Try hady minuła z pryznačeńnia Ihara Karpienki ministram adukacyi — jon zaniaŭ pasadu 16 śniežnia 2016 hoda.
Jašče ŭ pieršy hod svajoj raboty jon abiacaŭ razhornutaje intervju «Našaj Nivie», atrymałasia tolki ciapier.
Pakolki razmova atrymałasia vielmi vialikaja, jaje tematyčna padzialali na dźvie častki. Adna, bolšaja, pra adukacyju, druhaja — pra ideałohiju.
Siońnia pieršaja častka.
«Naša Niva»: Jak vam žyviecca z uśviedamleńniem taho, što vy paśla sychodu Ihara Šunieviča samy krytykavany ŭ hramadstvie ministr?
Ihar Karpienka: Da krytyki staŭlusia spakojna. U mianie niama vybuchaŭ niehatyŭnych emocyj. Štości analizuju i ŭsprymaju, a štości adkidaju adrazu, kali jasna, što krytyk prosta nie viedaje ŭsioj karciny.
Pamiatajecie, kali mianie ŭsie hanili za pierapoŭnienaść kłasaŭ? Tak, jość kłasy, dzie 34 čałavieki, ale heta dzie? U Kamiennaj Horcy ci anałahičnym rajonie abłasnoha centra, dzie budaŭnictva škoł nie paśpiavaje za budaŭnicam žylla. Bo siaredniaja ličba napaŭnialnaści pa krainie — 19 čałaviek, u haradach — 26.
Ale ŭ Dziaržynskim rajonie, za 40 kiłamietraŭ ad Kamiennaj Horki, jość vioska Vołma, dzie škoła na 200 čałaviek, a vučycca tam 16.
Niechta paviazie tudy dzicia? Usie chočuć tut, prosiać dyrektaraŭ: «Vaźmicie, vaźmicie, niavažna jak».
I što tut skazać dyrektaru? «Nie, u mianie tut 26 čałaviek — i bolš ja nie vaźmu»?
Heta b vyklikała našmat bolšuju masavuju krytyku ministra.
«Naša Niva»: Dyk a spraviadlivaja krytyka była? Kab voś vas padłavili?
Ihar Karpienka: Kab mianie padłavili, to naŭrad ci. Razumiejecie, mnohija prablemy adukacyi nazapašvalisia hadami, a nie ŭźnikli voś pry Karpienku. Pry siońniašniaj chutkaści źmienaŭ u adukacyi my ŭvieś čas mianiajemsia, a sistema adukacyi vialikaja, nie ŭsio chutka možna rabić. Bo i pytańnie źmienaŭ ź niekalkich častak składajecca. Pieršaje — heta prahramy, druhoje — padrychtoŭka kadraŭ, jakija ich buduć vykładać.
Naprykład, 10 hod tamu brali ŭ piedahahičny ŭniviersitet na nastaŭnika fiziki abituryjenta z adnym bałam pa fizicy — usie hetyja ludzi ž nie źnikli, jany niedzie jość. Heta maja vina?
My ŭžo treci hod starajemsia nabirać u vykładčyki vypusknikoŭ piedahahičnych kłasaŭ, jakija matyvavanyja. Ale vynik jany daduć nie ciapier, hadoŭ praz 5, moža, praz 10 — nastupnyja ministry adčujuć ad hetaha karyść.
Znoŭ ža, voś u škołach zavyšajuć acenki, usie pra heta kazali. I heta pravilnaja krytyka. My ŭviali elemienty źniešniaha kantrolu, pieršaja prapanova — viarnuć «ministerskija kantrolnyja». My ich napisali ŭ 2018-m, vynik — 60% vučniaŭ nie paćvierdzili svaje viedy!
I tut ža šmat krytyki, dyk za što krytykujecie? Za paćviardžeńnie vašych ža tezaŭ?
Druhi zrez sioleta pakazaŭ, što ŭžo 43% školnikaŭ nie paćvierdzili svaje viedy. Niejkaja pazityŭnaja dynamika jość.
«Naša Niva»: Dyk jak biełaruskaja adukacyja budzie adaptoŭvacca da chutkaściaŭ śvietu, pra jakija vy kažacie? Zdajecca, savieckaja sistema adukacyi siabie vyčarpała na ŭsich uzroŭniach.
Ihar Karpienka: Daliboh, my ŭvieś čas pra heta havorym: na naradach, z nastaŭnikami, z rektarami. Jość niejkija abjektyŭnyja testy, jakija pakazvajuć, u čym my adstajem ad inšych krain. Voś PISA, naprykład, — my zdali hety ekzamien. Vynik nie lepšy, ale vyšejšy za siaredni. I my jaho ciapier analizujem. Jakija vysnovy?
Naš školnik viedaje formułu, jak vyličyć płošču kuba, ale hublajecca ad zadańnia PISA, umoŭna, kolki rułonaŭ špaleraŭ treba kupić, kab pakleić pakoj.
Viadoma, hałoŭnaja zadača škoły — adukacyjnaja. Ale siońnia patrebna nie tolki vučoba, ale i raźvićcio jakaściaŭ asoby: lidarskija, zdolnaść pracavać u kamandzie, kamunikatyŭnyja, arhanizacyjnyja. I jany nie farmujucca za vučebnaj partaj, tut vialikuju rolu pavinna hrać samakiravańnie, kali školnik i student prymiarajuć na siabie niejkija sacyjalnyja roli ŭ minijaciury.
