Łaska ci svaboda

Na naradzie z kiraŭnictvam Viciebskaj vobłaści Alaksandar Łukašenka kazaŭ takoje, što niemahčyma było pačuć ź jahonych vusnaŭ jašče niekalki nia toje što hadoŭ, a navat i miesiacaŭ tamu. Piša ŭ svaim błohu na radyjo «Svaboda» Jury Drakachrust.

«My pavinny raźniavolić čałavieka, liberalizavać našaje žyćcio, zrabić jaho bolš svabodnym dla čałavieka…

… Nieabchodna zabiaśpiečyć prastoru ŭ ekanomicy, kab ludzi mahli bolš aperatyŭna i svabodna dziejničać, kab ich ničoha nia strymlivała … Abaraniać pravy ludziej na hodny zarobak, na toje, kab svabodna žyć i havaryć toje, što čałaviek dumaje — voś hałoŭnaja zadača prezydenta».

Što aznačajuć hetyja dziŭnyja zajavy? Nu, pa‑pieršaje, mahčyma, što kiraŭnik dziaržavy pryjšoŭ da vysnovy (sam ci z čyjejści parady — niavažna), što rytoryka časam bolš važnaja, čym realnyja spravy, i moža navat zamianiać ich.

Nielha zrabić ekanomiku volnaj, nie pašyryŭšy prastoru svabody čałavieka, nie abmiežavaŭšy mahčymaści dziaržavy ŭpliščvacca ŭ spravy svaich hramadzianaŭ. Mahčyma, heta i mieŭ na ŭvazie Łukašenka, pramaŭlajučy svoj viciebski manifest svabody

A navošta tak dražnić? Voś rasiejski kaleha Dźmitry Miadźviedzieŭ kaža: «Svaboda lepšaja, čym niesvaboda», i chacia praktyčnyja spravy haspadara Kramla nie zusim, miakka kažučy, adpaviadajuć hetaj maksimie, ŭsie łamajuć hałavu nakont planaŭ i namieraŭ Miadźviedzieva, a niekatoryja i dahetul zapisvajuć jaho ŭ liberały. Karysny dośvied, čamu b nie skarystać?

Ale, pa‑druhoje, skazanaje Łukašenkam u Viciebsku — nieabaviazkova tolki i vyklučna rytoryka. Naprykancy kastryčnika kiraŭnik dziaržavy paabiacaŭ istotnuju liberalizacyju nacyjanalnaj ekanomiki. Hledziačy pa ŭsim, hetaha vymahaje i jaje ciapierašni stan, i hetaha ž patrabuje Eŭropa. Mahčyma, mienavita heta, a nie demakratyzacyja, źjaŭlajucca sapraŭdnymi čyńnikami, jakimi Eŭropa abumoŭlivaje narmalizacyju adnosinaŭ.

Adnak liberalizacyja ekanomiki vymahaje i peŭnaha pašyreńnia hramadzianskich (adnak nie palityčnych) svabodaŭ. Nielha zrabić ekanomiku volnaj, nie pašyryŭšy prastoru svabody čałavieka, nie abmiežavaŭšy mahčymaści dziaržavy ŭpliščvacca ŭ spravy svaich hramadzianaŭ. Mahčyma, heta i mieŭ na ŭvazie Łukašenka, pramaŭlajučy svoj viciebski manifest svabody.

Darečy, takaja madel — minimum ci adsutnaść palityčnych svabodaŭ, ale davoli šyrokija hramadzianskija, asabistyja pravy — nie takaja ŭžo i redkaść u śviecie. Najbolš viadomy prykład: Čyli časoŭ Pinačetu, možna pryhadać i dośvied Synhapuru, Tajvaniu, u peŭnym sensie — sučasnaha Kitaju. Hetaja madel ekanamična davoli efektyŭnaja, a palityčna — dastatkova stabilnaja. Pa idei na peŭnym etapie jana viadzie i da palityčnaj liberalizacyi, ale nie abaviazkova viadzie i, jak praviła, nia chutka.

