Škłoŭščyna siońnia – adzin vializny ahraharadok. Alaksandar Łukašenka nie škaduje hrošaj dla razbudovy svajoj małoj baćkaŭščyny. Repartaž Siarhieja Mikuleviča, Barysa Tumara.
Žychara Połaččyny Škłoŭščyna ŭrazić prastoram. Lasoŭ tut mała, u vajnu partyzanaŭ amal nie było. Skroź pali, i vioska na vioscy siadzić. Žychara Słuččyny Škłoŭščyna ŭrazić usiudyisnym Dniaprom. Jon uvieś čas traplajecca na šlachu, jaho pierajaždžaješ to pa adnym, to pa druhim moście.
Uładzimier Karatkievič davodziŭ, što ŭ padniaproŭcaŭ jość svoj kštałt. Što žyćcio la vialikich rek nakładaje adbitak na ludziej, dadaje im dynamizmu j peŭnaści. Praŭda, svaich Zahorskich i Vylivachaŭ jon pisaŭ z rahačoŭcaŭ. Ale i Škłoŭščyna – kraj uradlivy, hustanasieleny, z daŭniaj historyjaj. Tolki imiem ahulnym Škłoŭ zrabiŭsia zusim ź inšaj pryčyny. Škłoŭščyna dała krainie pieršaha prezydenta, Alaksandra Łukašenku. A što Alaksandar Łukašenka daŭ małoj radzimie?
Horad prastornych płoščaŭ
U Škłoŭ najlepiej ujaždžać aksamitnym letnim viečaram z boku aršanskaje šašy. Źleva zichacić ahniami startavaja placoŭka A.Łukašenki – saŭhas «Haradziec». A za Dniaprom adkryvajecca vid na miesta. Padśvietlenyja, jak na mienskim praspekcie, budynki, śpičastaja vieža ratušy, ahramadzina pravasłaŭnaj carkvy. Pierad adštukavanym hatelem pieralivajecca bezavymi kolerami fantan z padśvietkaj – takich i ŭ Miensku niama.
Pry hetym u hateli, jak i va ŭsim horadzie niama haračaj vady – adrubajuć na leta. Jašče ŭ hateli pachnie Savieckim Sajuzam. Staryja łožki niaznosna rypiać. U prybiralni niama tualetnaj papiery. Paśniedać možna, tolki kali zahadzia zamović śniadanak u barmena.
Zatoje jaki prastorny ranišni Škłoŭ! Jaho centralnyja vulicy pieratvoranyja ŭ praspekty, što łučać kaskad prastornych płoščaŭ. Pierad Ratušaj adna, za Ratušaj druhaja. Miž carkvoj i kramami treciaja, miž hatelem i rajvykankamam čaćviertaja. Miž Domam kultury, parkam i bazaram piataja... Tolki jany pustyja. Hetki biełaruski administracyjny klasycyzm. Uzornamu asiarodku dla žyćcia čałavieka nie chapaje nasielnikaŭ. Kab jašče mašyny parazdavać škłoŭcam, tyja płoščy zapoŭnić... Bo hužavomu transpartu ŭ centar horadu ŭjezd zabaronieny adpaviednymi znakami. Ci sasłać siudy buntoŭnych bieraściejskich taksoŭščykaŭ?
Škłoŭskija płoščy z taje ž kahorty, što j śviatłafory va ŭzorna pakazalnych vioskach kałhasaŭ-miljaneraŭ mašeraŭskaj pary. Praktyčnaj karyści nijakaj, zatoje pryhoža.
Jašče ŭ soniečnym śviatle zaŭvažna, što z fantanam niešta napartačyli, i jon pieralivaje praz kraj. U syroje nadvorje na płoščy pobač ź im utvarajecca vialikaje bałota, paŭšeptam paviedamlajuć mieścičy.