I my siońnia pradumvajem, jakija elemienty treba ŭkaraniać u adukacyjny praces, kab našyja školniki byli kankurentnymi.
A ŭniviersitety… U saviecki čas my razumieli, što atrymanaha dypłoma chopić da piensii, a siońnia ty vypuściŭsia z univiera — i ŭžo ŭ hetaj śpiecyjalnaści litaralna za miesiac adbylisia niejkija revalucyi. A na rabotu pryjdzieš, ciabie pravierać całkam: kanfliktny ci niekanfliktny? Na jakim uzroŭni vałodańnie kampjutaram? A pravy na mašynu? A dośvied? Masu kampietencyj treba mieć u dadatak da dypłoma.
My ŭsie hetyja rečy zakładajem i budziem zakładać u prahramach.
«Naša Niva»: A kankretna jakija prapanovy? Davodziłasia čytać razvahi estonskich nastaŭnikaŭ, jakija tłumačyli svajo vysokaje miesca ŭ PISA: «Nam padručnik davaŭ prablemu i jaje rašeńnie, a ciapier my stavim pierad dziećmi prablemu, a jany sami šukajuć, jak jaje vyrašyć».
Ihar Karpienka: Ja nie mahu sam asabista raić niejkija padychody.
Ceły Instytut adukacyi analizuje vyniki PISA, było daručeńnie viadučym piedahahičnym VNU vykazać svaju pazicyju i prapanovy.
Pa vynikach hetaha źmiest prahram budzie mianiacca, heta ja dakładna kažu.
«Naša Niva»: Vy skazali, što pavinna być niejkaje samakiravańnie ŭ pracesie atrymańnia dadatkovych kampietencyj… Što vy majecie na ŭvazie? U Jeŭropie jość vybarnaść rektaraŭ i samakiravańnie studentaŭ nie ŭ takim sensie, jakim vy jaho sabie ŭjaŭlajecie. Tam samakiravańnie i vybarnaść nie pieratvarajucca ŭ anarchiju, čamu tady ŭłady bajacca, što ŭ nas pieratvorycca?
Ihar Karpienka: Davajcie skažam bolšuju praŭdu, a nie tolki toje, što tam jość vybarnaść rektaraŭ. Tam ža jašče ŭ kiraŭnictvie ŭniviersitetaŭ jość prezident, jaki vyznačaje ŭsiu palityku hetaha ŭniviersiteta. Rektary VNU ŭ šerahu vypadkaŭ nie ŭpłyvajuć ni na finansavyja płyni, ni na arhanizacyjnyja, jany zajmajucca vyklučna navukaj i adukacyjnym pracesam, tamu vybrać sa struktury najlepšaha prafiesara rektaram — narmalnaja źjava.
U nas takich prezidentaŭ niama, u nas rektar — heta i haspadarnik, i arhanizatar. Ja nie dumaju, što siońnia vybarnaść rektara — hałoŭny kamień spatykańnia. My ŭ Bałonskaj sistemie hetyja pytańni abmiarkoŭvajem, heta nie samaje hałoŭnaje na siońnia.
Ja nie baču takoj nieabchodnaści. My ŭ svoj čas prachodzili hetu reč — heta była chvala pierabudovy, navat źjaviłasia takaja intermiedyja adnaho ź piśmieńnikaŭ-satyrykaŭ «Vybary hałoŭnaha doktara ŭ durdomie» — jana tak i nazyvałasia, možna pašukać.
Ja b nie chacieŭ, kab u nas hetyja vybary pieratvaralisia z prafanacyju, usio ž taki rektar musić być najpierš mieniedžaram u nas.
Moža być, nie zaŭsiody heta atrymlivajecca, nie paŭsiul paśpiachova, bačycie, navat pa pryvatnych VNU ŭ nas jość pytańni.
U nas jość adna pryvatnaja VNU — nie budu nazyvać jakaja, — dzie da hetaha času niama rektara, čałaviek užo bolš za hod vykonvaje abaviazki. Ja ž nie mahu im naviazvać kandydaturu, chacia ja, jak ministr, zahadam pryznačaju rektara pryvatnaj VNU, ale čakaju, pakul jany ŭniasuć prapanovu.
Što tyčycca samakiravańnia — jano ŭ nas jość. Prabačcie, samakiravańnie nie nou-chau zachodnich univiersitetaŭ, i ŭ saviecki čas było samakiravańnie.
Za nami ŭ internacie nie chadzili nijakija vychavalniki, u nas ich nie było.
Ja byŭ staršynioj studsavieta na pieršym kursie ŭ studenckim internacie, my ŭsie pytańni ŭnutry sami vyrašali. Chto šybu raźbiŭ — vyśviatlali, tut ža jon adnaŭlaŭ, nichto nikoha nie vyhaniaŭ, nie adličvaŭ, paradak sami navodzili ŭ internacie, sami naśmiecili — sami prybrali.
Samo samakiravańnie siońnia jość: jość studsaviety, jość respublikanski studencki saviet. Možna razvažać, farmalna jon dziejničaje ci niefarmalna, ale jany jość.