Niekatoryja kamentatary kažuć nakont liberalizacyjnych krokaŭ i zajavaŭ ułady, što heta, maŭlaŭ, padman i nia maje ničoha ahulnaha z sapraŭdnaj svabodaj. Ale heta — sproba ŭłamicca ŭ adčynienyja dźviery. Pry aŭtarytarnaj systemie sapraŭdnaj svabody nia moža być pavodle vyznačeńnia. Pry aŭtarytarnaj systemie mahčymaja tolki łaska ŭłady — jana moža cisnuć, a moža i nia cisnuć. Mahčymaje taksama budaŭnictva bolš ci mienš pryhožych «paciemkinskich viosak» , mulažoŭ svabody.

Heta brydka i niaščyra? Nu peŭna ž tak. Svaboda i sapraŭdy lepšaja za niesvabodu. Ale ž ludzi žyvuć u svaim žyćci, a nie ŭ historyi. Lepš, kali ich nie sadžajuć u turmy, lepš, kali hazety lehalna vydajucca ŭ krainie, a nie dastaŭlajucca i raspaŭsiudžvajucca, jak leninskaja «Iskra». Da taho ž łaska — heta peŭnaje pary. A raptam nastupstvy jaje buduć značna bolšymi, čym ujaŭlaje sabie ŭłada? U rešcie rešt łaska ź ciaham času moža i pieratvarycca ŭ svabodu, pa mienšaj miery, ŭ niešta takoje, što niejak niajomka, niemahčyma adabrać pry čarhovaj źmienie nastroju.

što da svabody, to treba razumieć, što jaje zavajavańnie – sprava vyklučna svajho narodu

Isnuje, zrazumieła, i mierkavańnie, što čym horš — tym lepš, što pačvarny, nieprykryty tvar aŭtarytaryzmu robić sytuacyju maralna bolš jasnaj, što ŭ takich umovach narod chutčej uśviadomić svajo stanovišča i ŭźnimiecca na «apošni i vyrašalny boj», kažučy słovami «Internacyjanału». Nu a kali nia ŭźnimiecca? Nu a kali ŭźnimiecca, to čaho taki hvałtoŭny pieravarot budzie kaštavać hramadztvu?

A što da svabody, to treba razumieć, što jaje zavajavańnie — sprava vyklučna svajho narodu. Biessensoŭna paprakać zamiežnikaŭ tym, što jany z pryčyny ich amaralnaści i cynizmu nia robiać biełarusam takuju «nievialičkuju» pasłuhu, jak vyzvaleńnie ich ad dyktatury. Maksymum, čaho mohuć damahčysia zamiežniki ad režymu, heta mienavita łaski.

Anhlijski karol Jan Bieźziamielny padpisaŭ u 1215 hodzie Vialikuju Chartyju volnaściaŭ — pieršuju ŭ śviecie deklaracyju pravoŭ (praŭda, tolki dvaranstva) nie tamu, što heta było adnym z 12‑ci ŭmovaŭ tahačasnaha Eŭraźviazu. Nie było tady ni Źviazu, ni jaho ŭmovaŭ, a byli anhlijskija ža barony, jakija litaralna prystavili manarchu mieč da horła: «Padpisvaj, inakš…». Praŭda, nastupnym hodam karol jaje i skasavaŭ (heta ničoha nie nahadvaje?), adnak siejo‑toje ź jaje vykonvałasia i Janam, i jahonymi naščadkami. Mieč na horle — adčuvańnie zapaminalnaje.

Niekalki socień maładzionaŭ na płoščy sparadžajuć adčuvańni mienš mocnyja. Tady tolki i zastajecca, što raźličvać na łasku. I spadziavacca, što hramadztva vyjhraje pary z uładaj.

Jury Drakachrust, Radyjo Svaboda

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0