsia syn. Nazvali Franciškam. Muž moj taksama biełaruskamoŭny, my pačali adrazu zadumvacca, što budziem rabić, kali małoje padraście.
Faktyčna, jak dzicia naradziłasia, ja pačała źbirać adnadumcaŭ praz sacsietki. Ja ž spačatku dumała, što Hrodna — centr biełaruskaha nacyjanalizmu, akazałasia, što nie. Biełaruskaj hrupy ani ŭ adnym sadku nie było. Raniej kaliści byli, ale padkazać, da kaho źviarnucca, kab adnavić hetuju spravu, nichto nie moh.
Ja zrazumieła, što pavinna ŭziać praces u svaje ruki. Pačała chadzić pa čynoŭnikach.
Nasustrač išli nie zaŭsiody. Časam navat pieraškadžali. Chodziš pa instancyjach, tabie pryhoža adkazvajuć: «Viadoma, u nas usio jość i piedahohi, i mietadyčnaja litaratura». A kali daviedvajucca, što ja chaču stvaryć biełaruskamoŭnuju hrupu, to adrazu ŭźnikajuć prablemy: bo chočuć, kab usie dzieci pajšli ŭ adzin sad, u jaki pavinny iści «pa prapiscy», kab było 20 čałaviek, i hetak dalej.
Časam było navat tak: maje znajomyja chadzili ŭ adździeł adukacyi, zapisalisia, što chočuć addać dzicia ŭ biełaruski sadok. I ja prychodžu paźniej u toj ža adździeł sa śpisam dziesiaci achvotnych, a ŭ čynoŭnikaŭ hetych imionaŭ niama. I mianie pierakonvajuć, što nichto nikudy nie zapisvaŭsia. A potym vyśviatlajecca, što tam try kampjutary, i adnych zapisvali na pravym, druhich na levym, a treba było ŭsich na tym, jaki staić pasiaredzinie, a jašče niejkija imiony zhubili, bo zapisali na papiercy…
Ale, narešcie, śpisy achvotnych my sinchranizavali. A mianie tady ŭžo bolš-mienš viedali, što ja zajmajusia hetaj spravaj. I ludzi pačali raskazvać, što kali jany prychodziać naŭprost u sadok, dzie my chacieli adkryć biełaruskuju hrupu, to ich adhavorvaje tam zahadčyca, kaža: «Navošta vam heta, tut buduć chadzić śviadomyja takija, chto ŭ siemjach razmaŭlaje pa-biełarusku, a ŭ vas ža takoha niama».
Ahułam ja zajmałasia hetym prykładna dva z pałovaj hoda, ci nie z samaha naradžeńnia syna. Ale, narešcie, my sabrali dvuchuzrostavuju hrupu, maksimum pa sanitarnych normach u jakoj moža być 12 čałaviek. Nam vydzielili sadok u centry, bo ŭsie byli z roznych rajonaŭ, tut adździeł adukacyi ŭžo pajšoŭ nam nasustrač.
I tut, za tydzień da pačatku navučalnaha hoda, paŭstała novaja prablema: raniej kazali, što jość i piedahohi, i vychavacielki, ale vyśvietliłasia, što niama. Uziali na pasadu našu znajomuju, jakuju ŭ adździele adukacyi spačatku brać nie chacieli.
Tak i adkryłasia naša hrupa. Na 1 vieraśnia pryjšło tolki vaśmiora. Ale nu choć jany!
A paśla pieršaha hoda naša hrupa pačała ličycca prestyžnaj. Paŭsiul sadki pierapoŭnienyja, a ŭ nas dziaciej mała. Pačali ŭ nas źjaŭlacca i novyja dzieci, i inšyja vychavacieli. Na vypuskny ŭ nas było ŭžo 15 dziaciej.
A kali našy dzieci padraśli, to ŭ hetym ža sadku adkryli jašče adnu biełmoŭnuju hrupu. Užo takich namahańniaŭ baćkam prykładać nie treba było, adkryli davoli spakojna.
Nu voś, a sioleta našy dzieci z sadka vyjšli. Ja z synam pa siamiejnych pryčynach pierajechała ŭ Minsk. Moj Francišak pastupiŭ u 23-ju himnaziju.
Ci zastanucca ŭ budučyni hetyja biełaruskamoŭnyja hrupy ŭ haradzienskim sadku – nie viedaju. Bo zaŭsiody treba, kab chtości heta ciahnuŭ. Ja mahła sabie heta dazvolić, bo mieła intares i mieła čas. Kali takoha čałavieka nie budzie — usio, bajusia, vierniecca pacichu da staroha «bałota».
Kali chtości choča taksama stvaryć biełaruskuju hrupu ŭ sadku svajho horada, to ja skažu nastupnaje. Adkryć takuju hrupu možna paŭsiul. Adnadumcaŭ dobra šukać praz sacsietki. Z adździełam adukacyi abaviazkova treba siabravać, pryčym pažadana siabravać «źvierchu», bo heta takaja strohaja viertykal… I rabić, rabić, rabić.
Niekatoryja navat apazicyjaniery lubiać kazać, maŭlaŭ, «Dajcie nam!» ci «A dziaržava pavinna!..». Dyk pačynajcie rabić pieršyja kroki sami, tady vam daduć. Bo ja mahu zrazumieć i adździeł adukacyi: časam lamant «Adčynicie nam sadok!» jość, a zajavaŭ da ich nichto tak i nie niasie. Niasicie zajavy, abmiarkoŭvajcie rajon, źbirajcie baćkoŭ-adnadumcaŭ… Karaciej, dziejničajcie — i ŭsio ŭdasca».
«Zabić jaho ci adrezać jamu jajcy ja nie rašyŭsia». Padrabiaznaści trahiedyi ŭ Hdańsku, dzie vajar katavaŭ bojfrenda, a paśla zabiŭ siabie65
Kamientary