Karcina, aŭtaram jakoj ličyli Sierhijeviča, nie jaho. Zatoje dźvie jahonyja znajšlisia ŭ vioscy
Pry kancy studzienia Pavieł Sieviaryniec razam z režysioram Alaksiejem Turovičam niečakana znajšli sapraŭdny nacyjanalny biełaruski skarb — dźvie karciny adnaho z najsłavutych mastakoŭ Biełarusi XX stahodździa Piotra Sierhijeviča. Ale razam z hetymi karcinami jany adšukali i jašče adnu, technika jakoj taksama nahadvaje ruku Sierhijeviča, ale podpis «C.Znamierowski'66» jaŭna skiroŭvaje nie da jaho.
Usie try karciny zachoŭvalisia ŭ vioscy Šutavičy na Smarhonščynie ŭ domie, dzie kaliści žyli Šutovičy.
Janka Šutovič viadomy tym, što ŭ svoj čas byŭ redaktaram mižvajennych časopisaŭ «Kałośsie» i «Studenckaja dumka», a taksama apošnim dyrektaram słynnaha Vilenskaha biełaruskaha muzieja imia Ivana Łuckieviča.
Jaho dziadźka Viktar Šutovič — słavuty ksiondz, jaki vioŭ padpolnyja parafii i zajmaŭsia aśvietnictvam.
«My raniej užo byli ŭ Šutavičach i viedali, što dom Šutovičaŭ kupiŭ pradprymalnik, — raspaviadaje Sieviaryniec. — Sam dom staić pusty, a haspadar užo hadoŭ ź dziesiać u prybudovie robić meblu. Kali my pryjechali, jon jakraz byŭ na miescy. Daviedaŭšysia, što my pa spravie Janki Šutoviča, spadar Stanisłaŭ skazaŭ, što maje jaho partret».
Cikaŭnym haściam haspadar pakazaŭ karcinu z vyjavaj stałaha čałavieka [na pieršym fota sprava — NN], dzie ŭnizie źleva pavierch farby vyviedziena byccam zvarotnym bokam pendźla «C.Znamierowski'66». Haspadar zapeŭniŭ, što na partrecie — Janka Šutovič.
«My sfatahrafavali karcinu i pajšli ahladać dom, — praciahvaje Sieviaryniec. — Pakul chadzili, nas pahukaŭ pamočnik spadara Stanisłava i zaprasiŭ zirnuć na jašče adzin partret. My pajšli hladzieć i ŭbačyli na advarotnym baku nadpis «P.Sierhijevič, 195* (apošniaja ličba ściortaja)». Stali ahladać pamiaškańnie i zaŭvažyli treciuju karcinu, piejzaž, na advarocie jakoha taksama paznačana «P.Sierhijevič, 1961».
Kali ź piejzažam usio zrazumieła, to da partretaŭ jość pytańni. Kali na pieršym, padpisanym Sierhijevičam, namalavany Janka Šutovič, to chto na druhim? Vyhladaje, što heta dva roznyja čałavieki. I što značyć «C.Znamierowski'66»? Byŭ taki mastak ci, moža, da karciny maje niejkaje dačynieńnie redaktar i vydaviec Uładzisłaŭ Znamiaroŭski?
Na dumku biełaruskaha krajaznaŭcy Michasia Kazłoŭskaha, mahčyma, na partrecie sapraŭdy namalavany Šutovič.
«Byccam i nie padobny da Janki, ale, ź inšaha boku, štości ad jaho jość, — kaža spadar Michaś. — Šapka-staŭbun, jak na partrecie, u Janki Šutoviča była, jašče ŭ 30-ja hady takuju nasiŭ, navat zdymki zachavalisia. Byli ŭ Šutoviča i vusy, nie vielmi pyšnyja. Ale havaryć, što całkam padobny, to nie».
Datyčnaść da karciny vydaŭca Uładzisłava Znamiaroŭskaha krajaznaŭcu padajecca małaimaviernaj, bo paśla vajny toj vyjechaŭ u Polšču. Kazłoŭski śćviardžaje, što i mastaka z takim proźviščam u Zachodniaj Biełarusi nie było.