Voś druhi hod pravodzić studencki forum, na jaki VNU abirajuć svaich pradstaŭnikoŭ. Ja niadaŭna ź imi sustrakaŭsia, my razmaŭlali pa šerahu pazicyj. Členy studsavieta zaprašajucca na pasiadžeńni kalehii Ministerstva adukacyi, mohuć vykazać svaje pazicyi.
Studenty ŭvachodziać u skład navukovych savietaŭ univiersiteta. Abaviazkovaja norma — nie mienš za 25% ŭ navukovym saviecie pavinny być studenty. Ale kali ŭ nas niechta razumieje, što studenckaje samakiravańnie pavinna być tolki dla taho, kab krytykavać rektara abo vystupać z palityčnymi łozunhami, jany hłyboka pamylajucca.
Usio ž taki samakiravańnie i VNU, vykładčyk i student — heta dva hałoŭnyja składniki adukacyjnaha pracesu, jany musiać uzajemadziejničać, a nie bicca na palityčnaj hlebie. Darečy, Partyja BNF pieršaja vystupiła ź inicyjatyvaj depalityzacyi VNU na zaranku 90-ch.
«Naša Niva»: Kab u nastaŭniki išli lepšyja i zastavalisia tam, ludziam treba płacić hrošy. Jak i jakimi tempami buduć pavialičvacca zarobki?
Ihar Karpienka: Zrazumieła, što zarobak musić być hodnym, niešta ŭžo zroblena. U mianie voś ličby za kastryčnik: 875 rubloŭ, značyć, 81% ad siaredniaha zarobku pa krainie. I płan taki: da 2025 hoda vyjści na 100% siaredniaha zarobku.
Ale ŭsie razumiejuć, što rezierv dla pavyšeńnia zaležyć ad ekanomiki, chutka vyrašyć možna pieravodam na kamiercyjnuju asnovu. Ale ci ŭsprymie hramadstva taki padychod? Ja dumaju, što pakul nie. Pakul siaredniaja adukacyja musić być biaspłatnaj, kab byli roŭnyja mahčymaści jaje atrymańnia.
«Naša Niva»: Ci spraviadliva, što va ŭniviersitety iduć i žuk i žaba, a realnaj sielekcyi najlepšych u vyšejšaj adukacyi niama?
Ihar Karpienka: Niadaŭna jeździŭ u Oršu, zachodžu ŭ kłas, hartaju žurnał. Kłas nie vielmi mocny, siaredni bał 5—6. Pytajusia: što źbirajeciesia rabić?
— Budziem pastupać.
— Va ŭniviersitet?
— Va ŭniviersitet.
— U ciabie čaćviorki, piaciorki i ty źbiraješ?
— A čym ja horš za astatnich? — pytajecca.
Treba ŭzdymać prestyž adukacyi i stvarać razumieńnie, što ŭ vyšejšuju škołu musiać iści padrychtavanyja ludzi. My ž adličvajem, skaračajem nabory! Byŭ momant, kali studentaŭ było amal 450 tysiač, potym 360, letaś 266 tysiač było.
I nas krytykujuć, što my abrezali nabory na ekanamistaŭ i jurystaŭ, ale konkurs tam pavysiŭsia.
Siońnia nam bolš treba techničny profil, tudy nabory buduć raści, ale Minadukacyi ŭžo sychodzić ad zamovy kadraŭ, ciapier hetym buduć zajmacca Minekanomiki i sacyjalnaj abarony. Jany lepš razumiejuć, jak budzie mianiacca struktura ekanomiki i rynku, voś da ich budziem prysłuchoŭvacca.
«Naša Niva»: Što rabić z časam niedaravalna nizkaj jakaściu padrychtoŭki va ŭniviersitetach?
Ihar Karpienka: Tak, nas krytykujuć, što my rychtujem nie tyja kadry: «Vychodziać z univiersiteta — i ich treba davučvać».
My pajšli pa takim šlachu: stvarajem siektaralnyja rady, kab siońnia klučavyja viedamstvy razam z prafiesijanałami ŭsielisia razam i sfarmulavali, jakimi kampietencyjami pavinien vałodać śpiecyjalist, a pavodle ich vysnovaŭ raspracujem navučalnyja płany i prahramy, jak ich vučyć. Taki prafiesijny standart.
Ja ž nie mahu viedać lepš za «Štadler», jak rychtavać rabočych i jakija kampietencyi im treba?
Jasna, što pad kožnaje pradpryjemstva nie padładzišsia, ale ahulnyja tendencyi my zakładziom.
Budziem mianiać adukacyju ŭ praktyka-aryjentavany bok, udaskanalvajecca sistema praktyk. Kab usio zapracavała z rozumam.
«Naša Niva»: A jak staviciesia da idei padniać parohavyja bały dla pastupleńnia ŭ VNU?
Ihar Karpienka: Prachadny bał farmirujecca ad kolkaści miescaŭ, ad kolkaści ŭdzielnikaŭ pracesu, my sami nie možam adrazu nazvać prachadny bał.
Ja bolš skažu vam: siońnia niekatoryja rektary prapanujuć uvohule parohi admianić! Maŭlaŭ, jość ličby pryjomaŭ, chaj ludzi kankurujuć.
Ale pakul tak: na niekatoryja śpiecyjalnaści nielha skaračać parohavyja bały, naprykład — sielskaja haspadarka. Nu nie chočuć tudy ludzi iści, ale zabiaśpiečvać halinu kadrami treba? Ci budziem zavozić miasa, małako i chleb z-za miažy?
