Andruś Horvat. Jak musulmanin na Paleśsi batračyŭ

Uvieś śviet azłobiŭsia na musulmanaŭ. Ja čytaju, što pra ich pišuć pa toj bok MKADa, i ŭzhadvaju svajho parabka Mrata.

Jon zvaliŭsia na mianie niečakana. Ja, jak daviedaŭsia, što moj parabak — musulmanin, zajmieŭ kłopat čym jaho karmić. Usie maje zapasy sała na taki vypadak stali biezhustoŭnymi suvienirami. Ja pastaviŭ na ahoń bulbu i pabieh u kramu, kab znajści štości bolš prydatnaje dla syna pustyni. My z pradaŭčychaj zrabili poŭnuju reviziju paličak, ale znajści štości bieź śvininy da bulby było nadzvyčaj ciažkaj zadačaj.

— Aj, biary kaŭbasu, skažaš, što z haviadziny. Chiba jon čytać umieje?

— A chto jaho viedaje.

Nabyŭ kilku ŭ tamatnym sousie. Kilka ažno traščała za Mratavymi zubami. Kali da vas pryjeduć musulmanie, nie sumniavajciesia — biarycie kilku ŭ tamatnym sousie.

Mrat pacikaviŭsia, jak časta biełarusy jaduć jałavičynu. Ja ŭzradavaŭsia, što hutarka budzie pra nacyjanalnyja kuchni. A jon tolki mieŭ ideju kupić byka, zarezać jaho ŭ lesie (čamuści mienavita ŭ lesie) i pradać miasa. U Mrata nie było vialikaj ladoŭni, kab zachoŭvać miasa doŭha, tamu jaho tak turbavała, ci jaduć biełarusy jałavičynu.

A pieršaje, što zapytaŭsia ŭ Mrata ja, što najbolej kłapaciła mianie, było:

— Mrat, a ŭ Turkmienistanie muchi je?

Muchi ŭ Turkmienistanie je i nie mieniej, čym u Prudku.

Našy razmovy adbyvalisia na rasijskaj, bo biełaruskaj movaj Mrat nie vałodaŭ. Pa-biełarusku jon viedaŭ tolki takoje: «aściarožna, dźviery začyniajucca», «nastupny prypynak» i, čamuści, «cybula». Navat słova «dziakuj» dla jaho było novym. A «bulba» pa-turkmiensku — «kartoška», što mianie navat razzłavała.

Razam sa svaimi siabrami-adnakursknikami ŭsie čatyry hady Mrat pražyŭ u kokanie, sapraŭdnaha biełaruskaha žyćcia jon tak i nie źviedaŭ. U Prudku jon upieršyniu byŭ u biełaruskaj vioscy, upieršyniu jeŭ kabački. U mianie jon daviedaŭsia, što ŭ śmiatanu možna dadavać cukar, kab makać tudy aładki. Nikoli nie bačyŭ hlinu. Jaho taksama ździŭlała, što možna tak nieachajna vykarystoŭvać draŭninu, bo na jaho radzimie jana kaštuje vielmi doraha.

Mrat zusim nie cikaviŭsia ni biełaruskaj dušoj, ni biełaruskaj kulturaj, ni nacyjanalnymi zmahańniem z haravańniem. Jon nie sprabavaŭ adčuć miełodyku krainy, u jakoj pravioŭ niekalki hod.

Byvali takija pytańni, jakija ŭvodzili mianie ŭ stupar. Naprykład, kamu naležać jahady ŭ lesie. Ja adkazaŭ, što ŭsie jahady ŭ lesie naležać Marusi Zajčykavaj. Chto takaja Marusia Zajčykava, jon nie pierapytvaŭ, bo, peŭna, adčuŭ, što luby adukavany čałaviek musić heta viedać, i nie chacieŭ vyhladać nievukam.

Uvieś intares da Biełarusi abmiežavaŭsia niepraciahłaj vandroŭkaj Mrata da karoŭnika. Ahledzieć les i viosku jon nie zaachvociŭsia. U karoŭniku, akramia bykoŭ, Mrat ź cikaŭnaściu pahladaŭ na buślinaje hniazdo. Ja mieŭ maleńki spadzieŭ, što da busłoŭ Mrat maje vyklučna etnahrafičny intares. Ale jaki, papraŭdzie, u jaho byŭ intares, ja lepiej raskazvać nie budu.

Najbolš Mrata turbavali padziei ŭ Turkmienistanie. Jon atrymlivaje adukacyju ŭ Biełarusi, bo na radzimie atrymać jaje amal nievierahodna praz karupcyju. Karupcyja — taja źjava, jakaja kłapaciła Mrata najbolej. Ja zapytaŭsia, ci zadavolenyja takim stanoviščam turkmieny, ci nie majuć namieru štości źmianić. Pryvioŭ u prykład Ukrainu i ŭkraincaŭ. Na heta Mrat adkazaŭ, što mieŭ takoje ž pytańnie da baćki ŭ telefonnaj razmovie. Baćka skazaŭ takuju turkmienskuju mudraść:

«Syn moj, usie ludzi padzialajucca na dobrych, pahanych i palicyju. Chto pieramoža, zaležyć ad taho, čyj bok zajmaje palicyja».

