Pavał Kiendyś siem hadoŭ pracuje nastaŭnikam u nievialikaj viaskovaj škole i nikoli nia mieŭ kłopataŭ z rajonnym načalstvam. Pakul toje nie nadumała abjadnać jahonuju škołu z susiedniaj. Pra historyju zmahańnia nastaŭnika za rodnuju škołu piša Radyjo Svaboda.
Navučalnaja ŭstanova ŭ vioscy Amielaniec u Kamianieckim rajonie źjaviłasia jašče ŭ 19 stahodździ, kali tut stvaryli narodnaje vučylišča. U mižvajenny čas dziejničała polskaja škoła, zatym biełaruskaja.
U kancy 70-ch hadoŭ jana pierajechała ŭ dva draŭlanyja budynki, dzie mieścicca i ciapier. U bolšym — administracyja i starejšyja klasy. U mienšym — pačatkovyja i stałoŭka.
Ciapier u Amielanieckaj škole 52 vučni i 15 nastaŭnikaŭ. Nieŭzabavie paśla 1 vieraśnia minułaha hodu rajonnaje načalstva pastanaviła jaje zakryć, a dziaciej vazić u škołu ŭ pasiołak Pahraničnaja za 18 kilametraŭ. Pryčyna — nieadpaviednaść sanitarnym normam. U škole niama haračaj vady, prybiralnia — na vulicy.
Škoła ŭ Amielancy maje krychu bolš za 50 vučniaŭ. Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
Siaredniaja škoła ŭ Amielancy — adzinaja biełaruskamoŭnaja na ŭvieś rajon (jość jašče bazavaja ŭ Kalenkavičach). Zakryćcio čarhovaj biełaruskaj škoły mahło b prajści cicha i niezaŭvažna. Ale nie prajšło. Zbuntavaŭsia miascovy fizruk Pavał Kiendyś. Zbuntavaŭsia tak, što pra zakryćcio nievialikaj škoły na samym uskrajku krainy daviedalisia ŭ Administracyi prezydenta.
Pavał Kiendyś pracuje ŭ Amielanieckaj škole siem hadoŭ. Ciapier vykładaje fizkulturu i hieahrafiju. Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
«Dyrektar sklikaŭ schod nastaŭnikaŭ i raskazaŭ pra plany zakryć škołu, — raskazvaje Pavał. — Potym pačaŭ pa adnym nastaŭnikaŭ da siabie ŭ kabinet zaprašać. Ja prychodžu, a ŭ jaho tam tablička. U tabličcy śpis nastaŭnikaŭ, źviestki pra ich i słupok z zahałoŭkam: «Pažadanaje miesca pracy». Dyrektar pytajecca ŭ mianie: «Dzie, Pavał, chočacie pracavać?» Ja jamu kažu — u Amielanieckaj siaredniaj škole. Paśla hetaha my elektronnuju petycyju skłali, listy ŭ Bieraście i Miensk dasłali, i pačałosia. U rajonnaha načalstva panika. Dyrektar škoły moj adnafamilec, taksama Kiendyś. Kali Viktar Hrycuk z adździełu adukacyi petycyju pabačyŭ z podpisam Kiendyś, to adrazu na telefon i ŭ škołu zvanić».
Pavał na kuchni ŭ siabie doma. Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
«Tvoj telefon užo KDB prasłuchoŭvaje»
Paśla elektronnaj petycyi i zvarotaŭ u Administracyju kiraŭnika krainy ŭ vykładčyka fizkultury i hieahrafii Paŭła Kiendysia pačalisia praciahłyja razmovy z načalstvam. Spačatku z adnafamilcam-dyrektaram, a potym i z kiraŭnikom adździełu adukacyi Kamianieckaha rajvykankamu Viktaram Hrycukom.
«Dyrektar niejak pajechaŭ u Kamianiec na naradu, adtul adrazu da mianie, — raskazvaje Pavał. — Heta paśla taho było, jak siudy Tut.by i «Radyjo Racyja» pryjaždžali. Čuju, sabaka breša. Vychodžu z domu, a tam dyrektarskaja «Niva» i jon la bramy. Dyrektar mnie kaža, što sam Hrycuk choča sa mnoj pahavaryć pa telefonie. Ale mnie jon zvanić nia budzie, bo moj telefon užo KDB prasłuchoŭvaje. Tamu jon pazvonić na telefon dyrektara, a toj daść mnie trubku. Nu, pahavaryli my. Ja jamu taksama skazaŭ, što chaču, kab škoła ŭ Amielancy zastałasia. I što tut možna zrabić ramont, zamiest taho kab usio zakryvać».
Da historyi z zakryćciom škoły nastaŭnik navat atrymlivaŭ hramaty z ruk taho samaha Viktara Hrycuka. Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
Petycyju ab zachavańni adzinaj biełaruskamoŭnaj siaredniaj škoły Kamianieckaha rajonu padpisali ŭžo bolš jak 2300 čałaviek.
