Čamu padziei ŭ Kazachstanie nielha paraŭnoŭvać ź biełaruskimi, ale što ź ich łohiki treba zapomnić
Mnohija biełarusy pabačyli ŭ padziejach u sercy Azii paraleli z pratestami 2020 hoda ŭ Biełarusi. Ničoha padobnaha. Piša Mikoła Buhaj.
Śviet ździŭlena naziraŭ, jak za sutki žalezabietonny, zdavałasia b, kazachski režym zachistaŭsia i byŭ vymušany prasić dapamohi ŭ Maskvy.
Mnohija biełarusy pabačyli ŭ padziejach u sercy Azii paraleli z pratestami 2020 hoda ŭ Biełarusi.
Ničoha padobnaha.
U Biełarusi ludzi ad pačatku patrabavali svabodnych vybaraŭ i adstaŭki dyktatara. U Kazachstanie pieršapačatkovyja patrabavańni byli čysta ekanamičnyja, kab canu na haz iznoŭ zrabili subsidavanaj.
U Biełarusi na vulicy vychodzili sotni tysiač ludziej. U dva razy bolšym pa kolkaści nasielnictva Kazachstanie heta byli, chutčej, tysiačy, čym dziasiatki tysiač.
U Biełarusi centram pratestaŭ była stalica. U Kazachstanie stalicu pratesty amal nie začapili.
U Biełarusi isnavała, i isnuje, i budzie isnavać strukturavanaja, chaj sabie i zahnanaja ŭ padpolle apazicyja — sapraŭdnaje «paralelnaje hramadstva»: hramadskija arhanizacyi, palityčnyja hrupoŭki, ŚMI i niedziaržaŭnyja struktury. U Kazachstanie ŭsio heta taksama isnuje, ale ŭ našmat słabiejšym, zarodkavym vyhladzie. Zatoje tam vialikaje značeńnie majuć rodaplemiannyja struktury.
U Kazachstanie tradycyjna mocny kryminalitet i paŭkryminalnyja struktury, jakija chłynuli na vulicy haradoŭ, jak tolki ŭźnikła biezuładździe. Ničoha padobnaha ŭ Biełarusi nie było i nie moža być u pryncypie.
Biełarusy majuć z troch bakoŭ alternatyvu postsavieckaj aŭtakratyi, i, choć heta z hieapalityčnych mierkavańniaŭ nie artykulavałasia Cichanoŭskaj i Babarykam u 2020-m, imknucca da zbližeńnia ź Jeŭropaj. I Jeŭropa hatovaja da takoha zbližeńnia. Hieapalityčnaja situacyja kazachaŭ, miakka kažučy, niespryjalnaja dla demakratyčnych pieramien: z adnaho boku Rasija, z druhoha Kitaj, z treciaha — taliby, Mirzijojeŭ i Bierdymuchamiedaŭ na achałtekinskim skakunie.
Sama dynamika padziej była ŭ KZ takaja: pačałosia z vybuchu narodnaha abureńnia rostam cen na haz, pratesty achapili vobłaści, dzie žyvie tak zvany «małodšy žuz» (Nazarbajeŭ i Takajeŭ — z rodaŭ «starejšaha žuza»), plus da taho na vulicy niekalkich haradoŭ vyjšli niekalki socień prademakratyčnych aktyvistaŭ. Paśla ŭ Ałmaty sabrałasia demanstracyja z udziełam niekalkich dziasiatkaŭ tysiač čałaviek, i tut ža pačalisia žorstkija, sa stepavaj jaraściu, sutyčki. Ich ŭdzielniki stali palić mašyny palicyi, adbirać u siłavikoŭ zbroju i dubinki.
Pry ŭsich niuansach u Biełarusi było ŭsio prosta: za Łukašenku i suprać Łukašenki aznačała za demakratyju ci za aŭtakratyju, za aryjentacyju na Jeŭropu ci za aryjentacyju na Rasiju, za pravavuju dziaržavu ci za dyktaturu.
