«Stary, sychodź!» Raskazvajem pra kult asoby Nazarbajeva, suprać jakoha paŭstali kazachi
Nursułtan Nazarbajeŭ byŭ va ŭładzie 30 hod, heta pakul rekord na postsavieckaj prastory. Navat paśla tranzitu jon zachavaŭ nie tolki niedatykalnaść, ale i biaźmiežny ŭpłyŭ, kapitał jaho siamji aceńvajuć u siem miljardaŭ dołaraŭ. Asnoŭny łozunh pratestaŭ, «Stary, sychodź!», adrasavany jamu. U Kazachstanie tvar Nazarbajeva — na biłbordach, hrošach, jaho imia nosiać nie tolki vulicy i ŭniviersitety, ale i stalica krainy. Mała chto bačyć pomniki sabie pry žyćci, jašče mienš tych, chto zastaje znos pryžyćciovaha pomnika. Raskazvajem pra kult asoby Nazarbajeva.
Paru hod tamu ŭ honar dnia narodzinaŭ Nazarbajeva ŭ Nacyjanalnym muziei adkryli skulpturu ŭ jaho honar, jakaja pa kampazicyi kapiruje manumient prezidentu ZŠA Linkalnu ŭ Vašynhtonie.
Možna z ŭpeŭnienaściu skazać, što ad ścipłaści pieršy prezident Kazachstana nie pamre. Pry žyćci jamu pastavili pomniki ŭ prezidenckim parku ŭ Ałmaty, manumient u Nur-Sułtanie, pomnik u Tałdykarhanie. Voś apošni ŭdzielniki pratestu akurat źnieśli.
Dzień naradžeńnia staŭ dziaržaŭnym śviatam
U 2004 hodzie Nazarbajeŭ adkryŭ muziej pieršaha prezidenta Kazachstana, to-bok siabie ž. U ahromnistym budynku ŭ maksimalna pafasnaj formie raspaviadajecca pra jaho žyćcio. Tam ža jość źlepak jaho ruki, kaniečnie ž, adlity z zołata. Ekskursavody prapanoŭvajuć turystam pakłaści tudy ruku i zahadać žadańnie. Heta nazyvajuć «załatym pociskam ruki».
Imia Nazarbajeva nosiać biblijateka, dva historyka-kulturnych centry, hałoŭny ŭniviersitet krainy, paru dziasiatkaŭ škoł, a jašče aeraport i čyhunačny vakzał u stalicy.
Śpis nie moža być poŭnym bieź śviata imia Nazarbajeva. Z 2012 hoda 1 śniežnia ŭ Kazachstanie adznačajuć Dzień pieršaha prezidenta, jaki pryraŭniali da dziaržaŭnaha śviata. U hety dzień zvyčajna tysiačy studentaŭ i biudžetnikaŭ pryznajucca ŭ vialikaj lubovi da jełbasy.
Jość jašče Dzień stalicy — 6 lipienia, jon ža Dzień naradžeńnia Nazarbajeva, i kaniečnie, heta taksama dziaržaŭnaje śviata.
Apafieoz kultu asoby — stalicu pierajmienavali ŭ Nur-Sułtan, heta była adna ź pieršych prapanovaŭ pierajemnika Nazarbajeva.
Žychary Astany vychodzili na niešmatlikija pratesty, jakija siłaviki chutka razhaniali, ciapier hałoŭny horad Kazachstana nazyvajecca Nur-Sułtan.
Lidar nacyi i biesprecedentyja harantyi biaśpieki dla siamji
Hady išli, a pakidać kresła prezidenta Nazarbajeŭ nie źbiraŭsia. U pieršaje dziesiacihodździe jaho praŭleńnia z Kanstytucyi prybrali abmiežavańnie, pavodle jakoha dziaržaŭnyja pasady nie mahli zajmać ludzi, starejšyja za 65 hod.
Na druhim dziasiatku praŭleńnia jon abyšoŭ abmiežavańnie na dva prezidenckija terminy. U Kanstytucyi zapisali, što adzin i toj ža čałaviek nie moža być abrany prezidentam bolš za dva razy, ale heta nie raspaŭsiudžvajecca na pieršaha prezidenta Kazachstana. Tak što Nazarbajeŭ zabiaśpiečyŭ sabie mahčymaść być va ŭładzie pažyćciova.