Z rajvykankamu pryjšoŭ adkaz na zvarot z prośbaj zachavać navučalnuju ŭstanovu. U im havorycca, što ŭ 2018 hodzie na kožnaha vučnia Amielanieckaj škoły dziaržava vydatkavała 5844 rubli 20 kapiejek. Pavodle čynoŭnikaŭ, heta značna bolš za narmatyŭ finansavańnia pa Bieraściejskaj vobłaści, jaki roŭny 2606 rublam 61 kapiejcy.
Pavał žyvie va ŭłasnym domie ŭ Amielancy razam z maci. Baćka pamior niekalki hadoŭ tamu. Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
U śniežni, kaža Pavał, vučni, baćki, nastaŭniki sabralisia na čarhovy schod. Było i kiraŭnictva.
«Poŭnaja zala ŭ Domie kultury sabrałasia. Ja ŭziaŭ mikrafon i zapytaŭsia: «Dzieci, na jakoj movie vy chočacie navučacca?» Usie jak adzin skazali, što na biełaruskaj. Paśla hetych słovaŭ Hrycuk ustaje, kaža, što vielmi rady, i kamanduje dzieciam — «Idzicie adsiul». A ja kažu vučniam — «Zastavajciesia». U vyniku z dapamohaj dyrektara ich z zali vyvieli».
U Amielancy žyvie niekalki socień čałaviek. Bolšaść pracuje ŭ miascovym sielskahaspadarčym pradpryjemstvie. Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
«Hałavu adarvu!»
Zapis sprečki nastaŭnika z čynoŭnikam trapiŭ u internet, nabraŭ tysiačy prahladaŭ.
Kiraŭnik adździełu adukacyi Viktar Hrycuk paźniej daŭ interviju miascovamu błohieru Alaksieju Holikavu.
«Ja skłaŭ pratakoł schodu i dasłaŭ u Administracyju kiraŭnika krainy, — praciahvaje Pavał Kiendyś. — Jašče i skarhu dadaŭ na pavodziny Hrycuka i Zajčuka (staršynia Kamianieckaha rajvykankamu Valancin Zajčuk. — RS). Za niekarektnyja pavodziny i ihnaravańnie biełaruskaj movy. Sabrali podpisy miascovych žycharoŭ — 30 čałaviek. Adkazu adtul pakul niama».
Budynak klubu, dzie adbyvaŭsia śniežański schod. Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
Nieŭzabavie paśla śniežańskaha schodu taktyka miascovych uładaŭ źmianiłasia. Viktar Hrycuk prapanavaŭ pakinuć u Amielancy pačatkovuju škołu-sad. Albo bazavuju zamiest siaredniaj. Častka nastaŭnikaŭ pahadziłasia.
«U aŭtorak, 14 studzienia, raptam dyrektar abjaŭlaje baćkoŭski schod, — praciahvaje Pavał Kiendyś raskazvać pra svaju «školnuju vajnu». — Nikoli takoha nie było, zaŭsiody ŭ suboty. A tut aŭtorak. Usie zrazumieli, što niešta surjoznaje budzie. Šmat pryjšło ludziej. Zvyčajna mała prychodzić, a tut šmat. Spačatku dyrektar vystupiŭ, potym zavuč. A paśla sam Hrycuk u zalu zachodzić z namieśnikam staršyni rajvykankamu Špakam. Tut ža miakkija kresły prynieśli, dali «darahim haściam» słova. A jany pačali baćkoŭ schilać da taho, kab tyja pahadzilisia vazić dziaciej u škołu Pahraničnaj. Baćki nia chočuć. Pytajucca, čamu chacia b bazavuju škołu nie zachavać tut, čamu ŭvohule treba zakryvać našu. Ja ŭstaju i kažu — «Pavažanyja baćki, chto za toje, kab vašyja dzieci vučylisia tut?» Kankretnaje pytańnie. Usie ruki padniali. Hrycuk na mianie — «Siadź! Hałavu adarvu». Ja jamu kažu — pasprabuj».
Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
Baćki i rodnyja vučniaŭ Amielanieckaj škoły ŭ razmovie sa Svabodaj vykazvajucca aściarožna. Pryznajucca, što chacieli b zachavać škołu i nia majuć žadańnia adpraŭlać dziaciej u Pahraničnuju. Adnak taksama turbujucca za dziaciej i pieražyvajuć, kab rajonnaje načalstva ad adukacyi nie narabiła im škody. Vykazacca adkryta pad svaimi imionami ludzi admovilisia.
«Kali jany zakryjuć škołu, na Amielancy možna stavić kryž»
Paŭłu Kiendysiu 35 hadoŭ. Naradziŭsia ŭ Sybiry, za piać tysiač kilametraŭ ad Amielanca. Baćki vyrašyli pačać tam novaje žyćcio, ale nieŭzabavie paśla razvału SSSR viarnulisia na Radzimu. Vučyŭsia Pavał u toj ža škole, dzie ciapier pracuje. Paśla 11 klasaŭ sprabavaŭ pastupić u Bieraście na histfak, ale nie atrymałasia. Piać hadoŭ pracavaŭ u Biełaviežskaj puščy, zatym znoŭ pajšoŭ va ŭniversytet, hetym razam na hieafak. Paśla vučoby ŭładkavaŭsia ŭ rodnuju škołu, dzie pracuje ŭžo siem hadoŭ.
