Alaksandr, 35 hadoŭ, vyšejšaja adukacyja. Navukoviec skłaŭ partret biełaruskaha «ekstremista» — vysnovy ŭražvajuć
Režym Łukašenki pastaviŭ na patok pryznańnie asudžanych za palityku «ekstremistami». Ich kolkaść ŭžo pieravysiła 1700 čałaviek. Navukoviec Siarhiej Biesarab stvaryŭ partret «ekstremista-biełarusa» i vyvieŭ charakternyja asablivaści źjavy.
«Ekstremistaŭ» u Biełarusi bolš, čym nasielnictva Dzisny
Siarhiej Biesarab praanalizavaŭ śpis asob, datyčnych da ekstremisckaj dziejnaści, jaki składaje Ministerstva ŭnutranych spraŭ.
Jon braŭ danyja pa stanie na 4 listapada — tady ŭ śpisie było 1714 čałaviek (ź ich mužčyn — 1377, žančyn — 337). Z taho času śpis pavialičyŭsia jašče na 70 čałaviek.
Heta bolš, čym žyvie ŭ Dziśnie — samym maleńkim biełaruskim horadzie (jaho nasielnictva — 1455 čałaviek).
Uzrost bolšaści «ekstremistaŭ» — ad 31 da 37 hadoŭ.
«Heta samaja ekanamična aktyŭnaja i finansava zdolnaja katehoryja nasielnictva. Najlepšaja ŭzrostavaja katehoryja dla luboj krainy z punktu hledžańnia cyvilizacyjnaj acenki. U Biełarusi ž jany albo ŭtrymlivajucca ŭ turmie, albo vymušanyja byli vyjechać z krainy», — adznačaje Siarhiej.
Najmałodšy «ekstremist» — chłopiec 17 hadoŭ. Samaja ŭzrostavaja «ekstremistka» — 82-hadovaja žančyna.
Siaredniestatystyčny «ekstremist» — mužčyna, jakoha zavuć Alaksandr Alaksandravič. Moža być Siarhiejem Uładzimiravičam ci Andrejem Siarhiejevičam.
«Ekstremistkaj» moža być Taćciana Uładzimiraŭna. Taksama jaje mohuć zvać Natallaj, Volhaj Alaksandraŭnaj abo Kaciarynaj Mikałajeŭnaj.
«San Sanyč dy Taćciana Uładzimiraŭna ŭźniali Biełaruś», — zaŭvažaje jon, havoračy pra vyniki svajho daśledavańnia.
41% asudžanych abvinavacili ŭ arhanizacyi i padrychtoŭcy dziejańniaŭ, jakija hruba parušajuć hramadski paradak (artykuł 342 KK). 29% «abrazili pradstaŭnika ŭłady» albo «dyskredytavali dziaržavu» (artykuły 369, 396-1 KK), a 8% «abrazili prezidenta» (artykuł 368 KK). Pa słovach daśledčyka, šmat u kaho z asudžanych niekalki abvinavačańniaŭ.
Ankłavy niełajalnych biełarusaŭ
«U mianie ŭźnikła hipoteza, što biełaruski ekstremizm — nie anamalija, a chutčej etnahieahrafičnaja admietnaść, — razvažaje navukoviec. — Jon vielmi raŭnamierna raspaŭsiudžany, nie maje terytaryjalnaj, urbanistyčnaj pryviazki».
Siarhiej stvaryŭ etnahieahrafičnuju kartu biełaruskaha ekstremizmu, źvioŭ u dyjahramy vybarki jaho charakternych asablivaściaŭ dy raźličyŭ kolki «ekstremistaŭ» prypadaje na adnu tysiaču čałaviek.
«U siaredniestatystyčnym horadzie, nasielenym «ekstremistami», ad 10 da 50 tysiač čałaviek. Heta siaredni rajonny centr. U im jość čyhunka i pramysłovyja pradpryjemstvy», — davodzić Siarhiej.
Pa jaho słovach, na karcie ščylnaść «ekstremistaŭ» zachoŭvajecca pa linii «z paŭnočnaha zachadu na paŭdniovy ŭschod pa čyhuncy, a zatym z paŭnočnaha ŭschodu na paŭdniovy zachad taksama pa čyhuncy».
Biezumoŭny lidar — Žłobin z 76 tysiačami nasielnictva. Tut na 1 «ekstremista» prypadaje 887 čałaviek.
Druhi radok u topie maje Krasnapolski rajon, dzie žyvie 6,5 tysiačy čałaviek. Tut na 1 «ekstremista» prychodzicca 1276 čałaviek. Na trecim miescy 18-tysiačnyja Pružany: 1 «ekstremist» na 1574 čałavieki.