Škłoŭskija ekskluzivy
Ratuša ratuje šmatpaviarchovy ahraharadok ad biaźlikaści. «Jana ŭniesienaja ŭ amerykanski kataloh pomnikaŭ, – z honaram zajaŭlaje žycharka hetaha samaha antyamerykanskaha kutka Eŭropy. – A hadzińnik na viežy adnaŭlaŭ asabista naš deputat Uładzimier Kanaploŭ». Abapał uvachodu ŭ ratušu – futbolnaja i chakiejnaja placoŭki školnaha ŭzroŭniu. Akazvajecca, tut mieścicca nie haradzkaja administracyja i nie muzej, a škłoŭskaja himnazija. I heta dobry vybar. Kab jašče jaje ŭnutrany dvoryk nia byŭ zrobleny «pad eŭra» – biez uvahi na datrymańnie ahulnaha architekturnaha stylu. Z vulicy ž nie vidać.
![](http://www.nn.by/photos/daily/0627r-rat.jpg)
Škłoŭskaja ratuša – adzinaja, što zachavałasia ŭ pieršasnym vyhladzie.
Jašče adno ranišniaje adkryćcio – hatel nazyvajecca «Radničok» nie z pryčyny rusifikacyi jakojści tam «Krynički», a ŭ honar słavutaha sortu hurkoŭ (tak tłumačyć nam rabotnica Domu kultury). Parniki pad ich sapraŭdy stajać u kožnym druhim dvary. Tolki taja ž žančyna paviedamlaje, što z kožnym hodam dajuć jany ŭsio mienš prybytku. «Maskva ich bolej nie biare». Hurki na bazary śviažućkija pa 800 rubloŭ za kh.
Krajaznaŭčaha muzeju ŭ Škłovie niama. Były jaho budynak na zamku. U Domie kultury, kudy jon musiŭ pierajechać, vystaŭlajuć Rerycha i tvory miascovych narodnych majstroŭ. Tam možna nabyć absalutna ekskluziŭnyja viachotki, źviazanyja z surovych ilnianych nitak. Takija mahli b stać brendam Škłoŭščyny ŭporavień z hurkami. Ujavicie sabie: «Škłoŭskaja viachotka! Budź zdarovy, jak...» I fota słavutaha ziemlaka.
![](http://www.nn.by/photos/daily/0627-r-koni.jpg)
Ujezd końmi ŭ centar Škłova dyskredytuje RB.
Mahiloŭskaje božyšča
Pakul vyšejpamianionaje fota ŭpryhožvaje vystavu «Biełaruś. Dziaržaŭnaść. Niezaležnaść» u rajonnaj biblijatecy. A jašče – ubohi knižny adździeł centralnaha ŭnivermahu. Tam na pravoch turystyčnaha ekskluzivu pradajucca jaho partrety ŭsich mahčymych pamieraŭ i jakaści. Koštam ad 300 da 41 tysiačy rubloŭ.
Pobač z ratušaj paŭstała Aleja hierojaŭ – maleńkaja kopija mahiloŭskaj. Pa adnoj marmurovaj stele na kožnaha z škłoŭskich Hierojaŭ Savieckaha Sajuzu i Sacyjalistyčnaj pracy, padśvietka i cud savieckaj braniatechniki ŭ hłybini skveru. Na lichtarniach Alei traplajucca nalepki «Za Svabodu». Hetyja nalepki i znački – adzin z najbolšych nabytkaŭ sakavickich padziejaŭ. Choć niešta dy jadnaje siońnia ŭsich prychilnikaŭ demakratyčnych źmienaŭ. Moładź z značkami sustrakajecca i ŭ Škłovie.
Jašče adzin škłoŭski cud – prestyžny šmatpaviarchovik la Domu savietaŭ, zbudavany za try miesiacy pie-
rad «Dažynkami». Hetulki hadoŭ prajšło, a jon usio jašče staić! – z honaram kažuć škłoŭcy.