Puścić na samaciok nielha, treba niejak stymulavać i ŭzroŭniem bałaŭ. I voś stvaryli my ahrarnyja kłasy, naprykład.
Tamu pakul ja nie mahu skazać, ci varta radykalna padymać parohi. Bo na prestyžnych śpiecyjalnaściach konkurs vielmi vialiki, a pakrysie my i tak padymajem.
«Naša Niva»: Davodziłasia čuć jašče takoje, što, maŭlaŭ, ministerstva ciahnie z adkryćciom novych śpiecyjalnaściaŭ, za hety čas jany paśpiavajuć źjavicca za miažoj, i abituryjent jedzie tudy. Pryznajacie prablemu?
Ihar Karpienka: Heta niapraŭda, ja časta padpisvaju zahady ab stvareńni novych śpiecyjalnaściaŭ, i navat kali vučebna-mietadyčnaje abjadnańnie vykažacca suprać, ministr moža sam pryniać rašeńnie.
Prablema ŭ inšym: ja paŭtara hoda tamu skazaŭ, što budziem pavialičvać nabor na IT-śpiecyjalnaści. Z 9 pryvatnych VNU tolki paru na heta adreahavali, padali dakumienty ab adkryćci ajcišnych śpiecyjalnaściaŭ. Čamu? Tamu što praściej rychtavać jurystaŭ-ekanamistaŭ, vydatki mienšyja.
Bazy śpiecyjalnaj nie treba, pryvioz u biblijateku rasijskija padručniki, jak niekatoryja, — usio vydatna ŭ ciabie. A padrychtuj miedyka, inžyniera? Nie chočuć u heta leźci!
Voś ciapier Bijatechnałahičnaja karparacyja stvarajecca: hłybokaja pierapracoŭka ziernia, supiervytvorčaść, da aminakisłot niejkija raskłady. Dajuć nam zamovu kadraŭ, my da rektaraŭ — znoŭ nie kožny hatovy adkryvać hetyja śpiecyjalnaści, bo patrebna baza.
Tamu my niešta sami madernizujem, šukajem hrošy na padrychtoŭku novych śpiecyjalistaŭ. I kali niešta nie adkryvajecca — značyć heta nie vielmi prosta: mo hrošaj niama ci jašče čaho.
«Naša Niva»: A jak sistema adukacyi dajšła da taho, što ajcišniki ŭzvyli i zachacieli stvaryć svoj univiersitet, dy jašče vyvieści jaho z-pad Minadukacyi?
Ihar Karpienka: Ja nie ajcišnik sam, nie viedaju, što zdaryłasia i što jany mieli na ŭvazie. Ja kali pryjšoŭ na sustreču ŭ BDUIR, dumaŭ, što studenty zaraz pačnuć dziaŭbści mianie za IT-adukacyju, a pieršaje što skazali: «Vy chočacie, kab našyja zdolnaści patrebny byli tolki dla IT-kampanij?»
«Što heta značyć?» — kažu.
«Teściroŭščyka i kodara možna padrychtavać na ŭzroŭni siaredniaj adukacyi, a my chočam vyšejšuju. Kaniečnie, niekatorym chaciełasia b mieć rabočy płankton, jaki zahrabali by IT-kampanii, ale my chočam być bolš vysokaha ŭzroŭniu».
Słovam, ja liču, što nielha hublać akademičnaść padrychtoŭki, hetak ža vykazalisia niekatoryja rektary. My nie možam pieraŭtvarać vyšejšuju adukacyju ŭ siaredniuju.
«Naša Niva»: Dyk vy budziecie zajmacca sabatažam idei IT-univiersiteta?
Ihar Karpienka: Nie, sabatažam zajmacca my nie budziem.
Ale siońnia, kab stvaryć takuju VNU, nie patrebna navat rašeńnie kiraŭnika dziaržavy. My prapanoŭvali rearhanizavać fakultet prykładnoj matematyki BDU ŭ IT-instytut, zahadam ministra možna było dać tudy ekśpierymientalnyja płany i prahramy, i my b nie parušyli tut Kodeks ab adukacyi. Byli jašče varyjanty, ale jany abrali stvareńnie IT-univiersiteta z nula ŭ samim Parku vysokich technałohij.
Tady im treba adkryć śpiecyjalnaści, prajści akredytacyi, i my hatovyja ŭ hetym dapamahać!
Sioleta, darečy, my vypravili takuju situacyju: akazvajecca, u nas dahetul infarmatyka nie była pradmietam dla vyvučeńnia na pahłyblenym uzroŭni!
«Naša Niva»: U mianie prosta empiryčna, na prykładzie znajomych, składvajecca ŭražańnie, što ŭsio bolš biełarusaŭ jeduć vučycca za miažu, u niejkija šarahovyja ŭniviersitety. Navat z sotniu stypiendyjataŭ prezidenckaha fondu tam vučacca. Jość u hetym prablema?
Ihar Karpienka: Nu nie stavić ža płot na hranicy?! U roznyja časy šmat vybitnych biełarusaŭ vučylisia za miažoj, tut hałoŭnaje zrabić tak, kab jany viartalisia. Tym bolš nie tak šmat tudy i jedzie mienavita vučycca: u 2018-m vyjechała 857 čałaviek na vučobu.
