Valer Bułhakaŭ — fiłosaf, historyk kultury i redaktar časopisa Arche.
Hrašno mnie, staromu biełaruskamu niezaležniku, takoje pisać, ale apošnija dni nie pakidaje mianie stojkaje ŭražańnie, što zachodnija elity nizavošta nie dapuściać niezaležnaści Katałonii.
Nie budu havaryć pra siłu ci słabaść katałonskaha nacyjanalizmu, bo ŭ hetym słaba ciamlu, vykažu adno dva svaje nazirańni z absiahu hieapalityki.
1. De-fakta drableńnie byłych imperskich, nadnacyjanalnych, dziaržaŭ na mienšyja nacyjanalnyja ŭ centry i ŭschodzie Eŭropy było vynikam hieapalityčnych raskładaŭ, narodžanych Pieršaj suśvietnaj vajny. Hiermanija, Aŭstra-Vienhryja i Asmanskaja imperyja nia prosta prajhrali jaje, ich terytoryi byli razarvanyja na šmatki, pryčym tak, kab viartańnie da davajennaha status-kvo nikoli nie było mahčymym. Raspad hetych imperyj na novyja nacyjanalnyja dziaržavy byŭ, biezumoŭna, svajho rodu palityčnym pakarańniem, nakładzienym dziaržavami-pieramožcami. Bolš za toje, jon byŭ inśpiravany palitykaj dziaržaŭ, jakija vyjšli pieramožcami, u tym liku znakamitymi tezami amerykanskaha prezydenta Vudra Vilsana.
Niepasrednym nastupstvam hetaha rašeńnia było rezkaja radykalizacyja niamieckaha nacyjanalizmu siarod aŭstryjskich niemcaŭ i prychod Hitlera da ŭłady. Aŭstryi nie paščaściła bolej za ŭsio, jaje terytoryja źmienšyłasia ŭ 10 razoŭ, a volu aŭstryjskaha narodu ŭ złučycca ź Niamieččynaj anhłasaksonskija i francuskija elity, kirujučysia hieapalitykaj, zarubili ŭ korani.
Nahadaju, što paśla raspadu Aŭstra-Vienhryi novaja dziaržava jaje niamieckamoŭnaha nasielnictva atrymała nazvu «Hiermanskaja Aŭstryja», a jaje časovaja kanstytucyja abviaščała jaje častkaj Hiermanskaj respubliki. Na plebiescytach 1921 hodu ŭ Tyrolskim i Zalburskim rehijonach adpaviedna 98,77% i 99,11% nasielnictva prahałasavała za ŭźjadnańnie ź Niamieččynaj.
Centralnyja dziaržavy padčas vajny prytrymlivalisia toj samaj taktyki: niemcy finansava i materyjalna padtrymlivali irłandski nacyjanalizm, i irłandskaje paŭstańnie 1916-ha, patoplenaje brytancami ŭ kryvi, nie było b mahčymaje biaz hetaj padtrymki. Paźniej heta stavaryła pieradumovy dla abviaščeńnia niezaležnaj Irlandzkaj dziaržavy, ale pieramožanaj Niamieččynie z hetaha była ŭžo nievialikaja hieapalityčnaja karyść.
Toje samaje možna skazać i ŭ dačynieńni da niezaležnaści Polščy (nastolki, nakolki polski nacyjanalizm bačyŭsia antyrasiejskim palityčnym srodkam), Ukrainy i prybałtyjskich dziaržaŭ (u Litvie navat niamieckaha aficera błakitnych kryviej karanavali ŭ 1918 jak Mindoŭha II, a va Ukrainie byŭ Vasil Vyšyvany Habsburh).
Naahuł, padtrymka adnych etničnych hrup suprać druhich — palityčnaja taktyka, staraja jak śviet. Pryhadaju padziei kanca XVIII st., kali Brytanija biez asablivaha pośpiechu padtrymlivała amerykanskich indziejcaŭ suprać vojska novapaŭstałych Złučanych Štataŭ.
Mantra pra nacyjanalizm jak pra žudasna razburalnuju siłu — heta taksama idealahičnaja spadčyna Pieršaj suśvietnaj. Na zachadzie kantynentu pa fakcie ŭźnikła tolki adna novaja dziaržava — Irlandyja, — dzie tamtejšyja nacyjanalisty vyjavilisia zdolnymi na doŭhaterminovy ŭzbrojeny supraciŭ, u tym liku partyzanskuju vajnu. Ale ich pieramoha vyjaviłasia pałavinistaj: zdabyŭšy svaju dziaržavu, im daviałosia achviaravać svajoj kulturaj.
2. Ciapierašniaje dziaržavatvareńnie ŭ Eŭropie, naprykład, uźniknieńnie dziaržavy Kosava, jaŭna moŭčki vitałasia zachodnimi elitami, u tym liku tamu, što ź mienšymi krainami na ŭschodzie Eŭropy było lahčej damaŭlacca, a moža navat manipulavać.
Hetaje dziaržavatvareńnie publična tłumačycca rytorykaj pra prava nacyj na samavyznačeńnie, ale za joj prahladajucca bolš sutnasnyja rečy: uźniknieńnie novych dziaržaŭ va ŭłońni staroj ličycca vynikam palityčnaj, hramadzianskaj i ekanamičnaj adstałaści hetych rehijonaŭ, a taksama mocnych aŭtarytarnych impulsaŭ, jakija ź ich zychodzili. Pa zmaŭčańni taki scenar ujaŭlajecca niemahčymym u Cyvilizavanym śviecie, dzie dziaržava funkcyjanalnaja, a hramadzianskaja kultura vysokaja.
Na kaniec paru mierkavańniaŭ pra vypadak Katałonii: samo pytańnie jaje niezaležnaści, biezumoŭna, źviazana z spadčynaj hišpanskaj hramadzianskaj vajny i režymu Franka, kali nacyjanalizm byŭ schoviščam ad usiopranikalnaj centralnaj ułady.
Ale sapraŭdy damahčysia jaje katałoncy zmohuć, tolki kali zdarycca ŭsieahulny eŭrapiejski kataklizm, a mirnyja razmovy ŭ bruselskich kabinetach mała što im daduć.