Siońniašniaja administracyjnaja pusteča ŭ histaryčnym centry nia viažacca z vobrazam staroha Škłova, miesta daŭniaha i słaŭnaha, što naležała Haštoldam, Chadkievičam, Čartaryjskim. Za čas isnavańnia horad paśpieŭ trojčy źmianić miesca. Pieršaje – haradzišča Stary Škłoŭ za čatyry kilametry ad sučasnaha. Tam koliś byŭ znojdzieny viadomy škłoŭski jołup, jakoha ŭ apošnich padručnikach cnatliva pierajmienavali ŭ «mahiloŭskaje božyšča». Druhi Škłoŭ stajaŭ na ŭzhorkach za vioskaj Ryžkavičy. Tam užo niekalki hadoŭ viaducca ŭpartyja raskopki. Na hetym miescy planujecca adbudavać staruju bramu i adčynić archiealahičny muzej pad šklanym dacham – kštałtu bieraściejskaha. Pytańnie, čamu pačynajuć mienavita sa Škłova, a nie, naprykład, z Połacku, pavisaje ŭ pavietry.
Kiruje raskopkami sioleta archieolah z Mahiloŭskaha dziaržuniversytetu Volha Laŭko. Ni jana, ni jaje studenty nie havorać z nami pa-biełarusku.
Treci Škłoŭ abžyvaje siońniašniaje miesca z XVIII st. Niekali jon naležaŭ favarytu carycy Kaciaryny kniaziu Paciomkinu. Paśla haspadar źmianiŭsia, ale sprava jaho žyvie dahetul.
ARŁaharadki
U Ryžkavičach, dzie žyvie Halina Łukašenka, prapuskny režym trochi pamiakčeŭ apošnim časam. «Raniej, ledź spyniśsia la chaty pad zialonym dacham, adrazu padychodzili i praviarali dakumenty», – raskazvajuć škłoŭcy. Ale na vulicy, na jakoj jana žyvie, dahetul staić znak «Ujezd zabaronieny». I nia tolki hužavomu transpartu.
![](http://www.nn.by/photos/daily/0627rdar.jpg)
1481 ahraharadok
Pavodle dziaržaŭnaj prahramy raźvićcia vioski raspracavany 1481 hieneralny plan ahraharadkoŭ. Na Bieraściejščynie planujecca ŭźvieści 221 ahraharadok, Viciebščynie – 256, Homielščynie – 238, Haradzienščynie – 239, Mienščynie – 325 i na Mahiloŭščynie – 202.
Miarkujecca zbudavać nia mienš za 50 tys. žyłych damoŭ (kvateraŭ) siaredniaj ahulnaj płoščaj 70 kv. metraŭ, u tym liku ŭ Bieraściejskaj vobłaści – 7530 damoŭ, Viciebskaj – 9000, Homielskaj – 8800, Haradzienskaj – 6590, Mienskaj – 9900, Mahiloŭskaj – 8100 damoŭ.
Ahulnaja suma vydatkaŭ na realizacyju Prahramy składaje 69,7 trłn rub. Siaredniestatystyčny košt adnaho damka ŭ haradku składaje kala 40 młn rubloŭ.
U Ryžkavičach viadziecca intensiŭnaje budaŭnictva. Siońniašniaja vizytoŭka Škłoŭščyny – zusim nia ratuša. A novyja standartnyja damki, zasypanyja žviram vułki, roŭ buldozeraŭ, varušeńnie socień rabotnikaŭ. Kraj uzornych ahraharadkoŭ – voś što takoje Škłoŭščyna siońnia.
U Haradcy «superahraharadok» užo staić. Pad Škłovam – budujecca. U vioscy Vialiki Miažnik razam z chatami ŭźnimajucca hihanckija fermy. Pryčym usie ahraharadki, jak zapaviadaŭ kniaź Paciomkin, budujucca ŭzdoŭž daroh. Ničoha, što nia samaje kamfortnaje miesca dla žyćcia, zatoje efektna. A za kilametar ad Starasiella ź bliskučym ahraharadkom tulicca zaścienak Hvałtoŭnik, da jakoha i darohi ludzkaj niama.
