Chtości źbiraje marki, chtości — dyski, a voś aŭtar postmadernisckaha ramanu pra Miensk siaredziny XIX stahodździa «Imia hrušy» Siarhiej Bałachonaŭ kalekcyjanuje pierakłady pop-pieśniaŭ. Da jaho zboru ŭžo dadalisia biełaruskija viersii našumiełaha «Čaroŭnaha trusika» Juryja Dziemidoviča, narviežskaj «Kazka» Alaksandra Rybaka, a taksama rasiejska-šansonnaj «Uładzimirski centrał» i saviecka-kłasičnaj «Nie dumaj o siekundach svysoka» (bieł. «Z pahardaju siekundy nie ŭsprymaj»). Jak prazaik dakaciŭsia da pierakładu pop-tekstaŭ? Karespandent NN zaklikaŭ homielskaha litaratara da adkazu. NN suprać SB.
1. Nastalhija minus ideałohija
NN: Apošnim časam ty pierakłaŭ na biełaruskuju słovy pieśni «Uładzimirski centrał», «Z pahardaju siekund nie ŭsprymaj», jakuju śpiavaŭ Kabzon u «17 imhnieńniach viasny», ale ž tabie padałosia mała: na pieramohu Alaksandra Rybaka ŭ «Jeŭrabačańni» ty adhuknuŭsia pierakładam jaho pieśni z anhielskaje. Siarhiej, navošta?
SB: Ja pierakładaju toje, što čaplaje mianie asabista, toje što niejkim čynam rezanuje z maim stanam, nastrojem, pieražyvańniami. Časam vielmi chočacca, kab mienavita hetaja pieśnia hučała nie tolki na movie aryhinału, ale i pa-biełarusku. Heta maja asablivaja kalekcyja pierakładaŭ, majo chobi.
NN: Ale ž «Uładzimirski centrał»!!!
SB: «Uładzimirski centrał» i «Z pahardaju siekundy nie ŭsprymaj...» — pieśni z majho žyćcia. Naprykład, kali ja słužyŭ va Ŭnutranych vojskach, našy milicyjaniery čamuści vielmi aktyŭna słuchali «Uładzimirski centrał» (chacia jana zusim nie pra ich, chutčej naadvarot), i tamu sama pieśnia i jaje pierakład — jak napamin mnie pra vojska, pra toje, što koliś zdavałasia ciažkim, a ciapier pryhadvaješ sa śvietłaj nastalhijaj. Pieśnia z repiertuara Kabzona? Uspaminy dziacinstva. Kali jość niebłahaja pieśnia: chaj sabie savieckaja, chaj pafasnaja, ale ŭ joj niama niedarečnaha sacraelizma i kamunistyčnaj ideałohii — čamu b nie pierakłaści? Ja naradziŭsia ŭ 77-ym i trochi zaśpieŭ brežnieŭskija časy, tamu maje pierakłady savieckaj kłasiki — heta nastalhija minus ideałohija.
2. Pra małpaŭ u kvadracie
NN: Nu, i jak tabie, zavitałamu na terytoryju pop-kultury, pierśpiektyvy toj ža pop-kultury pa-biełarusku?
SB: Majem takuju situacyju, kali našyja pop-zorki, nazyvajučy siabie biełaruskimi vykanaŭcami, vielmi naściarožana a to i varoža staviacca da pieśni pa-biełarusku. Da žalu, vysłavionyja 75 adsotkaŭ dapamahli tolki rasiejskamoŭnaj papsie, jakaja małpuje z rasijskich zorak, jakija ŭ svaju čarhu małpujuć z zachodnich, i tamu 75 pracentaŭ efira ŭ nas — heta małpy ŭ kvadracie. Vaźmi ty siabie sabie biełaruskuju pieśniu — budź aryhinalnym i adpryrodnym. A pakul što pradusary i śpievaki niaŭtomna ćvierdziać, što pieśnia pa-biełarusku nikomu nie patrebnaja. I pačynajecca začaravanaje koła, jakoje nichto nie choča parvać. Niejak Puhač skazaŭ u intervju, što jaho pieśni pa-biełarusku puskajucca ŭ efir značna radziej za rasiejskamoŭnyja. I reč tut nie ŭ jakaści — my ž viedajem: jaho biełmoŭnyja pieśni — narmalovyja, roŭnyja, vytrymanyja ŭ zvykłym džej-morsaŭskim styli.
NN: I chto vinavaty?
