Usia hetaja narodnaja luboŭ tłumačycca cełaj sukupnaściu faktaŭ. Ale hałoŭny — Jadviha była i jość addanaja muzycy, u imia jakoj jana hatovaja na ŭsio. I svaim daram jana bieskaryśliva dzielicca ź ludźmi.
Hetym materyjałam razam z Samsung Galaxy S9|S9+ my praciahvajem cykł «Biełaruskija hieraini». Kali abminuli ŭvahaj, abaviazkova znajdzicie čas na toje, kab pahruzicca ŭ zachaplalny sieryjał pa bijahrafijach biełaruskich dziekabrystak, Emilii Plater, Viery Charužaj, Łarysy Hienijuš, Ałaizy Paškievič, Aleny Kiš, Žanny Kapuśnikavaj, Maryny Łobač. Siońnia ž prapanujem vam z hałavoj akunucca ŭ muzyčny suśviet narodnaj artystki Biełarusi Jadvihi Papłaŭskaj.
La vytokaŭ žanočaha hiorłbendu
Złavić Jadvihu chacia b na 15-chvilinnuju hutarku amal niemahčyma. Jana pahadžajecca na hutarki ŭ krajnich vypadkach, bo svoj asabisty čas dzielić siońnia vyklučna na dźvie śfiery: siamju i muzyku. Śpiavačka była i zastajecca zapatrabavanaj: šmat hastraluje i pravodzić doŭhija hadziny ŭ studyi za aranžyroŭkami i stvareńniem novych piesień dla siabie i inšych artystaŭ.
Nie ŭsie viedajuć, ale jaje muzyčnaja dziejnaść vychodzić daloka za miežy sceny. Naprykład, jana vystupiła redaktaram i padrychtavała na słych fartepijanny zbornik piesień dla notnaha alboma «Uładzimir Mulavin. Biełaruś — maja pieśnia». Akramia estradnaj, pracavała z muzykaj da teatra i kino, była aŭtarkaj saŭndtreku da mastackaha filma «Ryfmujecca z kachańniem» režysiora Alaksandra Jafremava. Pisała simfaničnyja tvory, cykł preludyj, sanaty, dziciačyja pjesy dla fartepijana, ramansy. Siońnia jaje časta možna sustreć na dabračynnych kancertach: artystka aktyŭna biare ŭdzieł u zborach srodkaŭ dla ludziej ź invalidnaściu.
Tak ci inakš, ale Jadvihu Papłaŭskuju mnohija ŭsprymajuć jak adno cełaje z Alaksandram Cichanovičam, jaje partnioram i mužam, ź jakim jany razam pražyli bolš za 40 hod. U 2017-m, paśla niekalkich hadoŭ baraćby z chvarobaj lohkich, Alaksandra nie stała. Ale dla Jadvihi jon usio adno prysutničaje pobač i ciapier. U pieśniach, jakija jana vykonvaje, u postaci dački, taksama artystki Anastasii Cichanovič, u viejkach unuka Ivana…
«Ja adčuvaju Sašu kožny dzień. Dla kahości jaho niama, ale dla mianie hetaja prysutnaść absalutna realnaja. Uražańnie, byccam jon prosta źjechaŭ i chutka vierniecca», — paŭtaraje jana.
Ich paru nazyvali idealnaj, uzornaj, ale na spravie ŭsio było jak i va ŭsich — žyćcio ź jaho kantrastami, jakoje jany padzialili na dvaich.
Upieršyniu maładyja pierasieklisia ŭ Biełaruskaj dziaržaŭnaj fiłarmonii, dzie aboje pracavali: jana — u žanočym VIA «Vierasy», a jon hraŭ u džaz-rokavym hurcie «Minsk», nazvanym tak pa prykładzie amierykanskaj hrupy «Čykaha». Praŭda, «Minsk» chutka prykryli, bo muzyka nie adpaviadała idejam savieckaha času. «Vierasy» ž pavinny byli stać papularnym savieckim hiorłbendam: jak «Pieśniary», tolki ź dziaŭčat.
Cichanoviču Jadviha spadabałasia pry samaj pieršaj sustrečy, ale jon doŭha nie rašaŭsia zrabić krok joj nasustrač: jana zdavałasia surjoznaj i nieprystupnaj. Pavodziny Papłaŭskaj tłumačylisia prosta: dziaŭčynu ŭ tyja časy cikaviła tolki muzyka. Chłopcy i spatkańni stajali navat nie na druhim miescy, a jašče dalej, tamu padstupicca da jaje było niaprosta.