Škoła ŭ Amielancy nia maje haračaj vady, prybiralnia zvonku. Pa słovach nastaŭnika hieahrafii i fizkultury, heta možna vypravić za adnosna nievialikija hrošy. Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
«Kali jany zakryjuć tut škołu, to na Amielancy možna stavić kryž, — pierakanany Pavał. — Nijakaja narmalnaja maładaja siamja siudy nie pajedzie. Kamu heta treba? Ciapier tut škoła, Dom kultury, krama, pošta, dziciačy sadok. Byŭ FAP, ale začynili. Navošta nam tut FAP, kali jość «cudoŭnaja ambulatoryja» za 12 kilametraŭ? Začynili. Tak i škołu začyniać. Stałovaja była. Pryhnali MNS, jany pa cahlinie jaje razabrali, i ŭsio. I sa škołaj toje samaje. Navošta rabić prybiralniu ŭnutry, navošta bojler viešać, kali možna jaje prosta likvidavać?»
Dyrektar Amielanieckaj škoły Mikałaj Kiendyś admoviŭsia razmaŭlać pra los navučalnaj ustanovy. Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
Pakul ža Amielaniec vyhladaje dahledžanaj vioskaj na niekalki socień žycharoŭ. Bolšaść ź ich pracuje ŭ miascovym sielhaspradpryjemstvie. Zarobki adnosna niebłahija. Pavał kaža, što zarablaje ŭ škole bolš za 1000 rubloŭ, i heta dla Amielanca prykładna siaredni zarobak.
Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
Pavodle zakonu ŭ vypadku zakryćcia Amielanieckaj škoły rajonnaje načalstva pavinna prapanavać Paŭłu novuju pracu. Ale Pavał kaža, što ŭ čynoŭnikaŭ šmat sposabaŭ znajści chiby ŭ pracy nastaŭnika i nie praciahnuć ź im kantrakt. Heta adna z pryčyn taho, što ciapier adstojvajuć Amielanieckuju škołu faktyčna dva čałavieki. Choć napačatku było bolš.
Niadaŭna ŭ Amielancy adramantavali carkvu. Ramont praciahvaŭsia niekalki hadoŭ. Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
«Nastaŭniki padzialilisia na try hrupy zaraz, — kaža Pavał. — Adna — heta ja i nastaŭnica ruskaj movy Viera Mikałajeŭna Fiłosaf. Jana vielmi razumny i maralna vysoki čałaviek. Jana i na pieršym schodzie vystupała. Druhaja hrupa nastaŭnikaŭ faktyčna zaniała «kalabaracyjanisckuju» pazycyju. Siarod ich jość tyja, što napačatku padpisali petycyju ab zachavańni škoły, ale potym «saskočyli», kali ja prapanavaŭ listy ŭ Administracyju pisać. Im prapanavali pakinuć pačatkovuju škołu, jany i zadavolenyja. Jašče niechta ŭbaku naziraje za ŭsim. Hladziać, čyja voźmie. A potym skažuć, što byli na našym baku. Ale prarviomsia. Fizruki ŭratujuć hetuju krainu!».
Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
Składać petycyi, pisać zvaroty i raźmiaščać naviny pra sytuacyju vakoł Amielanieckaj škoły Paŭłu Kiendysiu dapamahaje administratar hrupy «Kamianieckaja pakazucha» ŭ sacyjalnaj sietcy «ŬKantakcie» Aleś Aniščuk. Tam ža źjaŭlajucca zapisy schodaŭ, pryśviečanych budučyni Amielanieckaj škoły. Aniščuk «prasłaviŭsia» ŭ rajonie jašče da historyi sa škołaj, kali raźviarnuŭ kampaniju pa zamienie śmietnic. Vynikam hetaha stała asabistaje znajomstva z kiraŭnikom rajvykankamu Valancinam Zajčukom, jaki pryjechaŭ da błohiera prosta na pracu ŭ miascovaje adździaleńnie mytni.
Tak vyhladaje rasiejskamoŭnaja škoła ŭ Pahraničnaj, kudy rajonnyja ŭłady prapanavali vazić dziaciej ź biełaruskamoŭnaj škoły ŭ Amielancy. Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
Dyrektar Amielanieckaj škoły, adnafamilec Paŭła Kiendysia Mikałaj razmaŭlać z žurnalistami Svabody admoviŭsia. Skazaŭ, što «jon tut ničoha nie vyrašaje, a tolki vykonvaje zahady rajonnaha načalstva».
Kiraŭnik kamianieckaha adździełu adukacyi Viktar Hrycuk u dzień vizytu Svabody ŭ Kamianiec naviedvaŭ śviatočny kancert z nahody 80-hodździa ŭtvareńnia Kamianieckaha rajonu. Va ŭpraŭleńni adukacyi paviedamili, što z hetaj pryčyny sustrecca z čynoŭnikam nijak nie atrymajecca. Na prapanovu parazmaŭlać praz telefon Viktar Hrycuk adkazaŭ koratka: «Da pabačeńnia».
Fota Uładzia Hrydzina, svaboda.org.