Aproč Hvałtoŭnika, jość na Škłoŭščynie vioska Chłusy, a jašče – Prancaŭka i Apalonaŭka. Narod tut zdaŭna žyŭ z humaram i biaz kompleksaŭ. Navat Aleksandryja – nie Aleksandryja zusim, jak vyśvietliłasia, a Alaksándryja. Tak paznačana na ŭsich darožnych ukazalnikach. I jak Aleksandryja Ehipeckaja była dyjamentam haradoŭ imperyi Makiedonskaha, tak Aleksandryja Škłoŭskaja – epicentar ahrabudaŭnictva. Pryježdžych rabotnikaŭ bolej za miascovych žycharoŭ (164 dvary, 333 žychary pa stanie na 1995). U samy skvar, pad piakučym soncam budaŭniki adnačasova kładuć ahrachodniki, kapajuć ahratranšei pad ahratruby, razbudoŭvajuć škołu, staviać ahradamki. I jašče niešta siaredniaje miž trochpaviarchovym parnikom i dvuchpaviarchovym spartkompleksam. Što ž heta budzie? Asartyment miascovaj praduktovaj kramy jaŭna šyrejšy, čym u susiednich Laŭkach. Navat hurki pryvaznyja – z bazy.
![](http://www.nn.by/photos/daily/0627ral.jpg)
«...do osnovańja, a zatiem...».
U pryncypie, u Aleksandryi, Haradcy, Miežniku Łukašenka zadaje narmalny cyvilizacyjny standart. Kožnaja biełaruskaja vioska musiła b stać takoj. Ale «doŭha heta nie pratrymajecca, – kaža adzin z škłoŭskich śviataroŭ. – Usiu hetuju škłoŭskuju pryhažość ludzi atrymali za tak. Heta dom, zbudavany na piasku, a nie na kamieni». Ustojlivy toj dabrabyt, jaki zarobleny ciažkoj pracaj, a nia toj, jaki ź nieba valicca. Dabrabyt uśviadomleny i asensavany. Nia tolki ŭ tym sensie, što moža padtrymlivacca biez datacyj zvonku, patrebu ŭ jakim čałaviek uśviedamlaje. Tualet nikoli nia budzie čystym, pakul čałaviek nie ŭśviadomić patreby ŭ tym, kab jon byŭ čysty. Tualetnaja papiera taki musić papiaredničać fantanu z padśvietkaj.
Nas najbolš uražvaje 70-hadovy dziadźka ŭ Miežniku: «Ja išačyŭ usio žyćcio i pastaviŭ chatu. Druhi prapivaŭ usie hrošy – i jamu ciapier ahraharadok biaspłatna. I dzie jon paśla hetaha što za svaje hrošy pastavić? Nastavili damoŭ, niama kim zasialać. Pryvoziać tudy žyć alkaholikaŭ z haradoŭ, ciapier chatu strašna pakinuć».
![](http://www.nn.by/photos/daily/0627ttrak.jpg)
ANT pra ahraharadok u Aleksandryi
«Samy sapraŭdny konkurs na vakansii traktarystaŭ – heta ŭžo novy pavieŭ u sielskaj haspadarcy. U abłasnych i navat respublikanskich hazetach ciapier možna pračytać takuju abjavu: «Aleksandryjskaj haspadarcy patrabujucca mechanizatary. Žytło pradastaŭlajecca». Ale heta jašče nia jość harantyjaj pracaŭładkavańnia. Navabrancy pavinny prajści vyprabavaŭčy termin».
Krynica prezydenctva
Łukašenka vyras nie ŭ samoj Aleksandryi, a ŭ Aleksandryi Druhoj – heta kilametar ubok, za čyhunkaj. Aleksandryja Druhaja paŭstała ŭ 1938 hodzie ŭ vyniku ściahvańnia chutaroŭ u adnu viosku, jakaja składajecca z adnaje vulicy.
