CVK suprać zakonaŭ matematyki: jak vyhladajuć niejmaviernyja ličby niesapraŭdnych biuleteniaŭ KARTA
Čarhovyja parłamienckija vybary majuć adbycca 11 vieraśnia. Intryhi ŭ ich niebahata — dośvied papiarednich kampanij śviedčyć pra toje, što ŭ Pałatu pradstaŭnikoŭ traplajuć tolki «patrebnyja» kandydaty. Daterminovaje hałasavańnie nabiraje chadu, i ŭ ekśpiertaŭ niama iluzij, što vybarčyja kamisii nazavuć niečakanyja ličby.
Adnak u lubym razie publikacyja aficyjnych dadzienych dazvalaje ubačyć padtasoŭku dadzienych. Na jakich matematyčnych zakonach pamylajucca Jarmošyna i kampanija?
Sapsavanyja biuleteni
Kali na biuleteni vybarščyk stavić dźvie i bolš ptušački nasuprać imionaŭ kandydataŭ albo nie stavić ptušački zusim, psuje biuleteń ci zamiest jaho kidaje ŭ skryniu inšy list papiery, taki biuleteń ličycca niesapraŭdnym. Vybarčyja kamisii viaduć asobny ŭlik takich biuleteniaŭ.
Pavodle zakona, vybarčyja kamisii paśla zakančeńnia padliku biuleteniaŭ pavinny vyviešvać padrabiaznyja pratakoły, u tym liku i pa niesapraŭdnych biuleteniach. Na praktycy heta patrabavańnie čaściakom parušajecca. Centralnaja vybarčaja kamisija (CVK) taksama nie publikuje padrabiaznyja dadzienyja pa kožnym z učastkaŭ, choć technična zrabić heta nie składana.
Zamiest hetaha, na sajcie CVK publikujucca tolki sumarnyja dadzienyja pa kožnym z rajonaŭ krainy, rajonach Minska, abłasnych haradach i haradach abłasnoha padparadkavańnia nakštałt Pinska abo Navapołacka. Niahledziačy na pradstaŭlenaść infarmacyi tolki pa rajonach u cełym, uvažlivy analiz pakazvaje, što navat takija dadzienyja supiarečać matematyčnym zakonam.
Łohika vielmi prostaja: kolkaść niesapraŭdnych biuleteniaŭ pa kožnym z rajonaŭ nie pavinna mocna skakać ad vybaraŭ da vybaraŭ, tamu što miežy rajonaŭ nie mianiajucca i kolkaść vybarščykaŭ źmianiajecca niaznačna. Adnak pa dadzienych CVK, u krainie niekalki dziasiatkaŭ rajonaŭ, pa jakich roźnica pamiž kolkaściu niesapraŭdnych biuleteniaŭ na prezidenckich vybarach 2010 i 2015 hadoŭ skłała navat nie 40% i nie 90%, a 200%, 500%, časam 2000% i bolš!
Naprykład, va ŭsim Navahrudskim rajonie ŭ 2015 hodzie ŭ vybarčych urnach vyjavili 21 niesapraŭdny biuleteń. A ŭ 2010 hodzie takich biuleteniaŭ u rajonie naličyli 250, heta značyć u 12 razoŭ bolš.
Inšy prykład: vybarščyki Barysaŭskaha rajona Minskaj vobłaści na vybarach 2015 hoda nibyta ŭkinuli ŭsiaho 50 niesapraŭdnych biuleteniaŭ, a ŭ 2010 hodzie hetaja ličba pa rajonie była 1355. Pa niezrazumiełaj pryčynie ličby adroźnivajucca ažno ŭ 27 razoŭ!
Roźnica ŭ kolkaści niesapraŭdnych biuleteniaŭ pa vynikach vybaraŭ 2010 i 2015 hadoŭ:

Ale i heta jašče nie ŭsio. Pavodle aficyjnych dadzienych vybaraŭ— 2015, u Pružanskim rajonie i na ŭvieś horad Navapołack niesapraŭdnych biuleteniaŭ naohuł niama! Rastłumačyć heta z punktu hledžańnia teoryi imaviernaści niemahčyma. Jak bolš čym 36 tysiač vybarščykaŭ Pružanščyny i 67 tysiač novapałačan, što paŭdzielničali ŭ vybarach, prymudrylisia nie sapsavać nivodnaha biuletenia — rozumam hetaha nie spaścihnuć.
Moža być, žychary Pružanščyny i horada Navapołacka zaŭsiody adroźnivalisia asablivaj uvažlivaściu? Dy nie ž: pa dadzienych vybaraŭ 2010 hoda, niesapraŭdnych biuleteniaŭ u hetych rehijonach było 270 i 445 adpaviedna.
Jašče bolš aburalny fakt: u pieršapačatkovych dadzienych, jakija paśla vybaraŭ apublikavaŭ CVK, takich «nulavych» rajonaŭ z poŭnaj adsutnaściu niesapraŭdnych biuleteniaŭ było jašče bolš. Takim byŭ navat adzin z rajonaŭ Minska — Saviecki, u jakim prahałasavała bolš za 80 tysiač čałaviek. Kali na hety niejmavierny fakt źviarnuli ŭvahu błohiery, rabotniki CVK zajavili, što adbyłasia pamyłka ŭ padlikach i praź dzień dadzienyja pamianiali. Ale niejmaviernaja nulavaja statystyka pa Pružanščynie, Miadzielščynie i horadzie Navapołacku tak i zastałasia.