I statystyka taksama kaža, što bolšaja častka viartajecca: voźmiem ličby pa pastupleńniu ŭ Rasiju za piać hadoŭ — u 2013-m vyjechała 4378 čałaviek, a ŭ 2018-m viarnułasia 7040.
Znoŭ ža, kažuć: Bałonskaja sistema. Dyk jana praduhledžvaje mabilnaść, u nas užo jość śpiecyjalnaści, pa jakich my adpraŭlajem na dva hady vučycca za miažu.
Ja dumaju, tut prablema ŭ inšym: jak utrymać tych, chto ŭžo skončyŭ?
Nu tak, my nie možam dać doktaru vialiki zarobak, ale davajcie choć žyllo pabudujem, kab jon nie pryjechaŭ žyć u niejki chleŭ z maraj uciačy.
Tut da pracadaŭcaŭ vialikija pytańni: jany musiać stavicca na maładoha śpiecyjalista jak da kaštoŭnaha materyjału, jak da kapitału svajho, bierahčy. Kali hetaha staŭleńnia niama — nu dyk jon šukaje, dzie lepš, heta jasna.
U mianie lažać skarhi, my raźbirajemsia. Adna ź ich: čałaviek pryjechaŭ pa raźmierkavańni, a da jaho jak da niejkaha pryhonnaha bydła staviacca: vyznačanaha času raboty niama, pracavać treba pa 13 hadzin, dyrektar abražaje chłopca, nazyvajučy jaho žanočym imiem — heta što takoje?
Jość i inšaje staŭleńnie, BiełAZ toj ža: małady śpiecyjalist prychodzić — jamu pavyšeńnie taryfnaha akładu i skaračeńnie normy vypracoŭki, bo jon małady śpiecyjalist, tolki prystupiŭ, sacyjalnyja harantyi niejkija, žyllo dali. I ciakučki kadraŭ niama, ludzi nie zvalniajucca. Voś kudy treba hladzieć!
A to nam tut kažuć, što chaj ministerstva bolš kadraŭ padrychtuje, my pakarystajemsia, vykiniem, a potym davaj novyja, a hetyja — nu chaj kudy chočuć, tudy jeduć.
I tut mnie vielmi padabajucca padychody niekatorych IT-kampanij, jakija svaich supracoŭnikaŭ zaachvočvajuć i davučvajuć navat uvieś čas, sami.
«Naša Niva»: Vielmi šmat narakańniaŭ z boku nastaŭnikaŭ na kamitety pa adukacyi na miescach. Mienavita ad ich časam sychodziać niejkija debilnyja inicyjatyvy kštałtu prymusaŭ źbirać kamiani ŭ poli. Hetyja kamitety patrebny ŭvohule?
Ihar Karpienka: Jany na miescach vyznačajuć finansavańnie, adukacyjnuju palityku, kantrol. Ja ž nie mahu stajać la kožnaj škoły i kantralavać jakaść adukacyjnaha pracesu, niejkaja kiravanaść pavinna być. Ale schiema nie idealnaja, niedzie daje zboi peŭnyja, my časta ŭmiešvajemsia, ja pamiataju: na fiermu vyhnali nastaŭnikaŭ u Dzień nastaŭnika ŭ Homielskaj vobłaści!
Ale ja nie skažu, što hetyja kamitety całkam niekiravanyja i my nijak nie ŭpłyvajem.
My žorstka pytajem za niejkija nieŭłaścivyja funkcyi. Ja ž sam uzhadniaju kožnaha načalnika adździeła adukacyi. Voś sioleta ja źniaŭ niekalkich načalnikaŭ adździełaŭ. Kali, darujcie, u škole techničnyja niepaładki, jaje pryniali, a potym vyśviatlajecca, što mora niedapracovak, pažarnaja sihnalizacyja nie pracuje, a jany schavali i hrošaj nie paprasili na jaje. U inšym miescy skarhi iduć: małyja dzieci siem urokaŭ vučacca. Dy nie moža być takoha! Akazvajecca, šosty ŭrok u ich — fortka. Kamu patrebna takaja arhanizacyja? Niedzie karajem žorstka.
Tak, moža być, heta nieidealnaja struktura i jaje treba refarmavać. Ale skažu ščyra, što pakul nie da hetaha. Čas sychodzić na jakaść adukacyi, niezaležnuju atestacyju, akredytacyju VNU.
«Naša Niva»: Što tam u vas sioleta byli za trukactvy z CT?
Ihar Karpienka: Nas abvinavacili, što my nakručvajem bały CT śpiecyjalna, kab, maŭlaŭ, pakazać vynikovaść.
Ale ŭ mianie nichto nie pytaje pra bały CT! Mnie tolki adzin pakazčyk efiektyŭnaści daviedzieny: ekspart adukacyjnych pasłuh, jon zamacavany za ministram zhodna z prahramaj sacyjalna-ekanamičnaha raźvićcia. Musim stvaryć umovy, kab ekspart ros, kab valuta išła ŭ krainu.
I nijakaj reformy CT nie było! Hałoŭnaja ideja CT — heta syści ad subjektyŭnaha faktaru acenki viedaŭ. Jon tak i zachavaŭsia, ničoha tam nie adbyłosia. A mietodyka padliku bałaŭ źmianiłasia, tak, ale jana nie nami prydumanaja, heta suśvietnaja mietodyka, i nijakich nou-chau my tut nie adkryvali pa vialikim rachunku.