Pieršyja dva dni ja adčuvaŭ soram. Mnie było soramna, što čałaviek pryjechaŭ zdalok i vymušany batračyć na prudkaŭskoha marhinała-darmajeda. Što našyja stasunki mieli ijerarchiju «haspadar-parabak».

Ale parabak ź jaho byŭ nijaki.

— Mrat, siadź, adpačni, — kažu jamu.

Mrat u tuju ž siekundu ŭsio kidaŭ i kazaŭ mnie svajo fiłasofskaje:

— Charašo.

Recha ad maich słoŭ nie paśpiavała astynuć u pavietry, a jon užo siadzieŭ na pni i adpačyvaŭ. Nie zdolny byŭ Mrat haravać pa-biełarusku i atrymoŭvać ad taho asałodu. Jak, naprykład, tałakoŭcy-biełarusy, što dapamahali mnie letaś.

— Złaźcie sa strachi, — kryču im. — Abied užo stynie.

— Niama kali abiedać, — adkazvajuć. — Tut samy kajf pracavać pryjšoŭ. — Idzi, — kažuć. — Nie dury nam hałavu sa svaimi abiedami.

U niejki momant Mrat lažaŭ na majoj kanapie na vierandzie, miakkaj rukoj laniva much adhaniaŭ. A ja tym časam, značycca, batračyŭ. Štości pajšło nie tak — padumałasia tady.

Navat u tym, dzie my spali, była parušana ŭsialakaja łohika ijerarchii. Ja spaŭ u dvary na savieckaj kanapie. A jon — u vialikim pakoi z čatyrma voknami i abrazam Dzievy Maryi na ścianie. Prysutnaść chryścijanskaj Maci Božaj jaho nie biantežyła — Mrat navat dakranuŭsia da jaje i nie zhareŭ sinim połymiem, jak mnie ŭjaŭlałasia.

Niedzie na treci dzień Mrat pačaŭ mianie razdražniać.

Asabliva razdražniała, jak jon ranicaj smarkaŭsia ŭ dvary. Heta byŭ praciahły hučny praces, jaki było čuvać ad voziera Kryvula da aŭciukoŭskich mohiłak.

Ale, papraŭdzie, kab tak smarkaŭsia Vasia, ja b paśmiajaŭsia. U Mratavym smarkańni najbolš razdražniała, što jon smarkajecca čužym nosam. Maja talerantnaść kudyści źnikła, zamiest jaje ja adčuvaŭ upeŭnienaść, što smarkacca na paleskaj ziamli maje prava tolki palašuk.

Vinavacić Mrata ŭ tym, što jon «panajechaŭ» i nie intehravaŭsia ŭ biełaruskaje hramadstva, ja nie moh, bo jon ad samaha pačatku nie mieŭ takoha namieru — žyć u Biełarusi da skonu žyćcia. Jon pryjechaŭ siudy vučycca, kab potym viarnucca ŭ svaju krainu i pracavać tam nastaŭnikam.

Ale ja zrazumieŭ, što nie chacieŭ by, kab Mrat pasialiŭsia pobač u Prudku. Bolš za hod tamu ja pryjechaŭ siudy, kab być doma. A dom — heta nie tolki dziedava chata i ziamla, na jakoj žyli prodki niekalki stahodździaŭ. Dom — šče i ludzi, što pobač. Ja hetych ludziej razumieju. Ja viedaju ich noravy i chitryki. Ja viedaju tuju materyjalnuju i duchoŭnuju kultury, u jakoj jany zvarylisia. Ja sam da hetaj kultury naležu. A Mrata ja nie viedaju. Ja chaču daviedvacca pra jaho praź filmy i knihi, praz vandroŭki. Ale kab potym była mahčymaść viartacca dadomu, dzie Mrata niama. Dzie jość baba Nataša i Marusia Zajčykava.

Ale ŭsio adno, kali raptam (ćfu-ćfu-ćfu) na Turkmienistan buduć padać bomby, i Mrat pryjdzie da mianie, skaža:

— A pomniš, ja batračyŭ na ciabie, a ty razdražniaŭsia, kali ja smarkaŭsia ŭ dvary turkmienskim nosam na paleskuju ziamlu?

— Nu, — adkažu ja.

— Ciapier mnie niama dzie žyć.

Kali raptam tak staniecca, ja adčyniu jamu svaje dźviery i pabiahu ŭ kramu pa kilku ŭ tamatnym sousie. Bo, mnie tak zdajecca, nad nacyjanalnymi, nad relihijnymi kaštoŭnaściami jość kaštoŭnaści čałaviečyja.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0