U minułym hodzie, jak vyjaŭlajecca — za hod da śmierci, 92-hadovy Šymon Pieres, dziaviaty prezident Izraila i ŭradženiec biełaruskaha Višnieva, pryjechaŭ u Kijeŭ. Heta byŭ samy ciažki hod dla Ukrainy — tolki što pała Debalcava, kraina zmahałasia z nastupstvami vajny. Pieres prylacieŭ, kab havaryć pra lanotu, śmiełaść i dziorzkaść nadziei.
«My maryli ab svajoj ziamli, ale ziamla, jakuju my atrymali, nie była maraj. Heta byŭ maleńki kavałačak, adna tysiačnaja častka Blizkaha Uschodu. Hetaja ziamla nie vielmi dobra da nas pastaviłasia. Tam byli bałoty, maskity, pustynia na poŭdni, kamiani. Vybirać treba było pamiž kamarami i kamianiami. Na joj było dva voziery — adno miortvaje, druhoje pierasychajučaje. Była lehiendarnaja raka — ale i ŭ joj vady nie było. Heta značyć vady nie było ŭvohule. Nijakich pryrodnych resursaŭ taksama nie było — ni zołata, ni nafty. Tady kazali, što na Blizkim Uschodzie jość dva typy krain — krainy naftavyja i krainy śviatyja. Naša była absalutna śviataja, bo ŭ nas naohuł ničoha nie było.
My byli ŭ adzinocie tam. U nas nie było brata pa relihii, siastry pa movie, susieda pa historyi. Usio heta adbyvałasia paśla Chałakostu. My pryjšli tudy i nie viedali naohuł, što rabić. Nasamreč nie viedali.
I my padumali: samaje vialikaje bahaćcie pryrody — heta čałaviek. Ludzi ŭzbahacili ziamlu, a nie ziamla — ludziej.
My ŭsie stali navukoŭcami. Kožny fiermier u Izraili, kožny kibuc pačaŭ hladzieć, jak raźvivać sielskuju haspadarku biez vady, bieź ziamli. My pačali raźvivać jaje. Heta była pieršaja sielskaja haspadarka ŭ śviecie, zasnavanaja na chaj-teku. Ja sam byŭ tady studentam u sielskahaspadarčym univiersitecie, my sprabavali pravodzić iryhacyju — palivali drevy haračaj vadoj, dumali, što jany tak buduć lepš raści.
Da vialikaha ździŭleńnia, vyśvietliłasia, što sielskaja haspadarka, jakaja zasnavana nie tolki na ziamli, ale i na chaj-teku, pracuje. U nas siońnia dastatkova vady. Vadu zvyčajna znachodziać — jaje nie zdabyvajuć. A my stali jaje zdabyvać. I my atrymali pośpiech. My pačali apraśniać vadu, my adšukvali harodninu, jakaja nie zanadta šmat «pje», zajmalisia sielekcyjaj. Voś vam sapraŭdny sakret: dla budučaha važna nie toje, što vy znachodzicie, a to što vy robicie.
U nas nie było ni ludziej, ni ŭzbrajeńnia, my nikoli nie vajavali, u nas było ŭsiaho 450 tysiač nasielnictva, nie było hienierałaŭ, nie było vajennaha vopytu. AAN vyrašyła stvaryć dziaržavu Izrail, ale faktyčna išła vajna. Što my mahli rabić? Dźvie rečy.
Pieršaje — ludzi pavinny byli stać mužnymi i chrabrymi. Jany pavinny byli zrazumieć, što ŭ nas niama vybaru — my pavinny tolki pieramahčy. Kali my choć adzin raz prajhrajem — usio.
Druhoje — pakolki ŭ nas nie było zbroi, my pačali jaje vyrablać. Kab udaskanalvać armiju, nam daviałosia raźvivać IT. Izrailski IT-siektar pracavaŭ na vojska. Tamu što my byli adny u varožym asiarodździ.
Navošta ja vam heta raspaviadaju? Da hetaha času ja kažu maładym chłopcam abo dziaŭčatam: siabry, u vas jość značna bolš, čym vy dumajecie. Nie lanujciesia. U vas jość značna bolš, čym ziamla vam moža prapanavać. Vy možacie vyrablać rečy, jakija nie dadzienyja vam. Heta ŭrok dla ŭsich.
Ukraina — adna z samych važnych u śviecie krain u śfiery sielskaj haspadarki. Vy sapraŭdy šmat pastaŭlajecie, i vy nie pavinny ad sielskaj haspadarki admaŭlacca — vy možacie i pavinny madernizavać, abjadnać resursy i talenty ludziej.
Patencyjał va ŭsich ludziej — vielmi vialiki. Ale ŭsie jany troški hultajavatyja. Kali chočacie čahości damahčysia, treba pracavać.
Ničoha nie padaje ź nieba. My ŭ Izraili vielmi šmat pracavali. Što ŭ hetym drennaha? Nie viedaju… Ludzi iduć u adpačynak — heta pustaja trata času. Mnie ŭžo 90, i ja nikoli nie byŭ u adpačynku.
Mnie kažuć: «Ty što, nienarmalny? Jak ža ty adpačyvaješ?» A ja lepš budu pracavać. Ja ad pracy atrymlivaju radaść.
I nie budźcie piesimistami — heta taksama pustaja trata času, asabliva kali časy mianiajucca.
Treba iści za navukaj. U navuki niama miežaŭ, abmiežavańniaŭ, navuka nie maje refleksii.
Nie sprabujcie vyrašyć prablemy minułaha, ja nie viedaju, ci mahčyma heta naohuł. Minułaje naohuł nie hraje nijakaj roli. Prosta vyvučycie jaho, kab vy nie paŭtarali starych pamyłak. U minułym niama ni budučyni, ni nadziei.
Bolšaść ludziej chočuć pamiatać, a nie ŭjaŭlać — heta samaja vialikaja pamyłka. Što vy chočacie pamiatać? Usie zroblenyja vami pamyłki? Na historyju nielha abapiracca. Historyki byli viestunami karaloŭ i tych, chto byŭ pry ŭładzie — jany kazali toje, što treba.
Ludzi bajacca čahości… Tolki Boh viedaje, što z nami budzie.
Mianie pytajucca časam: kali azirnucca nazad, jakimi byli vašy samyja vialikija pamyłki? Ja adkažu: my dumali, što ŭ nas vialikija mary. A ciapier my razumiejem, što jany byli nie takimi ŭžo vialikimi. Treba maryć pra bolšaje. Čym bolšaja vaša mara, tym bolšaha vy damožaciesia.
Vaša maładoje pakaleńnie — cudoŭnaje. Ale što mianie złuje ŭ ich — jany pahardžajuć palitykami. Jany kažuć: palityka karumpavanaja, jana nie dla nas. Ja adkazvaju: vy sumlennyja, vy chočacie sumlennaj palityki — idzicie i rabicie sumlennuju palityku.
Heta ŭsio ŭroki, jakija ja sam vynies ź minułaha.
Jašče ludzi pytajuć mianie, jak zastavacca aktyŭnym. Heta vielmi prosta. Ličycie u rozumie vašyja dasiahnieńni i mary. Kali vašych maraŭ bolš, čym dasiahnieńniaŭ — značyć, vy ŭsio jašče maładyja. Kali naadvarot — vy staryja».
«Biełarusy buduć cichieńka dumać svajo. A vada kamień točyć, dyj Łukašenka fizična nie viečny». Hłyboki manałoh byłoha mytnika Alesia Jurkojcia6
Kamientary