«Niahledziačy na nadychodziačuju papularnaść i šmatlikija hastroli, na žal, niekatoryja ŭdzielnicy našaha žanočaha kalektyvu paśla šlubaŭ byli vymušanyja ŭsiu svaju ŭvahu addavać nie scenie, a siamji. I my vyrašyli zrabić «Vierasy» źmiašanym kalektyvam, dzie buduć brać udzieł nie tolki dziaŭčaty, ale i chłopcy», — raskazvaje Jadviha.
Alaksandr Cichanovič nie praminuŭ skarystacca novymi abstavinami. Na toj momant jamu prapanoŭvali pracavać u kudy bolš pierśpiektyŭnym ansambli «Tonika», kiraŭnikom jakoha byŭ narodny artyst Biełarusi Viktar Vujačyč. Ale ŭ 1973 hodzie Alaksandr abraŭ «Vierasy», bo kachaŭ Jadvihu. U 1976-m hodzie jany ažanilisia.
«Saša byŭ abajalnym, lohkim, jon zrabiŭ dobraje ŭražańnie na maich baćkoŭ, jakija, u svaju čarhu, pastajanna paŭtarali mnie, što praca pracaj, ale pryjšoŭ čas iści zamuž, tym bolš raz sustreŭsia taki dobry chłopiec, vydatny muzyka», — zhadvaje artystka.
Ale navat u ZAHSie, pierš čym skazać budučamu mužu «tak», Jadviha pamaŭčała siekund 30, zmusiŭšy ŭsich niervavacca. A praź niekalki tydniaŭ paśla zamužža ŭžo navat padumvała pra razvod. Ale paśla pryjšła idylija: «Jana była jaho, a jon jaje», jak havorycca ŭ «Hulni tronaŭ».
U adnoj z hutarak Jadviha ščyra pryznavałasia, što ličyć žanočym paklikańniem zachavać siamju, znajści siły pieraciarpieć kryzisnyja momanty.
Ź ciažkaściami ŭ siamji jana pracavała hetak ža samaaddana, jak i z novymi vyklikami ŭ muzycy. I Alaksandr heta caniŭ. «U samyja składanyja momanty mianie zaŭsiody padtrymlivała Jadzia. Žonka razam z dačkoj prajavili aniolskaje ciarpieńnie, asabliva kali ja staŭ złoŭžyvać ałkaholem i nie tolki… Ja byŭ na krai biezdani, ledź nie pamior. Boh vyratavaŭ…» — paśla kazaŭ jon.
«Vierasy — akulary i vusy»
Dla tych, chto ŭ temie historyi savieckaj estradnaj muzyki, nie sakret, što Jadviha źjaŭlajecca dačkoj viadomaha dyryžora, chormajstra, zasłužanaha dziejača kultury BSSR Kanstancina Papłaŭskaha. Mienavita jon razam z Hienadziem Citovičam stajaŭ la vytokaŭ Biełaruskaha dziaržaŭnaha narodnaha choru. U ich uvohule była muzykalnaja dynastyja. Naprykład, u 1906 hodzie pradzied Jadvihi Klamient Papłaŭski na prestyžnaj vystavie atrymaŭ premiju za arhan, jaki sam vyrabiŭ z hliny. A jaho brat Piatro majstravaŭ muzyčnyja instrumienty.
Z uspaminaŭ:
«U našaj siamji było troje dziaciej: starejšaja siastra Kryscina, małodšy brat Česłaŭ i ja. U taty była mara zrabić siamiejnaje trya. Kryścina pavinna była hrać na fartepijana, ja — na skrypcy, a małodšy Česłaŭ — na vijałančeli. Ščyra kažučy, pieršy hod ja vielmi starałasia, zajmałasia dobrasumlenna. Ale mnie było tak ciažka doŭha stajać i trymać u rukach skrypačku, što na mianie machnuli rukoj i pasadzili za fartepijana. Tut ja prajaviła ŭsiedlivaść, tamu što mnie było cikava padbirać miełodyi, hrać ź siastroj u 4 ruki i bačyć, jak heta padabajecca maci i baćku».
