Aleksijevič — Łukašenku: Sydzi ŭ adstaŭku, pakul nie pozna
Vykazać svajo staŭleńnie da ciapierašniaj palityčnaj sytuacyi ŭ Biełarusi Radyjo Svaboda paprasiła piśmieńnicu, nobeleŭskuju laŭreatku Śviatłanu Aleksijevič.
— Što vy dumajecie pra toje, što ŭ Biełarusi adbyvajecca try apošnija dni?
— Pa-mojmu, ułada abviaściła vajnu ŭłasnamu narodu. Ja baču, jak na vačach hramadztva radykalizujecca. Toje, jak pavodzić siabie AMAP, navat nichto z nas nia moh ujavić. My bačyli, jak heta adbyvajecca ŭ inšych krainach, ale ŭ nas stralajuć u mašynu, dzie maleńkaje dzicia, i jano ŭsio ŭ kryvi, ciažarnuju žančynu bjuć, zatrymanych dušać kalenam — toje, suprać čaho paŭstała čarnaskuraje nasielnictva Ameryki. Prosta chapajuć ludziej na vulicy. Zatrymanyja siadziać u spartovych zalach biaź ježy i vady. A samaje hałoŭnaje — ludzi absalutna mirnyja. Siońnia paŭstaŭ łancuh žančyn, jakija prasili — my chočam viedać praŭdu pra vybary i nie zabivajcie našych mužčyn. Jany nieśli kvietki, malilisia la Viečnaha ahniu. I kali jany pačali razychodzicca, na ich napaŭ AMAP. Ja ŭžo nie kažu pra toje, što adbyvajecca nočču. Heta prosta vajennyja dziejańni.
— Pavodle vašaha adčuvańnia — ludzi ŭpeŭnienyja, što Łukašenka prajhraŭ Cichanoŭskaj?
— Absalutna ŭpeŭnienyja. I ja viedaju, adkul heta idzie. Nichto vakoł siabie nia bačyć tych, chto lubić Łukašenku, chto adstojvaŭ jaho tak, jak adstojvaŭ raniej. I jak paśla taho, jak usio heta adbyvajecca na našych vulicach, možna vieryć u hetaha čałavieka? Chodziać čutki, pra heta zajaviŭ Anatol Labiedźka, napeŭna, u jaho pravieranyja dadzienyja, što vielmi šmat tut rasiejskaha AMAPu. Chto heta budzie i moža lubić? Biełarusy ŭvieś čas padkreślivajuć, što my mirnyja ludzi, my nia budziem nikoha bić i zabivać. Amal niečałaviečaja, sataninskaja lutaść, ź jakoj dziejničaje AMAP — mnie ciažka pavieryć, što heta biełaruski AMAP. Mnie zdajecca, što biełaruskija chłopcy nie mahli tak bić svaich maci i siaścior. U maleńkich haradach, dzie ŭsie adzin adnaho viedajuć, AMAP admaŭlajecca bić ludziej. Svaje ludzi nia chočuć bić svaich ludziej. A tut niešta nierealnaje adbyvajecca.
— Jak vy aceńvaje adjezd Śviatłany Cichanoŭskaj?
— Ja zhodnaja ź mierkavańniem mnohich ludziej, što jana zrabiła svaju spravu. Jana była i zastałasia symbalem pieramienaŭ, prahi novaha žyćcia i sumlennaści, samaachviarnaści dziela narodu i svajho muža. U rešcie rešt čałaviek nie taki ŭsiasilny. Jana zrabiła toje, što mahła. Ja nie mahu pra jaje ničoha kiepskaha skazać. Ja miarkuju, što zaraz chaj mužčyny vychodziać na avanscenu. Voś budzie Kamitet nacyjanalnaha ŭratavańnia, pavinna źbiracca elita, pavinna ŭstupić hramadztva ŭ baraćbu, a nia tolki hetyja try maleńkija žančyny. Jany ŭsie try cudoŭnyja kožnaja pa-svojmu — i Vieranika Capkała i Maryja Kaleśnikava. Maryja dahetul na pastu. Ale kali treba prynieści ŭ achviaru dziaciej, a ŭžo jak mohuć dziejničać i pałochać našyja orhany — nia treba ździŭlacca, što dźvie žančyny — Śviatłana i Vieranika — syšli z dystancyi. Ale ja dumaju, što jany viarnucca.
— A vy mahli b uziać na siabie rolu pasiarednika?
— Pasiarednika jakoha?
— Pamiž tymi, chto zaraz ustupiŭ u kanflikt.
— Kali b ja była krychu maładziejšaj i nia chvoraj, to napeŭna. A ciapier ja dapamahu ŭsimi siłami, jakija ŭ mianie jość, ale ŭznačalić hety ruch u mianie ŭžo niama ni fizyčnych, ni dušeŭnych siłaŭ.
— Što b vy chacieli skazać tym ludziam, jakija vychodzili na pratesty i, mahčyma, jašče vyjduć?
Ja ŭdziačnaja im za toje, što jany ratujuć našuju hodnaść. Ja prosta ŭlublajusia va ŭłasny narod u hetyja apošnija tydni. Heta zusim inšyja ludzi, zusim inšaja moc u hetych ludziach. Raniej u mianie było niejkaje rasčaravańnie — ciapier niama. Nam treba być bolš arhanizavanymi. Baraćba znojdzie i lideraŭ. Usie vyrašyli, što ŭsio zrobiać hetyja dziaŭčatki.
— I što b vy chacieli skazać Łukašenku?
— Vy mianie ŭžo pytalisia ab hetym. Chacieła b skazać toje, što vydatna skazała Śviatłana Kalinkina — sydzi pryhoža. Ale ŭžo nie atrymajecca, užo kroŭ. Sydzi, pakul nia pozna, pakul ty nia ŭkinieš narod u strašnuju biezdań, u biezdań hramadzianskaj vajny. Sydzi.
Nichto nia choča Majdanu, nichto nia choča kryvi. Tolki ty chočaš ułady. Mienavita tvajo žadańnie patrabuje kryvi.
Treba, kab na ŭsich učastkach byli paviešanyja pratakoły hałasavańnia. Kab ludzi bačyli, jak jany prahałasavali. Davajcie heta zrobim. Chaj ludzi ŭbačać, kolki i za kaho było hałasoŭ. Ja miarkuju, što vyjhrała Śviatłana, u mianie navat niama sumnievaŭ. Ludzi chočuć pieramienaŭ.
Kamientary