«Heta nie samadziejny mastak, bačna prafiesijnaja ruka. Pa kałarystycy vielmi padobna na Sierhijeviča. Čamu napisana «C.Znamiarowski'66» — nie viedaju, ale zvyčajna mastaki paznačajuć tak proźvišča i hod stvareńnia pracy, — adznačaje krajaznaviec. — Darečy, u Šutavičach žyŭ rodny brat Janki Vincent, jaki ŭ 30-ja hady byŭ aktyvistam-chadekam. Imavierna, jany da apošniaha padtrymlivali suviaź. Janka moh pryvieźci dy padaravać Vincentu hetyja karciny. Ale navošta bratu ŭ Šutavičach partret Znamiaroŭskaha?»
Na dumku biełaruskaha navukoŭca Arsienia Lisa, niama nijakich padstaŭ kazać, što heta Uładzisłaŭ Znamiaroŭski, znakamity žurnalist i biełaruski vydaviec, jaki ŭ 1920 hodzie adnaviŭ «Našu Nivu».
«Zdajecca, u partrecie jość štości ad Šutoviča i ŭ pohladzie, i ŭ formie tvaru. Ale ŭsio ž naŭrad ci heta jon, — kaža Lis. — Čałavieku na partrecie hadoŭ 60, moža krychu bolej. Janka Šutovič, viarnuŭšysia z turmy, naŭrad ci ŭ hetym uzroście vyhladaŭ by tak. Dyj Šutovič byŭ praściejšy. Tut ža tvar bolš vytančany i intelihientny».
Spadar Lis schilny mierkavać, što heta ŭsio ž aŭtapartret mastaka Znamiaroŭskaha, źviestki pra jakoha kaliści traplalisia navukoŭcu na vočy.
I sapraŭdy, u Vilni bolšuju častku žyćcia pracavaŭ mastak Česłaŭ Znamiaroŭski (1890—1977). Jon naradziŭsia ŭ nievialikaj vioscy Zacišša ŭ Łathalii — heta na ŭschodzie Łatvii, niepadalok ad miažy ź Biełaruśsiu, u biednaj, ale vielmi tvorčaj siamji. Ź dziacinstva jon byŭ akružany pryrodaj, i mienavita jana stała hałoŭnaj temaj jaho tvorčaści.
Znamiaroŭski vučyŭsia ŭ Akademii mastactvaŭ u Pieciarburhu, dzie na jaho najbolš paŭpłyvała tvorčaść Arkadzia Ryłova i Isaaka Levitana. Paźniej jon praciahnuŭ adukacyju ŭ Vilenskim univiersitecie Stefana Batoryja, kudy pajšoŭ, kab mieć mahčymaść vučycca ŭ viadomaha mastaka Fierdynanda Ruščyca i jaho asistenta, jaki vioŭ majsterniu piejzaža i miortvych natur Alaksandra Šturmana.
U 1933 hodzie Znamiaroŭski stvaryŭ pieršaje Vilenskaje tavarystva niezaležnych mastakoŭ, jakoje adyhrała važnuju rolu ŭ historyi mastactva.
U 1965 hodzie mastak atrymaŭ zvańnie zasłužanaha dziejača mastactva Litoŭskaj SSR.
Znamiaroŭski pisaŭ i partrety, ale hałoŭnaj temaj jaho tvorčaści byli piejzažy. Za 50 hadoŭ jon stvaryŭ bolš za try tysiačy rabot. Mnohija ź ich zachoŭvajucca ŭ muziejach Litvy, Łatvii, ZŠA, Šviecyi, Hiermanii i ŭ pryvatnych kalekcyjach.
Česłaŭ Znamiaroŭski padpisvaŭ svaje raboty «C.Znamierowski», staviŭ datu i paznačaŭ horad.
Podpis na treciaj adšukanaj karcinie ŭ Šutavičach vielmi padobny na tyja, što Znamiaroŭski pakidaŭ na inšych svaich rabotach. Niezrazumieła tolki, chto ž na samim partrecie?
Što rabić ź niečakana adšukanymi kulturnymi skarbami, ich haspadar pakul jašče nie vyrašyŭ.
«Kali nabyvaŭ hety dom, prapanavali zabrać i hetyja karciny razam ź im. Tak jany tut i visiać užo hadoŭ dziesiać», — raspavioŭ spadar Stanisłaŭ.
Navinie, što heta tvory znakamitych mastakoŭ, jon, kaniečnie, uzradavaŭsia: «A mo pašancavała! Boh daŭ kavałačak ščaścia».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Ciapier čytajuć
Maldyvy, Zanzibar i Italija: kudy paniesła adpačyvać prychilnikaŭ Łukašenki6
Kamientary