«Tam była chatka-piaciścienačka. Chto jaje znaje, kali jana prapała. My i nia ŭbačyli. Mabyć, nočču», – uspaminaje adnaviaskoviec. Pra miescaznachodžańnie i pamiery pieršaha žytła pieršaha prezydenta śviedčać tolki ledź prykmietnyja ŭzvyšeńni na miescy padmurku i hanka. Pavodle inšaje lehiendy, miascovaje načalstva telefanavała Łukašenku i pytałasia: mo pastavić na sialibie novuju akuratnuju chatu? «Vam što, hrošy niama kudy dziavać?» – adkazaŭ ziamlak. I zamiest chaty zrabili akuratnuju altanku z łavami, stałom i navat elektryčnym śviatłom. Praŭda, razetki ŭžo pavydzirała niečaja zładziejskaja ruka. Pad altankaju ćvicie korč šypšyny. Pobač para jabłyń dy staraja viarba pry vieśnicach. U kucie – jašče adna altanačka. Sardečna, ścipła, nie pa-nijazaŭsku, treba skazać. Darožki pasypanyja žviram. I ŭvieś memaryjał. Kali, viadoma, nie ličyć častkaj memaryjału ćviorduju darohu praź viosku, na miescy kolišniaj nieprałaznaje hrazi. Abo płot, jaki trapiŭ siudy pa dziaržaŭnym raźmierkavańni.
![](http://www.nn.by/photos/daily/0627ralt.jpg)
Altanka na miescy siadziby Łukašenkaŭ.
Praŭda, najbolšy cud Łukašenkavaj radzimy schavany ad voka paviarchoŭnaha turysta. «Vy na krynicy byli? Źjeździcie», – zahadkava raili aleksandryjcy. «A što za krynica? Śviataja?» «Śviataja, – śmiajecca dziadźka. – Tama Jon adzin raz nohi pamačyŭ...»
Prezydencki vihvam
Palavaja daroha kančajecca la zarosłaha kustoŭjem adchonu. Uniz da raki Ŭljanaŭki źbiahajuć prystupki z parenčynaj trymacca. Bo ad ubačanaha sapraŭdy možna ŭpaści. Pieršaje, što bačyš, – dziesiacimetrovy vihvam. Kali vihvamy byvajuć draŭlanyja. Ašalavanaja budynina maje dźviuchstvorčatyja dźviery, muravanuju padłohu. Pasiaredzinie – kastryšča z pryspasobaj kłaści šampury. «Siudy navat z horadu pryjaždžajuć addychać. Maładziož», – kaža tutejšy čałaviek.
![](http://www.nn.by/photos/daily/0627rvig.jpg)
Vada ŭ płytkaj Ulanaŭcy kryničnaja. U nataptanym miescy la bierahu vidać harełačnyja cetliki – tut naviedniki vihvamu astudžajuć napoi. Cieraz raku pierakinuty akuratny mastok. A vakoł hetaha punktu kulturnaha adpačynku staić dzikaje niakošanaje badyllo.
Nad krynicaj, ź jakoj vioska niekali brała vadu, akuratnaja kałodziežnaja streška. Z prazrystym šklanym viercham. Krynica staić poŭ-naja. Rukoju dastanieš, kab začarpnuć smačnaje vady. Na joj vyhadavaŭsia Łukašenka. Niezdarma prezydentam jon pryjaždžaŭ da svajoj pieršaj krynicy. U kaho z nas niama takoj? Ale i šašłyčny vihvam – taksama častka epochi, inšy bok medala, hatovy ekspanat u budučy skansen A.R.Łukašenki.