Ale my atrymali vynik! Vy ž sami mianie krytykavali ŭ mnohich vydańniach, moža, nie ŭ vašaj haziecie, ale ŭ inšych: jak heta tak, jon u škole atrymaŭ 8, a test napisaŭ na 50 bałaŭ, heta značyć, na piaciorku jon napisaŭ?!
Ludzi nie razumieli, što takoje rejtynh na hetym etapie, kali čym bolej ludziej niejkaje zadańnie vykanali na CT, tym mienš za jaho idzie tabie ŭ zalik hetych bałaŭ.
Čym mieniej ludziej vykanała, tym vyšejšuju ty atrymaŭ adznaku.
My ŭ hetaj sistemie padciahnuli krychu sieradniaka, i ciapier, kali jon napisaŭ na 50 bałaŭ, majučy 8 u škole, my možam skazać u kožnaj škole: kalehi, vy zavysili adznaku.
Heta znoŭ ža dla taho, kab zaachvocić škoły pracavać jakaśniej.
Nie viedaju, čym ja vyklikaŭ šał repietytaraŭ, ale davajcie skažam ščyra: u nas ź imi roznyja mety. Kali ja chaču prymusić nastaŭnika pracavać jakasna ŭ škole, značyć, ja źnižaju sacyjalnuju bazu dla repietytaraŭ. Tak ci nie?
Mabyć, heta razdražniaje ich u peŭnaj stupieni.
Kanfliktu ź Liviantam, vy pra heta pytalisia, u mianie nijakaha niama, ja ź im asabista ni razu nie sustrakaŭsia, nie havaryŭ, mnohija jaho vykazvańni čytaju, mnohija mnie prynosiać z sacyjalnych sietak, paviercie, ja ŭsio heta čytaju.
Niešta jość tam i razumnaje, ale kali krytykujuć padručnik pa fizicy, tak i chočacca skazać: dyk vaźmi i napišy! Pryniasi i skažy: voś vam idealny padručnik pa fizicy, vaźmicie jaho. Bo ja ž nie pišu padručniki pa fizicy i nie pretenduju, kab jaho pisać. Jość aŭtarskija kalektyvy, jość ludzi, jakija hetym zajmajucca.
Ja śpiecyjalna skazaŭ: pakažycie hetym ludziam, kali ŭ vas jość kankretnaja krytyka, vy hetym ludziam havarycie, što jany nie tak napisali, nie tak zrabili. Bo ž padručnik — heta ž taksama nie dohma, my ich pieravydajom, davydajom, hatovyja razhladać karekciroŭki.
Ale ja voś jašče złaviŭ dumku takuju, pakul nie zabyŭ: my musim syści ad publičnaj krytyki nastaŭnika ŭ internet-prastory! Nu ładna ministra, ale nastaŭnika nielha dziaŭbści, heta padryvaje aŭtarytet usioj adukacyi. Jasna, što nie ŭsie idealnyja, ale maješ pretenzii — prydzi ŭ subotu ŭ škołu, skažy, što tam maješ.
A to mnie voś prynosiać razdrukoŭki, videa: pryjšli baćki ŭ škołu, na pierapynku, nastaŭnica tolki praviała 45 chvilin harłavych zaniatkaŭ, a jany jaje pačynajuć vychoŭvać i zdymać na videa, što jana niejkuju acenku nie tuju pastaviła, jak im chaciełasia b.
Heta, ja liču, internet-chulihanstva, za takoje karać treba!
My ŭžo niejak ich i tak, i tak sprabujem prykryć, zaachvocić. Kali ŭ škołach adbyvajucca niejkija złačynstvy, narkotyki, to my damovilisia z MUS, što vyjaŭlenyja fakty nie buduć upłyvać ni na zarobak, ni na premiju sacyjalnaha piedahoha. Bo heta idzie ŭ niejkija pakazčyki, to pačnuć chavać i ŭtojvać, i biady jašče bolš narobicca.
«Naša Niva»: Ludzi skardziacca na papieramaralnictva ŭ škołach.
Ihar Karpienka: My vyznačyli zahadam ministerstva, jakija papiery pavinny vieścisia nastaŭnikam, a što — administratyŭnymi rabotnikami, jakija jość u škole: dyrektar, namieśnik dyrektara i hetak dalej.
Kali tam niešta novaje źjaŭlajecca, to heta pytańnie da tych, chto nie choča rabić svaju rabotu, abo asabista da dyrektara i da načalnika adździeła adukacyi.
Chaj nastaŭniki ŭ ministerstva pra heta paviedamlajuć, kali nam traplaje infarmacyja, što niechta zapaŭniaje nie toje, to my raźbirajemsia.
«Naša Niva»: A što za paradoksy z elektronnymi žurnałami? Jany isnujuć razam z papiarovymi, u vyniku nastaŭnik hublaje čas i na toj, i na toj, sens hublajecca. Prytym što, jak ja razumieju, treba tolki adzin zahad ministra — «pryraŭniać elektronnyja da papiarovych».
