Škoła biełarusistyki. Minsk, 2017. Fota Nastaśsi Saŭkovaj.
«Mianie zavuć Jusuke Sumi. Ja japoniec. Majo japonskaje imia ciažkavataje, tamu zvyčajna pa-biełarusku ja kažu prosta «Juzik». Ale, na žal, jašče nie mahu dobra vymaŭlać «zi». Biełaruskaja mova vielmi ciažkaja.
Ja naradziŭsia u Japonii, u horadzie Tokia. Maje baćki — vykładčyki ŭ škole dla dziaciej ź invalidnaściu.
Ja nastaŭnik romskaj (cyhanskaj) movy ŭ Rumynii. Kali ja byŭ u licei ŭ Japonii, vyvučaŭ štučnuju movu eśpieranta. Mnie jana vielmi padabałasia, i ja navat vykładaŭ jaje potym adzin hod ŭ inšym licei ŭ hrupie dla nieviduščych studentaŭ. Tady ŭ mianie zusim nie było dośviedu, dumaju, maje zaniatki byli zbolšaha biessensoŭnymi. Studenty byli ślapymi, jany zaŭsiody słuchali z zapluščanymi vačami, ale ja zaŭvažaŭ, što niekatoryja prosta śpiać.
Adnojčy vykładčyk eśpieranty skazaŭ, što kali mnie padabajecca hetaja mova, to lepš vyvučyć i łacinskuju. I ja pačaŭ vyvučać jaje ŭ pryvatnaj škole. Adnak pakolki škoła najpierš była škołaj francuzskaj movy, treba było vučyć i francuzskuju.
Ja chacieŭ praciahvać udaskanalvać łacinskuju movu ŭ jeŭrapiejskaj ramanskaj krainie. Abraŭ Rumyniju, bo znajšoŭ zaniatki pa rumynskaj movie ŭ Tokia i čuŭ, što pakolki hetaja mova nie asabliva papularnaja ŭ nas, to nieskładana atrymać stypiendyju ad Rumynii.
Pra Rumyniju šmat havaryć nie budu, heta inšaja tema. Ja vyvučaŭ łacinskuju i starahreckuju movy va ŭniviersitecie ŭ horadzie Kłuž-Napoka ŭ Transilvanii, dzie žyvie šmat vienhraŭ. Potym vyjechaŭ z Rumynii i praciahnuŭ vyvučać łacinskuju ŭ mahistratury ŭ Budapiešckim univiersitecie ŭ Vienhryi. Tam ža ja pačaŭ vyvučać i biełaruskuju movu. Viadoma, majoj śpiecyjalnaściu była łacinskaja, ale ja zdaŭna chacieŭ vyvučyć słavianskuju movu, tamu što my, łacinisty, vyvučajem jašče i praindajeŭrapiejskuju movu. Składana, kali nie viedaješ nijakaj słavianskaj.
Va ŭniviersitecie ja moh abrać lubuju słavianskuju movu. Nie viedaju, čamu ja spyniŭsia na biełaruskaj. Na žal, tady ja mała što viedaŭ pra vašu krainu. Kali ŭ mianie chtości pytajecca, čamu biełaruskaja, zvyčajna ja adkazvaju, što mianie paklikała Jeŭfrasińnia!
Z nastaŭnicaj biełaruskaj movy. Budapiešt, 2013.
Maja vykładčyca biełaruskaj movy — spadarynia Łarysa Stankievič — cudoŭnaja žančyna. Ja viedaŭ vienhierskuju movu, ale zusim nie viedaŭ ruskuju, tamu mnie ciažka było vučycca ź inšymi vienhierskimi studentami. Vykładčyca raspracavała dla mianie indyvidualnyja zaniatki. Ad Łarysy ja daviedaŭsia nie tolki pra movu, ale i pra kulturu, historyju Biełarusi. I mnie zachaciełasia źjeździć u Biełaruś.
Łarysa vielmi dapamahła, dziakujučy joj u Minsku i ŭ Breście ŭ mianie byli hidy. A siarod studentaŭ, jakija dapamahali mnie ŭ Minsku, była i japonka. Mabyć, mnohija z tych, chto zajmajecca biełaruskaj movaj, čuli pra jaje. Heta Sijory Kijosava, samaja viadomaja i aktyŭnaja nastaŭnica biełaruskaj movy ŭ Japonii. Ja paznajomiŭsia ź joj vypadkova, tady jana była jašče studentkaj, vučyłasia ŭ Minsku. Spadziajusia, šmat japoncaŭ vyvučać vašu pryhožuju movu i kulturu ad jaje. Ja taksama chacieŭ by, ale ciapier nie žyvu ŭ Japonii.