Jon sam pryjšoŭ
Ci byvaje ŭ Aleksandryi Łukašenka? «Viadoma, u toj samy hod, jak jaho vybrali, jon z tryma achoŭnikami siudy na łyžach pryjšoŭ», – kaža tutejšaja kabieta. Praŭda? Lehienda? «Jašče prylataŭ na viertalocie, – dadaje babula. – Vuń tam siadaŭ viertalot. Išoŭ pa vioscy, sa mnoj pazdaroŭkaŭsia, achovie skazaŭ, kab adyšli. Mnie la jaje achova nia treba, skazaŭ».
Babula – susiedka Łukašenkaŭ. Tryccacihradusnaj haračynioj jana pole kvietnik nie razhinajučysia, navat niajomka nam jaje adryvać. Akazałasia, što nie razhinajecca, bo takaja sahnionaja i jość. «A skul vy, pany dalokija?» – pytajecca. Joj 90 hadoŭ, i Saša hadavaŭsia pry joj.
![](http://www.nn.by/photos/daily/0627rzych.jpg)
Najstarejšaja žycharka Aleksandryi pražyła žyćcio nasuprać Łukašenkaŭ.
«Što vy tut u babuški vypytvajecie?» – padaje hołas jaje dačka, jakaja pryjechała na leta z Barani. Jany trochi napałochanyja tym, što napisała «Kamsamołka»: niby Łukašenka vyras u ich babuli na rukach. Ludzi ŭ Aleksandryi pabojvajucca havaryć. «Naš prezydent maładziec, – kaža babulina dačka. – Darohu ździełali, astanoŭku ździełali, zabory vo jakija ździełali. Ale damoŭ ludzi ŭ vioscy nie kuplajuć, darma što jana znakamitaja. Kab jašče dziareŭniu adstroili… Bo tuta jakich moža šeść damoŭ i jo ciapiera, što ludzi žyvuć... Na miescach prezydentu miašajuć. My vo prasili babie pieč adramantavać, bo ź nioba cehła valicca, dyk nichto j palcam nie pavarušyŭ. A prezydent maładziec: na fermie matcy zaŭždy pamahaŭ i ŭ chacie…» Vy choć nie pišycie niapraŭdy, prosić jana naastatak. Pachnie sunicami. Heta babulina praŭnučka zrabiła sabie suničnuju masku.
Źjaždžali z Aleksandryi-2 z adčuvańniem lohkaj kryŭdy za... Bykava. U piśmieńnika ž nichto nie papytaŭsia, i na jaho radzimie ŭ Byčkach ciapier staić nie hustoŭnaja altanka, u jakoj dobra dumajecca pad pošum drevaŭ, a novaja lakiravanaja paciomkinskaja chata.
…Miž Aleksandryjaj i Kopyśsiu, na miescy adnaho z apošnich u Biełarusi paromaŭ, budujecca betonny most. Hihanckija byki, jak kalony Parfenonu, uzdymajucca nad niešyrokim jašče Dniaprom. Kopyś naležyć užo da Aršanskaha rajonu, i tut niama nijakich prykmietaŭ ahrabudaŭničaje lichamanki, aproč abkładzienaha sajdynham «Baru» z čaburekami. I płatoŭ. Płaty ciapier stajać betonnyja, štykietnyja, charošyja, biaspłatnyja pa ŭsioj krainie. Mašeraŭskaj jakaści!
Z mahutnych vałoŭ kopyskaha zamčyšča Aleksandryja za rakoj zdajecca vialikim murašnikam. I ŭspaminajecca Eklezijast: «I heta miniecca...».
Fota Andreja Lankieviča
![Клас Клас](https://nashaniva.com/images/reactions/reaction-like.png)
![Панылы сорам Панылы сорам](https://nashaniva.com/images/reactions/reaction-facepalm.png)
![Ха-ха Ха-ха](https://nashaniva.com/images/reactions/reaction-smile.png)
![Ого Ого](https://nashaniva.com/images/reactions/reaction-omg.png)
![Сумна Сумна](https://nashaniva.com/images/reactions/reaction-sad.png)
![Абуральна Абуральна](https://nashaniva.com/images/reactions/reaction-anger.png)