Ihar Karpienka: Zrobim! Patłumaču, čamu pakul tak. Kab heta zrabić, usia sistema adukacyi pavinna pierajści na elektronny žurnał i dziońnik. Pakul usia sistema nie pierajšła. Heta isnuje ŭ vyhladzie ekśpierymientu, i prablema ŭ tym, što ciapier 6 ci 7 kamiercyjnych struktur pa-roznamu absłuhoŭvajuć sistemy, ale tut patrebna adzinaja sistema, usie z hetym pahadzilisia. Takim trymalnikam infarmacyi budzie HIAC pry Minadukcyi.
Ciapier my prapracoŭvajem, jakaja kankretna płatforma budzie ŭziataja za asnovu i ŭkaranionaja va ŭsie škoły, tady my całkam zmožam admianić papiarovy nośbit — žurnał — i pierajści vyklučna na elektronny nośbit.
Ja moh by siońnia pryniać rašeńnie, ale jano zakranie nievialikuju kolkaść škoł. U nas krychu bolš za 3000 škoł, a elektronnym žurnałam i dziońnikam achoplena niekalki socień.
«Naša Niva»: Vy pahodziciesia, što na siońnia jość niejkaja devalvacyja adukacyi? Ja škołu ŭ 2012-m skančaŭ, ja pamiataju ekzamieny: my kupili rašebniki, zadańnie začytvali pa radyjo, a nastaŭniki demanstratyŭna vyjšli z kabinietaŭ, kab my pavydzirali staronki i śpisali. Dy i va ŭniviersitetach…
Ihar Karpienka: Nie praciahvajcie, ja razumieju pytańnie. My pastupova ruchajemsia da niezaležnaj vynikovaj atestacyi.
I mahčyma, pa niekatorych pradmietach piarojdziem da takoj sistemy — sumieścim zdaču ekzamienaŭ z centralizavanym teściravańniem. My da hetaha saśpieli, rašeńnie budzie pryniata.
Ciapier pakul na ŭzroŭni ekśpiertaŭ usio ŭvažliva acenim.
Ja, darečy, pra heta častkova kazaŭ prezidentu, kali byŭ na dakładzie ŭ žniŭni, pierad pačatkam navučalnaha hoda. Tamu my da hetaha pryjdziem.
Jak by my ni krytykavali CT, ale siońnia heta, mabyć, najbolš prazrysty varyjant atestacyi vučnia. Ale pry hetym my ŭzmacnim atestacyju ŭ 9 kłasie. U pryvatnaści, my ličym, što treba było b zamiest dyktanta pisać pa movach pierakaz.
Mnie chto-nichto kaža: moža, da sačynieńnia viarnucca? Moža być, i možna było da sačynieńnia viarnucca, ale ŭ dadzienych umovach my da jaho naŭrad ci vierniemsia.
Pa-pieršaje, kab viarnucca da sačynieńnia, heta treba ŭžo siońniašniamu pieršakłaśniku skazać, što jon budzie pisać sačynieńnie, i vybudavać usiu schiemu padrychtoŭki.
Pa-druhoje, u naš čas, kali my vučylisia ŭ škole, ja pisaŭ vypusknoje sačynieńnie i pisaŭ sačynieńnie ŭ VNU, ale tady treba było abaviazkova pračytać tvory, padručnik krytyki, rekamiendavaŭ nam nastaŭnik i dadatkovuju litaraturu — i tady ty moh napisać jakasnaje sačynieńnie.
A ciapier što adbyvajecca? U internecie zahuhliŭ — tabie vydała, mnohija navat nie čytajuć tvory: u Vikipiedyi pahladzieŭ, pra što hety tvor, ci ekranizacyju pahladzieŭ — i ŭsio jasna.
A tady ž hetaha nie było ŭ takim abjomie, tady sačynieńnie mieła vahu, a siońnia, u hetych umovach, jano moža prosta devalvavacca. A pierakaz usio ž bližej za pizaŭskaj acenki čytalnickaj piśmiennaści, pahadziciesia, heta było b słušna.
My taksama abmiarkoŭvajem, jakija heta musiać być pradmiety. Ja tak liču: mova na vybar moža być sumieščana z CT i, mabyć, matematyka.
A ŭsio astatniaje ŭ pracesie ŭstupnaj kampanii vyrašajecca pad kankretnuju VNU: kali ja idu ŭ miedycynski — dazdaju chimiju i bijałohiju, kali na fizfak — fiziku.
Heta dazvolić, darečy, razhruzić i vučnia, bo siońnia nastaŭnik naceleny na školnuju atestacyju, jakaja adroźnivajecca ad atestacyi ŭ VNU. Heta stvaraje peŭny dysbałans, dadatkovuju nahruzku.
Što ŭ vyniku atrymlivajecca? Nastaŭnik «študziruje» vučnia, kab jon moh ekzamien zdać, a dla taho, kab zdać test, jon kudy idzie? Da repietytara.
Tak adbyvajecca ŭ horadzie, u sielskaj škole ŭsio, zrazumieła, praściej. Nu tak, škoła moža adkryć kursy dla padrychtoŭki da CT, ale ŭsio roŭna heta dvajnaja nahruzka, pa sutnaści. Tamu my da hetaha pavinny pryjści, hetaje pytańnie siońnia surjozna prapracoŭvajecca.
I kali my saśpiejem, my pra heta skažam surjozna. Vašaj haziecie dajom anons, što my nad hetym surjozna pracujem.