U Kazachstanie ŭsio składana: heta i paddyvanovaja baraćba «nazarbajeŭskich» i, bač ty, «takajeŭskich», i staryja rachunki troch žuzaŭ, i ambicyi kłanaŭ, adsunutych ad resursaŭ, i prošuki sumnieŭnych hulcoŭ typu Muchtara Ablazava, i isłamisckija ŭpłyvy, i žadańni nizoŭ «zabrać i padzialić», i — taksama, ale nie hałoŭnaje — imknieńnie siaredniaha kłasa, nacyjanalnych demakrataŭ, libierałaŭ i intelihiencyi dabicca bolš demakratyi. A taksama svojeasablivyja intaresy kryminalnych i paŭkryminalnych hrupovak, jakim zavaruška była vyhadnaja prosta, kab pažyvicca.
Kali na nastupny dzień paśla pieršaj kryvi ŭ Ałmaty pratestoŭcy pajšli na šturm administracyj i siłavych struktur u dziasiatku haradoŭ krainy — značyć, taki byŭ arhanizacyjny centr za ŭsim hetym, paralelna z hetym u vialikich haradach adnačasova pačałosia masavaje maradziorstva i padpały. Chto b ni stajaŭ za apošnim — u čatach pišuć, što heta była naŭmysnaja taktyka ŭładaŭ. Było vidavočna, što
ŭ aktach ślapoha razbureńnia i maradziorstva ŭdzielničaje stolki ž, kali nie bolš ludziej, čym u pratestach. Heta nahadvała «psieŭdarevalucyi» ŭ susiedniaj Kirhizii, a nie Majdan ci biełaruskija maršy.
I bolšaści adrazu stała nie da pratestaŭ, bo treba było baranić ułasnuju majomaść. Siaredni kłas apynuŭsia ŭ situacyi toj ałmacinskaj błohierki, jakaja ŭviečary nasiła piražki pratestoŭcam, a ŭranku jaje juvielirnuju kramu raspatrašyli.
Paradaksalna, što, chacia nichto ŭ Kazachstanie, u adroźnieńnie ad Biełarusi, nie staviŭ pytańnia pra ŭładu, nichto publična nie patrabavaŭ adstaŭki Takajeva, kali b Ałmaty byŭ stalicaj, u hetaj kałamuci ŭłada i pała b — na karyść inšaha kłana. I Pucinu zastałosia b zrabić vyhlad, što tak i było — jak jon nie raz užo rabiŭ vyhlad adnosna Kyrhyzstana (ale naŭrad ci na siońnia jon prahłynuŭ by takoje ŭ Biełarusi). Dy tolki Nazarbajeŭ stalicu pieranios u pazałočanuju Astanu, za 1200 kiłamietraŭ ad kipučaha poŭdnia.
Mierkavańnie: Varta Nazarbajevu było svoječasova syści, i jon zastaŭsia b u historyi pazityŭnym piersanažam
Tym nie mienš, Astana nalakałasia nastolki, što Takajeŭ i Nazarbajeva adsunuŭ, i ŭrad źniaŭ, i paličyŭ za lepšaje zaprasić dla padstrachoŭki rasijskija vojski (što śviedčyć, mahčyma, pra niaŭpeŭnienaść Takajeva jak kiraŭnika i niedavier da ŭłasnych siłavych struktur). A Pucinu tolki heta i treba: rola žandara-miratvorca, niadoraha.
Tak kazachi chacieli nižejšych cen — a atrymali rasijskich desantnikaŭ.
I tak rasijskija vojski mahli lohka ŭvajści ŭ Biełaruś u 2020-m, kali b tolki biełarusy pasprabavali źniać Łukašenku siłaj.
Tolki Kazachstan nie Biełaruś: kazachi inšaj rasy, trymajucca svaich kłanaŭ i havorać na svajoj movie, Nazarbajeŭ pabudavaŭ aŭtarytarnuju, ale nacyjanalnuju dziaržavu. A ad Biełarusi rožki dy nožki mohuć zastacca, daj ty tut u dadatak da prarasijskaha praviciela jašče i rasijskija vojski na vulicach. Tamu analizavać dziejańni kazachskich uładaŭ i kazachskaj vulicy varta, ale pravodzić paraleli niama padstaŭ.
I ŭsio adno nazirać za ašałamlalnymi navinami z Ałmaty Alaksandru Łukašenku i Uładzimiru Pucinu było strašna niepryjemna: kali ŭžo kazachi chočuć pieramien, to što havaryć pra biełarusaŭ.
Kamientary