Tranzit ułady adbyŭsia ŭ 2019-m, kali jamu było 79 hod. Paźniej Nazarbajeŭ patłumačyŭ, što pieranios surjoznuju apieracyju i maje prablemy sa zdaroŭjem: «Chvory prezident nie moža być kiraŭnikom krainy».
U 2010-m Nazarbajeŭ atrymaŭ tytuł lidara nacyi — jełbasy. Inicyjatyva zychodziła ad deputataŭ. Cikava, što prezident sprabavaŭ pahulać u ścipłaść — admoviŭsia padpisvać prajekt, ale nie nakłaŭ na jaho vieta. A ŭ Kazachstanie zakon, nie padpisany, ale nie viernuty prezidentam u parłamient, prosta pačynaje dziejničać praz 30 dzion.
Tak Nazarbajeŭ atrymaŭ hanarovy status, a razam ź im — harantyju, što ni jon, ni čalcy jaho vialikaj siamji nie mohuć być pryciahnutyja da kryminalnaj adkaznaści.
Forbes aceńvaje bahaćcie siamji Nazarbajeva ŭ 7 miljardaŭ dołaraŭ. Try jaho dački razam z mužami — nadzvyčaj upłyvovyja ŭ Kazachstanie palityki i biznesmieny.
Nie abyšłosia i biez skandałaŭ. Pieršy muž starejšaj dački Rachmat Alijeŭ, jaki pracavaŭ u śpiecsłužbach i na dypłamatyčnych pasadach, rassvaryŭsia ź cieściem i byŭ vymušany adsiedžvacca ŭ Aŭstryi.
Ad «Mis Kazachstan» da «žonki» Nazarbajeva. Chto jana, Asiel Kurmanbajeva?
U Kazachstanie suprać jaho zaviali spravu pa abvinavačvańni ŭ zabojstvie top-mieniedžaraŭ «Nurbanka». Aŭstryja admoviłasia vydać jaho kazachskim uładam, ale zatrymała. U vyniku Alijeva znajšli paviešanym u turemnaj kamiery.
Jaho siaredni syn mieŭ prablemy z zakonam u Vialikabrytanii, padsieŭ na narkotyki i śćviardžaŭ, što vałodaje infarmacyjaj ab karupcyjnych schiemach pamiž Kazachstanam i Rasijaj. U 2020 hodzie jon pamior, pa aficyjnaj viersii — ad pieradaziroŭki kakainu.
U Kryminalnym kodeksie Kazachstana zamach na žyćcio pieršaha prezidenta vyłučany ŭ asobny artykuł, karajecca pazbaŭleńniem svabody na termin ad 15 da 20 hod, abo pažyćciovym źniavoleńniem, abo śmiarotnym pakarańniem.
U 2003-m u Kazachstanie ŭviali biesterminovy maratoryj na vykanańnie śmiarotnych prysudaŭ, a ŭ kancy 2021-ha całkam vyklučyli śmiarotnaje pakarańnie z kryminalnaha zakona krainy.
Za Nazarbajevym pažyćciova zamacavany status pieršaha prezidenta krainy, lidara nacyi i zvańnie narodnaha hieroja. U jaho jość prava źviartacca da naroda i dziaržorhanaŭ, vystupać na pasiadžeńniach urada i parłamienta pa najvažniejšych dla krainy pytańniach.
Jon taksama ŭznačalvaŭ Asambleju naroda Kazachstana, uvachodzić u skład Kanstytucyjnaj rady i da ŭčarašniaha dnia byŭ pažyćciovym staršyniom Rady biaśpieki, jakaja kaardynuje dziejańni siłavikoŭ i vykanaŭčaj ułady. Ale hetaj pasady pad ciskam pratestoŭcaŭ ciapierašni prezident jaho pazbaviŭ.
Ciapier radaj kiruje Takajeŭ. Nazarbajeva za čas pratestaŭ nie čutna i nie bačna, choć, zdavałasia b, što moža być ciapier bolš važnym dla krainy. Niekatoryja ŚMI paviedamlali, što jon źjechaŭ na lačeńnie za miažu, ale nijakich paćviardžeńniaŭ hetaj infarmacyi nie było.