Pra maci Stefaniju Piatroŭnu Jadviha raskazvaje asobna:
«U jaje byŭ vielmi dobry słych, jana śpiavała ŭ kaściole. Kali my pačali zajmacca muzykaj, maci siadzieła z nami na ŭrokach i nastolki chutka ŭsio schoplivała, što paśla mahła doma ŭkazać nam na niejkija pamyłki. Jana ŭziała na siabie ŭvieś pobyt, a kali dzieci źjavilisia ŭžo i ŭ nas, dapamahała ź imi. Tolki dziakujučy joj my mahli narmalna hastralavać».
Usie naščadki siamji Papłaŭskich ź dziacinstva adkryli dla siabie nie tolki tvorčaść Čajkoŭskaha, Mocarta, ale i paznajomilisia amal z usim tahačasnym repiertuaram Opiernaha teatra. Dla niekatorych dziaciej vybar chobi baćkami — pakarańnie i, jak vynik, pratest. Ale tut zorki syšlisia: usie dzieci stali muzykami i nikoli nie škadavali pra heta.
«Mienavita muzyka zrabiła mianie pazityŭnym čałaviekam. Na hetym i trymajusia», — śćviardžaje Jadviha.
U 1970-ja hady «Vierasy» imkliva ŭvarvalisia ŭ savieckuju estradu. Vusy Cichanoviča i akulary Papłaŭskaj stali admietnaściu, razynkaj. Z usimi chitami ansambla tak ci inakš źviazanyja peŭnyja žyćciovyja historyi. Tak, za pieśniu «Ja ŭ babuli žyvu» hurtu navat pryjšła padziaka ad Ministerstva achovy zdaroŭja. Ličycca, što žałaślivyja radki («U mienia siestrienki niet, u mienia bratiški niet. Hovoriat, s dieťmi chłopot nievprovorot. Čto žie budiet na ziemle čieriez sto bližajšich let, jeśli moda na dietiej sovsiem projdiet?») spracavali na padvyšeńnie naradžalnaści lepš, čym dziaržaŭnyja prahramy.
Idei śvietłaj savieckaj budučyni pakrysie ciarpieli krach: dehradacyja ekanomiki, vialikaja kolkaść deficytnych tavaraŭ i biespaśpiachovyja sproby ŭsio heta reanimavać. Dla mnohich knižki i muzyka byli adzinym dušeŭnym skarbam, a dobryja, pazityŭnyja pieśni «Vierasoŭ» stvarali adpaviedny nastroj.
Na žal, kryzis nie abminuŭ i muzykaŭ. U 1986 hodzie Papłaŭskaja i Cichanovič byli vymušanyja syści z kalektyvu, ale hetaje vyprabavańnie stała prystupkaj u ich tvorčaści. Jany znajšli novuju formu sceničnaha isnavańnia — duet «Ščaślivy vypadak».
Jadviha i Alaksandr nie tolki śpiavali sami, ale i stali zasnavalnikami Teatra pieśni z tvorčaj studyjaj pry im. Praź jaje prajšli takija biełaruskija artysty, jak Ina Afanaśjeva, Alaksandr Saładucha, Hieorhij Voŭčak i mnohija inšyja. Ź ciaham času teatr vyras u pradziusarski centr narodnych artystaŭ Biełarusi i nieadnojčy stanaviŭsia inicyjataram muzyčnych teleprajektaŭ (nacyjanalny konkurs piesni «Chit-momant», pieršaja biełaruskaja fabryka zorak «Zorny dyližans»). Mienavita z hetych prajektaŭ vyjšli viadomyja ciapier artysty Hierman, Ania Šarkunova, Dzmitryj Kałdun, Kacia Ivančykava z hurtu «Ajova» i inšyja. Siońnia pry centry isnuje vakalnaja škoła «Bieły parus», jakaja zaŭsiody adkrytaja dla tych, chto choča pasprabavać siabie na prafiesijnaj scenie.
«U mianie časta zapytvajucca pra toje, z čaho składajecca maje žyćcio siońnia… Dziakujučy majoj siamji, maim rodnym, blizkim, siabram, a taksama našym prychilnikam i hledačam, ich vialikaj padtrymcy, ščyraści i kachańniu, ja vynachodžu natchnieńnie stvarać i žadańnie pa-raniejšamu daryć ludziam svaje pieśni, uśmieški, dobry nastroj, a samaje hałoŭnaje — svaju luboŭ», — pryznajecca Jadviha.
Tekst byŭ apublikavany ŭ žniŭni 2018 hoda
Kamientary