SB:Klamka ŭ hałovach biełaruskich pradusaraŭ i vykanaŭcaŭ, kompleks nižejšaści.
NN: I što rabić?
SB: Nu, akramia ŭhavoraŭ pa-dobramu, treba spraŭdžvać niejkija prajekty — dakazvać advarotnaje. U hetaj halinie ŭsio robicca dziakujučy niejkim kankretnym ludziam. Treba brać pracaj, a bolš ničym.
NN: Ź miesca pra kankretnych ludziej padrabiaźniej kali łaska... Pahavorym pra prajekt «Tuzin. Pierazahruzka», pra sidzišnuju składanku, dzie biełaruskija hurty, jakija zazvyčaj nie śpiavajuć pa-biełarusku, majuć zrabić pa adnoj pieśni na movie. Ty ž tam adzin z...?
SB: ...Adzin ź pierakładčykaŭ, tak. Mator prajektu, Siarhiej Budkin prapanavaŭ mnie prakłaści dźvie pieśni: dla «Siarebranaj svadźby» i rep-hurtu «Niestandartny varyjant» (apošnija viadomyja svaim kolišnim kaveram na pieśniu «Pavietrany šar» NRM). Akramia hetaha ja ŭžo dazvoliŭ karystacca maim užo hatovym pierakładam pieśni «Čaroŭny trusik».
NN: I jak praca z aryhinałami?
SB: Jo peŭnyja ciažkaści: «Siarebranaja svadźba» skardziłasia, što pierakład ich novaj pieśni «Novy most» atrymaŭsia vielmi mužčynski, žorstki, a jany chacieli bolšaj prastaty i naiŭnaści. A repiery z «Niestandartnaha varyjantu», jakija vyłučajucca mieładyčnaściu, prosiać, kab ja frazy praściejšyja budavaŭ, kab słovy možna było praśpiavać nie złamaŭšy pry hetym jazyk. Ja spakojna adreahavaŭ na ich prośbu i ŭličyŭ usie zaŭvahi, dapracoŭvaju tekst.
NN: Nakolki nam viadoma, pierakładčyk musić sustrakacca z aŭtaram... Pierad tym jak pierakłaści, ty sustrakaŭsia z aŭtaram pieśni «Čaroŭny trusik», małym chardkoraŭcam Juryjem Dziemidovičam?
SB: Na žal, nie sustrakaŭsia. Usio było praściej. Kali pačaŭsia hety harmidar vakoł «Čaroŭnaha trusika», ja zavitaŭ u Internet. I tak mianie hetaja pieśnia ŭraziła, što, ja padumajšy: «daj-ka pierakładu!», u toj ža dzień znajšoŭ rasiejski aryhinał.
NN: I jak tabie zaraz, pa časie, jak čałavieku trochi daŭdzielnamu da hist(e)oryi z «Čaroŭnym trusikam» i ŭtajamničanamu ŭ pop-koła, sama piesieńka?
SB: Šatanizmu tam niama adnaznačna. Prosta internaŭtam zachaciełasia prykoła i jany jaho atrymali. Ale šok ad pieśni siaki-taki byŭ, ja nie mahu rastłumačyć, niešta tam takoje było, što zamykaje niejrony ŭ hałavie.
3. Bałachonaŭ ahalicca nie hatovy
NN: Siarhiej, tak užo atrymałasia, što hetym letam ty prykłaŭ ruku nie tolki da «pieśni leta», a jašče da «prajektu leta», pierakidnoha kalendara «Kaniec słovaŭ», na kožny staroncy jakoha krasujecca pa viadomamu litarataru ŭ niehliže. Ty napisaŭ pradmovu da kalendara, ale admoviŭsia ŭziać udzieł niepasredna ŭ paziravańni aholenym...
SB: Heta nie była pradmova, heta byŭ svojeasablivy emacyjny vybuch. Ja napisaŭ jaho niezaležna ad samaho prajekta, a potym mnie prapanavali dałučyć tekst da kalendara. Ja pahadziŭsia, bo lublu litaraturnyja mistyfikacyi. Ja chacieŭ krychu moža pakpić z samaho prajekta (u psieŭdahistaryčnaj pradmovie Bałachonaŭ spasyłajecca na listy Kiryły Turaŭskaha da Jeŭfrasińni Połackaj, dzie Kiryła narakaje na hidkuju tradycyju pahancaŭ vyrazać na doščačkach kalandar z aholenymi fihurkami - kar.). Svaimi niebylicami chacieŭ padkreślić stvaralnikam, što jany nie pieršyja, što ŭ biełaruskaj tradycyi padobnyja śmiełyja chady ŭžo byli. Ja nie suprać idei kalendara, ja prosta sam admoviŭsia paziravać aholenym. U dadatak sami vyjavy vyjšli nie vielmi: chłopcam treba było nie słuchacca fotamastaka, treba było prapanoŭvać niešta sapraŭdy kreatyŭnaje, svajo. A foty ŭ kalendary robiać nie samaje lepšaje ŭražańnie.