Nazarbajeŭ pakinuŭ kresła prezidenta ź biesprecedentymi harantyjami biaśpieki i dabrabytu. Ni jaho, ni členaŭ jaho siamji nie mohuć aryštavać, trymać pad vartaj, dapytvać i pravodzić u ich pieratrus. Usia asabistaja majomaść taksama niedatykalnaja, bankaŭskim rachunkam i układam harantavanaja tajamnica, kampanijam i fondam, jakija jon zasnavaŭ, pradastaŭleny imunitet.
Aproč taho, u Nazarbajeva jość śpiecyjalnaje padraździaleńnie achovy, servis absłuhoŭvańnia žytła. Jaho i dalej utrymlivajuć za hrošy padatkapłacielščykaŭ. Śpis harantyj nie vyčarpalny, u admysłovym zakonie adznačajecca «i inšyja harantyi», jakija ŭłady mohuć dadavać.
Nie chapaje tolki Nobieleŭskaj premii
Nazarbajeŭ nie tolki 30 hod kiravaŭ Kazachstanam, ale aktyŭna zajmaŭsia tvorčaściu. Jon ličycca suaŭtaram himna Kazachstana, a jašče miascovaja prapahanda prypisvaje jamu toje, što jon uvioŭ modu na hornyja łyžy, tenis i holf.
Kab kazachi nie zabyvali pra lidara nacyi, jaho vyjavu raźmiaścili i na hrošach. Pieršuju jubilejnuju banktonu naminałam 10 tysiač tenhie prezientavali ŭ 2016-m na dzień naradžeńnia pieršaha prezidenta. Na 30-hodździe niezaležnaści Kazachstana vypuścili banknotu ŭ 20 tysiač tenhie, na jakoj z dvuch bakoŭ raźmiaścili partrety Nazarbajeva.
Vulicy imia Nazarbajeva jość nie tolki ŭ Kazachstanie, ale i ŭ Turcyi, Iardanii, Inhušecii i Čačni.
Paplečniki pieršaha prezidenta vielmi hanaracca, što ŭ svoj čas Marharet Tetčar nazvała jaho «adnym z samych vybitnych palitykaŭ sučasnaści». Daradcam Nazarbajeva paśpieŭ papracavać eks-premjer Vialikabrytanii Toni Błer, jon taksama dapamahaŭ paradami livijskamu dyktataru Muamaru Kadafi.
Nazarbajeŭ maje bieźlič uznaharodaŭ. Jaho pierajemnik Takajeŭ jak tolki staŭ prezidentam, zrabiŭ jaho narodnym hierojem — heta najvyšejšaja ŭznaharoda — z farmuloŭkaj «za histaryčny ŭkład u budaŭnictva niezaležnaha Kazachstana, za vybitnuju pracu ŭ ekanamičnym, sacyjalnym, humanitarnym raźvićci, zhurtavańni kazachstanskaha hramadstva».
Prychilniki Nazarbajeva ličać, što jamu nie chapaje Nobieleŭskaj premii miru, choć nieadnarazova prapanoŭvali jaho kandydaturu.
Cikava, što zamacavańniu va ŭładzie Nazarbajeva papiaredničali pratesty. U 1986 hodzie kazachi aburylisia, što staršyniom CK kampartyi Kazachstana pastavili Hienadzia Kołbina, jakoha prysłali z Uljanaŭska, jon i nie žyŭ u Kazachstanie. Tady ŭ Ałmaty taksama prachodzili pratesty, jakija žorstka padaŭlali siłaviki — dva čałavieki byli zabityja, 99 studentaŭ asudzili, tolki ŭ 1989-1991 hadach jany byli reabilitavanyja.
Na miesca Kołbina ŭ 1989-m pryjšoŭ Nazarbajeŭ, jaki ŭtrymlivaŭ uładu 30 hod, i navat paśla dabraachvotnaj adstaŭki praciahvaje być samym upłyvovym čałaviekam u krainie razam z členami siamji, jakija «rulać» i ŭ palitycy, i ŭ biznesie.
Mierkavańnie: Varta Nazarbajevu było svoječasova syści, i jon zastaŭsia b u historyi pazityŭnym piersanažam
Hanna Kanapackaja patłumačyła, čamu nie vydalaje zdymki z BČB-simvolikaj z sacsietak. Vy budziecie śmiajacca5
Kamientary