Sytuacyja, u jakoj apynułasia hramadztva, sutnasna zvodzicca da banalnaha supraćstajańnia procilehłych system kaštoŭnaściaŭ. Try hady tamu ja ździŭlaŭsia z najaŭnaści niezaležnaj presy ŭ šapikach, z adsutnaści pieraśledu za inšadumstva, niedachopaŭ u tatalnym režymnym ucisku asoby. Ździŭlaŭsia, bo śvietapohlad i kaštoŭnasnyja aryjentacyi ŭładnych struktur pa svaich jakaściach daloka nie adpaviadajuć śvietapohladu hramadztva, u jakim padobnyja frahmenty demakratyi žyćciazdolnyja. Sučasnaja Biełaruś stała praduktam źmiašańnia dźviuch system i epoch — savieckaj epochi i epochi niezaležnaj dziaržavy, na samym pačatku isnavańnia jakoj adbyłosia šyrokaje praniknieńnie demakratyčnych kaštoŭnaściaŭ va ŭsie sfery žyćcia. Vyhnańnie hetych kaštoŭnaściaŭ — sprava ciažkaja, adnak realnaja. Jano moža raściahnucca na pakaleńni, pakul nie pamruć usie, chto hłynuŭ svabody.
Ciońnia my majem spravu z metanakiravanaj palitykaj pa źmienie hramadzkich kaštoŭnaściaŭ. Zamiest voli — paradak. Zamiest svabody — systema. Kanflikt hramadztva i ŭładaŭ, jaki ahaliŭsia ciapier, vyśpiavaŭ piatnaccać hadoŭ niezaležnaści. Zamiest adaptacyi ŭ novaj hieapalityčnaj realnaści ŭłady ździejśnili vybar na karyść adnaŭleńnia staroj realnaści. Sytuacyja čakanaja i niašokavaja — čarhovaha ŭcisku, z efektam ściskańnia ruki na horle. Niečakanaj jana stałasia tolki dla nośbitaŭ demakratyčnych kaštoŭnaściaŭ. Nia chočacca ŭžyvać słova «naiŭnych». Zahłušeńnie presy, a dalej i Internetu pavinny byli ŭličvacca ad samaha pačatku. Hramadztva, što vynošvaje idei demakratyzacyi ŭmoŭ svajho isnavańnia, ničoha nia zrobić biez svajho kukišu ŭ kišeni — kukišu, pra jaki zahadzia jašče nia viedaje jaki-kolviek čynoŭnik.
Pierakanańnie, nibyta ŭ ramkach dziaržsystemy mahčymyja kamunikacyi, što dazvolać pašyreńnie demakratyčnaj dumki, vyhladaje novaj naiŭnaściu. Tak što pieršyja numary «Našaj Nivy» za nastupny hod jašče čakajcie ŭ svaich paštovych skryniach, adnak nichto nie harantuje vam hetych numaroŭ praź miesiac, hod, dva. «Dzie vyjście?!» — šmat chto ŭžo kryčyć. U ramkach dziaržaŭnaj systemy vyjścia niama. Alternatyva pavinna być pa-za dziaržavaj. Toj častcy hramadztva, jakaja asacyjuje siabie z demakratyjaj i indyvidualnaj svabodaj, treba ździajśniać kansalidacyju ŭ takoj formie znosin, jakaja nia budzie ŭličvać nijakich dziaržaŭnych struktur. Prynamsi, na najbližejšyja try miesiacy. Heta budzie nie apazycyjnym rucham — takoj naźvie nie adpaviadaje sama sytuacyja ŭ krainie. Heta budzie rucham pa-za systemaj, dysydenckim rucham. Efektyŭnaść jaho budzie zaležać u pieršuju čarhu ad kolkaści «punktaŭ sudakranańnia» jaho z prostym i niezaanhažavanym paspalitym ludam. Heta aznačaje nia tolki toje, što dysydent pavinien zaviazvać razmovy ŭ aŭtobusie abo kidać ulotki susiedziam pad dźviery. Heta aznačaje, što dysydent pavinien abmiarkoŭvać i abdumvać tyja ž prablemy, jakimi žyvie šarahovy hramadzianin, prapanujučy alternatyvu ich rašeńnia i ahučvajučy hetuju alternatyvu. Pryvatnaja ŭłasnaść na ziamlu, słužba ŭ vojsku, cenavaja j padatkovaja palityka, sacyjalnaje zabieśpiačeńnie. Idealohija i kaštoŭnasnyja aryjentacyi dla jaho, šarahovaha hramadzianina, druhasnyja, i jon najčaściej uchilajecca ad ich abmierkavańnia. Adnak varta pakazvać jamu, što bolšaść jaho nadzionnych prablem majuć systemnaje rašeńnie. I tak stvarać u jaho vobraz realnaj alternatyvy sučasnamu režymu — alternatyvy ŭ inšaj systemie, a nie ŭ chaosie. Patrebna daścipnaja i šyrokaja prahrama, patrebna prahrama dziejańniaŭ. Ich paabiacali. Ich pakul niama.
Nia treba bajacca vuzkaści šerahaŭ ludziej, što iduć nasupierak hetamu režymu. Jany zajaŭlajuć pra siabie ŭhołas, a na takoje zdolny nia kožny. Tyja, chto zmahajecca, — heta vastryjo, za im idzie jašče metał. A vastryjo pavinna być nia toŭstym, ale — tryvałym. Tryvałaść budzie ŭ zdolnaści kansalidavacca, padparadkavać asabistyja ambicyi i chcivyja pamknieńni ahulnaj zadačy. Kansalidacyja partyj demakratyčnaha kirunku, niedziaržaŭnych arhanizacyj ciahniecca ŭžo amal dziasiatak hadoŭ. Ale heta kansalidacyja ŭnutry asobnaha arhanizmu, što maje šyrokuju nazvu «demakratyčny ruch», albo «demakratyčnaja apazycyja», a nie ŭnutry ŭsiaho biełaruskaha hramadztva. Treba — kansalidacyja asobaŭ.