4. A ŭ Homli ludzi jo?
NN: Ci niama ŭ ciabie adčuvańnia, što tvoj rodny Homiel trochi tak nie achopleny biełaruskaj kulturaj?
SB: Aha, jość. Dy i Infarmacyi nie staje — daviedvajemsia pra kulturnyja imprez ŭ toj samy dzień, abo naadvarot nadta nazojlivaja rekłama: kali, naprykład, pryjazdžaŭ Bułhakaŭ i Vital Voranaŭ sa svaim pierakładam «Vinia-Pycha», dyk pa sto razoŭ abviaščali ŭsiudy i ceły dzień navylot. Kali niechta pryjazdžaje na tvorčuju sustreču ŭ Homiel, dyk majem adzin punkt, dzie ŭsie mohuć sabracca. Zhodny, u paraŭnańni ź Mienskam u Homieli biełaruskaje kulturnaje žyćcio vuzkavataje.
NN: Čamu tak?
SB: Moža być, histaryčnyja pryčyny. Homiel byŭ dałučany da BSSR paźniej — tut nie było takoj biełarusizacyi. Moža być, tvorcy imknucca źjechać u Miensk, dzie mahčymaściaŭ bolš.
NN: Ci jość jon uvohule, admysłovy homielski kantekst, svaje haradskija lehiendy i mify, jakija možna padniać na ščyt masavaj kultury, davieści da masavaj śviadomaści?
SB: Šmat čaho ŭ Homieli zaviazana na našym słavutym parku Rumiancavych-Paskievičaŭ, adsiul i vybudoŭvańnie kulturnych lehiendaŭ horadu: zasiarodžanaść mienavita XIX stahodździ, na rasijskich uładalnikach Homiela, kolišnich vizitach rasijskich uradoŭcaŭ i h. d.. Takaja zacyklenaść na adnoj eposie — nie nadta karysna. Koliś, alternatyŭny, biełaruski kantekst, Homielu u 90-ch i na pačatku 2000-ch stvaraŭsia ludźmi, jakija hurtavalisia la hazietki «Aksamitny Žach» — tam sprabavali pa-dobramu mistyfikavać svoj horad, šukali i navat prydumvali cikavostki z roznych histaryčnych epoch (u t.ł. časoŭ VKŁ), Ale heta vydańnie ad samaha pačatku było vielmi nie pieryjadyčnym, i ŭžo kolki hadoŭ pra čarhovyja numary ničoha nie čutno. A škada, bo bolš ščyrych tvoraŭ, što poŭniacca luboŭju da Homiela i homielskaha kraju, mnie sustrakać nie davodziłasia.
5. Pra siabie, lubaha
NN: I tamu tvoj pieršy raman byŭ pra Miensk...
SB: ...Ale druhi budzie pryśviečany Homielu, dakładniej horadu jaki vielmi padobny da Homiela. Bolš ničoha vam, ja pra svaje tvorčyja płany nie skažu: dzialicca tvorčymi płanami, i zajaŭlaju heta bieź mistyfikacyjaŭ, — niavarta. Raspaviadać pra budučy raman — značyć, dzialicca radaściu tvorčaści, i kali ty addaješ peŭnuju častku radaści, to sprava istotna zamarudžvajecca. A hałoŭnaje ž — vynik.
NN: Piersanalnaje pytańnie. Apošniaje tvajo intervju dla NN było zmročnaje, pra asabistyja prablemy, što ty nie vielmi ščaślivy ŭ žyćci...
SB: Da nu, dzie tam zmročnaje (śmiajecca)... Ščaście, uvohule, reč pryvidnaja, iluzornaje, toje što zdavałasia raniej fajnym, siońnia prymaješ budzionna, abyjakava, z prysyčanaściu. Ale, jak i padčas minułaha intervju ščaścia pa-raniejšamu chočacca, ščaścia čałaviečaha, nie tolki tvorčaha.