«Naša Niva»: Voś vy pracujecie nad novym Kodeksam ab adukacyi. Ale siońnia śviet tak mianiajecca chutka, što nijaki kodeks nie paśpieje. Jon uvohule patrebny? Tam u prajekcie — ja jaho bačyŭ — niejki dziŭny momant jašče z pryviazkaj kolkaści vučniaŭ u kłasie da płoščy pamiaškańnia. Heta što, u nas kłasy pa 50 čałaviek źjaviacca?
Ihar Karpienka: Kłasy pa 50 čałaviek nie źjaviacca, u nas takich kłasaŭ niama, heta ŭžo niejkaja aktavaja zała treba. Adkažu na hetym prykładzie na pieršuju častku pytańnia: akurat sens u tym, što my razumiejem chutkaści, tamu sychodzim ad tonkaj rehłamientacyi. Voś davajcie napišam: 30 čałaviek u kłasie. Dobra, nabrali dva kłasy, prychodziać jašče dva čałavieki pa prapiscy, i što rabić dyrektaru? Zhodna z kodeksam, adkryvać treci kłas dla ich? Nu voś my tamu i pryviazvajem da sanitarnych normaŭ. I ŭ astatnim taksama — nie budzie tonkaj rehłamientacyi.
«Naša Niva»: Mnie [rektar MIU] Suša raskazvaŭ i pryvodziŭ, napeŭna, abjektyŭnyja fakty, što vy kožny hod skaračajecie nabory ŭ pryvatnyja ŭniviersitety. Jon rabiŭ z hetaha vysnovu, što Karpienka choča źniščyć pryvatnuju adukacyju. Tak?
Ihar Karpienka: Aha, i navat niedzie prahučała ŭ padsumavańnie: «Kamunist Karpienka nienavidzić usio pryvatnaje». Arciom, vy ž daśviedčany śpiecyjalist, adkryjcie sajt KPB. Luby kamunist kirujecca partyjnaj prahramaj. U prahramie partyi napisana: Kamunistyčnaja partyja Biełarusi padtrymlivaje, budzie padtrymlivać sacyjalna adkazny pryvatny biznes — pieršaje.
Druhoje: Kampartyja Biełarusi vystupaje za ŭzmacnieńnie dziaržavy ŭ rehulavańni ekanamičnych i finansavych pytańniaŭ.
I treciaje: Kampartyja Biełarusi ličyć, što šerah abjektaŭ — pryrodnyja resursy, ziamla, nietry, enierhietyka — pavinna znachodzicca vyklučna ŭ dziaržaŭnaj formie ŭłasnaści.
Tamu nie treba rabić z kamunista pačvaru, jakaja zaraz pryjdzie da ŭłady, usio va ŭsich zabiare, usio padzielić.
Ja nie Chruščoŭ, kab u kožnaha zabirać ich nievialiki padvorak, 25 sotak, jakija pry ich domie jość i jany tam bulbu vyroščvajuć. Heta było pry Chruščovie. Darečy, pry kryvažernym Stalinie, jakoha ŭsie tak krytykujuć, byŭ pryvatny biznes, tamu my siońnia nie suprać hetaha.
Tamu nijakaj tendencyi nielubovi da pryvatnaha biznesu ŭ kamunista Karpienki niama. Ničoha asabistaha: jość patrabavańni, jakija treba vykonvać, i jość ličby pryjomu.
Ale kali Suša, prabačcie, rychtuje ekanamistaŭ, jurystaŭ, pryčym bolšaja častka ŭ jaho rychtujecca ŭ zavočnaj formie navučańnia, čym na stacyjanary, dyk treba vidaźmianiać strukturu padrychtoŭki kadraŭ — niachaj adkryvaje novyja śpiecyjalnaści.
Našych u Rasii vučycca, pa-mojmu, 11 tysiač čałaviek, a ŭ nas usiaho 1700. Chto pieraškadžaje siudy Sušu rasijan pryvozić?
Dyk jany chočuć tak: kab ja im namalavaŭ vialikija ličby, jon ich navypuskaje na rynak pracy, a potym dziaržava budzie dumać, što ź imi rabić. Dyk jany i pajeduć niezrazumieła kudy.
«Naša Niva»: Kamiercyjnaja adukacyja, pryvatnyja płatnyja škoły — treba raźvivać ich?
Ihar Karpienka: Ščyra, nie viedaju. Ale nijakich pieraškod dla stvareńnia takich škoł niama. Siońnia jany mianie pačujuć i praz vašaje intervju.
Isnuje zajaŭlalny pryncyp, to-bok nichto ŭ ministra adukacyi nie pytajecca, možna adkryć škołu ci nie: čałaviek prychodzić, padaje Statut, u orhanie justycyi, navat nie ŭ Minadukacyi, rehistruje ŭstanovu adukacyi, naprykład škołu.
Adzinaje pytańnie, što kali jany buduć vydavać atestat abo paśviedčańnie dziaržaŭnaha ŭzoru ŭ hetaj škole, to buduć prachodzić atestacyju paśla 9-ha i 11-ha kłasa. Jany na praciahu hoda pavinny buduć akredytavacca.
Niekatoryja pryvatnyja škoły pajšli z takoj chitraściu, što ŭ ich niama 9—11 kłasaŭ — i jany ŭvohule nie vychodziać na akredytacyju. My ich pakul nie čapajem, nie leziem u hetuju spravu.
Kamientary