Ale i heta jašče nie ŭsio. Mabyć, samy niejmavierny toj fakt, što pa krainie rezka vydzialajucca dadzienyja pa adnoj vobłaści. Va ŭsich rajonach Mahiloŭskaj vobłaści roźnica ŭ kolkaści niesapraŭdnych biuleteniaŭ na vybarach 2010 i 2015 hadoŭ minimalnaja, u toj čas jak pa rajonach usich inšych abłaściej ličby praźmierna skačuć.
U bolšaści rajonaŭ Mahiloŭskaj vobłaści roźnica pamiž kolkaściu niesapraŭdnych biuleteniaŭ na dvuch minułych prezidenckich vybarach składaje ŭsiaho 5—10%, radziej 20—30%. Jana nie pieravyšaje 40% pa ŭsich rajonach, akramia Kiraŭskaha i Klimavickaha.
Što jašče bolš cikava: hetyja dva rajony stajać adzin za adnym u ałfavitnym paradku ŭ tablicach CVK. I kali ličby pa Kiraŭskim rajonie ŭ 2010 i 2015 byli 110 i 161 biuleteń, to pa Klimavickim z dakładnaściu naadvarot — 161 i 110. Vyhladaje tak, byccam ich, ci to ŭ śpiešcy, ci to z namieram, prosta pamianiali miescami.
Skrynšot dakumientaŭ CVK z vynikami vybaraŭ 2010 (źleva) i 2015 (sprava) hadoŭ pa rajonach Mahiloŭskaj vobłaści:

Ujavim sabie takuju anałohiju. Jość hrupa z 120 ludziej. Vy ich dzielicie na šeść umoŭnych hrup (kolkaść abłaściej) pa 19—24 čałavieki (kolkaść rajonaŭ u abłaściach). Siońnia viečaram vy prosicie kožnaha z 120 čałaviek źjeści stolki jahad kłubnic, kolki jamu ci joj chočacca. Praz tydzień vy znoŭ dajacie ŭsim takuju mahčymaść. I vyśviatlajecca, što na druhi dzień u adnoj hrupie ŭsie biez vyklučeńnia ludzi źjeli prykładna takuju ž kolkaść jahad, jak i dniom raniej. A ŭ piaci inšych hrupach mnohija čamuści pavialičyli abo pamienšyli svoj racyjon u 2, 4, 10, a to i ŭ 30 razoŭ, a chtości i ŭvohule admoviŭsia.
Takim čynam, aficyjnyja dadzienyja dajuć nam niejmaviernuju karcinu raźmierkavańnia niesapraŭdnych biuleteniaŭ pa rajonach krainy. I heta vidavočna adrazu pa niekalkich pryčynach:
1. Pa niekalkich rajonach ź dziasiatkami tysiač žycharoŭ kolkaść niesapraŭdnych biuleteniaŭ na vybarach-2015 nibyta skłała 0 (nul), a mienavita Pružanski rajon, Miadzielski rajon, horad Navapołack. U pieršapačatkovych dadzienych CVK nuli značylisia jašče pa niekalkich rajonach krainy, ale byli pierapraŭlenyja paśla taho, jak u internecie pačali abmiarkoŭvać takuju nievierahodnuju statystyku.
2. Pa 20 rajonach krainy lik niesapraŭdnych biuleteniaŭ na vybarach 2015 i 2010 hadoŭ źmianiaŭsia bolš, čym u piać razoŭ. U niekatorych ź ich — bolš čym u 20 razoŭ. Hetamu niama łahičnych imaviernasnych tłumačeńniaŭ. Jak i tamu faktu, čamu amal 70 tysiač vybarščykaŭ Navapołacka nie psujuć nivodnaha biuletenia, tady jak prykładna takaja ž kolkaść tych, chto prahałasavaŭ pa susiednim Połackim rajonie, vydaje kala paŭtysiačy niesapraŭdnych biuleteniaŭ.
3. Pa ŭsich biez vyklučeńnia rajonach Mahiloŭskaj vobłaści roźnica ŭ ličbach niesapraŭdnych biuleteniaŭ pa dvuch vybarach nievialikaja, a ŭ inšych halinach pa mnohich rajonach ličby skačuć, niby šalonyja. Padobna, što tolki Mahiloŭskaja abłasnaja vybarčaja kamisija staranna adšturchoŭvajecca ad ličbaŭ niesapraŭdnych biuleteniaŭ na papiarednich vybarach, kab stvaryć bolš realistyčnyja dadzienyja. Pa niejkich pryčynach hrupy ludziej, adkaznyja za inšyja vobłaści, prytrymlivalisia inšaj taktyki i časta ŭpisvali ličby niesapraŭdnych biuleteniaŭ pa reštkavym pryncypie. Heta pryviało da častych vielizarnych skačkoŭ u ličbach, a taksama da vypadkaŭ, kali pa niekatorych rajonach atrymalisia «nulavyja» dadzienyja, bieź niesapraŭdnych biuleteniaŭ.
Kamientary