U majo pieršaje padarožža ŭ Biełaruś, heta było ŭ 2013 hodzie, ja razmaŭlaŭ pa-biełarusku vielmi drenna. Mnie było krychu dziŭna, što šmat ludziej u Biełarusi havorać tolki pa-rusku. Tady ja jašče nie viedaŭ stanovišča biełaruskaj movy. Užo potym ja pračytaŭ pa-japonsku piśmovuju rabotu Sijory na hetuju temu.
Dumaju, mova — heta identyčnaść naroda. Naprykład, ja vykładaju hramatyku cyhanskaj movy nie tolki rumynam, ale i cyhanam, jakija zusim nie razmaŭlajuć na svajoj movie. Dla ich pieršaja mova — rumynskaja. Ale kali vykładać cyhanskuju movu dobra, jana stanie ich rodnaj movaj, choć dla mianie zaŭždy budzie zamiežnaj.
Z cyhanskimi dziećmi. Rumynija, 2017.
Ale majo padarožža ŭsio adno było cikavym. Choć ja i nie razumieŭ, što kažuć ludzi, ja adčuvaŭ, što ŭ Biełarusi ŭsie dobryja i łaskavyja. Taja vandroŭka zastałasia ŭ maim sercy jak pryhožaja kazka. A potym ja skončyŭ navučańnie ŭ Budapiešcie i viarnuŭsia ŭ Rumyniju ŭ aśpiranturu. Na žal, bolš u mianie nie było nahody vyvučać biełaruskuju movu, treba było kancentravacca na navučańni.
A sioleta, kali ja pajechaŭ u Małdovu i ŭbačyŭ u kramie biełaruskuju harełku i škło «Nioman», zrazumieŭ, što vielmi sumuju pa Biełarusi. Kali b ja tak nie sumavaŭ, nie vypiŭ by ź niomanskaj šklanki ŭ haścinicy!
Zdaryłasia i nahoda znoŭ pryjechać u Biełaruś. Łarysa raspaviała mnie pra Mižnarodnuju letniuju škołu biełarusistyki, tamu, kali ja skončyŭ navučańnie ŭ aśpirantury i ŭ mianie byŭ pierapynak u vykładańni romskaj movy va ŭniviersitecie, ja vyrašyŭ uziać udzieł u hetaj škole.
Jašče da taho, jak ja pryjechaŭ u Biełaruś, ja paznajomiŭsia z dobrymi biełarusami. Z Bucharesta ŭ Minsk ja lacieŭ samalotam, i jakraz za mnoj sieła biełaruska. My ź joj vielmi pavolna razmaŭlali pa-biełarusku. Jana pracuje pierakładčycaj z anhlijskaj, na nastupny dzień ranicaj musiła pierakładać u Minsku. My ž prylacieli nočču, ale jana zastałasia sa mnoj i dapamahła atrymać vizu ŭ aeraporcie. Potym my ź joj i inšymi pajechali na taksi ŭ centr Minska, jana zapłaciła kiroŭcu i pajšła. Nie ŭziała hrošy ad mianie.
Ja nie viedaju inšaj krainy, dzie žyvuć takija dobryja ludzi. Kali chtości zapytajecca, što mnie najbolš padabajecca ŭ Biełarusi, ja adkažu biez rozdumaŭ: «Ludzi».
Kijota, Japonija, 2016.
Na žal, u Rumynii, dzie ja žyvu, u mianie niama vykładčyka biełaruskaj movy. Paśla škoły biełarusistyki majo žadańnie vyvučać biełaruskuju movu stała jašče bolšym, čym raniej.
Niekatoryja vałanciory-studenty ciapier maje dobryja siabry.
Adna dziaŭčyna nie tolki hatuje bulbu, ale sama vykopvaje jaje i adnojčy navat dasłała mnie fotazdymak z bulbaj! Vielmi ciažka było ŭtrymacca, kab nie zaśmiajacca!
I biełaruskaja bulba najsmačniejšaja! Ja ździviŭsia, kali pakaštavaŭ upieršyniu.
Čaho niama ni ŭ Japonii, ni ŭ Rumynii, ale jość u Biełarusi — kantrol na stancyjach mietro. I jašče kvas. Na ščaście, ja znajšoŭ kvas u słavianskaj kramie ŭ Rumynii. Vielmi ździviŭsia, bo akazałasia, što hety kvas ź Biełarusi! Dziakuju tabie, Boža!»
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
«Ja ź Litvy, pa-rusku zusim nie razumieju. Davajcie razmaŭlać pa-biełarusku»
Biełaruskamoŭny niemiec, jaki nosić sukienki: U Biełarusi da mianie pastavilisia talerantna