Maksimalnaja ščylnaść «ekstremistaŭ» u nievialikich haradach Hrodzienskaj vobłaści.
Pavodle Siarhieja, ich kancentracyja dobra kładziecca na terytoryju Viejšnoryi, virtualnaj dziaržavy, jakuju prydumali jak elemient lehiendy dla sumiesnych biełaruska-rasijskich vučeńniaŭ «Zachad-2017».
«Nielha skazać, što ŭschod Biełarusi radykalna adroźnivajecca ad zachadu. Nasamreč heta hulni ź nievialikimi ličbami. Roźnica ŭ 500 čałaviek», — adznačaje Siarhiej.
U Hrodnie na adnaho ekstremista prypadaje 3,5 tysiačy čałaviek. U Minsku — 3,96 tysiačy. U Oršy — 5 tysiač na adnaho «ekstremista». U Vilejcy — 5,4 tysiačy, u Viciebsku — 7,5 tysiačy, a ŭ Mahilovie — 7,65 tysiačy.
«Suchija ličby vyklikajuć bolšuju rospač, čym ślaźlivy artykuł»
Siarhiej Biesarab vyniki daśledavańnia apublikavaŭ na svajoj staroncy ŭ fejsbuku. Pa jaho słovach, reakcyja naviedvalnikaŭ čakanaja. Niechta pačaŭ hanarycca svaim «ekstremisckim ankłavam», a ŭ adnym z kamientaryjaŭ jamu napisali, što jon paśpiašaŭsia sa svaim daśledavańniem, bo krychu paźniej na takija temy buduć pisać dysiertacyi.
«Ja nie źbirajusia čahości čakać, skažam, da 2025 hoda, tamu pačaŭ analizavać ciapier, — kaža navukoviec. — Viadoma ž, hetyja danyja zastanucca, a ludzi buduć analizavać i znachodzić novyja zakanamiernaści, zychodziačy z novych danych, jakija adkryjucca».
U žurnalistaŭ ličycca dobrym tonam, dadaje jon, davać inšamu boku prava na repliku, ale «pakul z taho boku nijakich replik nie było».
«Ja ž nikoha nie abraziŭ. Heta prosta ličby, prosta matematyka. Ničoha asabistaha. Z taho boku nichto nie napisaŭ. Chutčej za ŭsio im spadabałasia», — zaŭvažaje ź ironijaj Siarhiej.
Jon kaža, što navuka kaštoŭnasna niejtralnaja, tamu śpiecyjalna nie staŭ kamientavać svajo daśledavańnie.
«Nasamreč, hetyja suchija ličby, nijak nie afarbavanyja, vyklikajuć bolšuju rospač, čym ślaźlivy artykuł ci malunak», — ličyć Siarhiej.
Jon pryznajecca, što da taho, jak pačaŭ vyvodzić danyja ŭ dyjahramy, jaho dušyli ślozy. U śpisie šmat rodnych adno adnamu ludziej — heta bačna pa proźviščach, imionach pa baćku. Bahata mužoŭ i žonak.
«Va ŭdumlivaha biełarusa, kali jon budzie hartać hety śpis, buduć takija ž emocyi, jak u mianie. Ludzi žyvuć u nievialikich pasiołkach, vioskach, i try-čatyry «ekstremisty» z adnym proźviščam u ich. Jany mohuć być z adnoj siamji, adnaho rodu», — zaŭvažaje Siarhiej.
«Mnie heta nahadvaje čałavieka, jaki šukaje rodnych, źnikłych u Aśviencimie, — dzielicca surazmoŭca. — Jon hartaje śpis i bačyć trahiedyi i śmierci. Dziakuj bohu, što ŭ śpisie ludzi žyvyja. Ale jość adzin čałaviek, jaki pamior».
Siarhiej pryznajecca, što nie moža prahladać videa, zdymki, słuchać muzyku z pratestaŭ 2020 hoda. Paźbiahaje hladzieć intervju žurnalistki Darji Čulcovaj, jakuju dva hady ŭtrymlivali ŭ niavoli.
«Nie mahu bačyć jaje vočy. U ich zhvałtavanaja Biełaruś», — tłumačyć jon.
Pra Siarhieja Biesaraba
Siarhieju Biesarabu 38 hadoŭ. Jon navukoviec u halinie kałoidnaj chimii, papularyzatar navuki, technałahičny aŭtar. Stvaralnik Telegram-kanała LAB-66, pryśviečanaha radyjacyjnaj, chimičnaj i bijałahičnaj biaśpiecy, hramadzianskaj abaronie. Jon zachopleny radyjoamatarstvam dy spartovym turyzmam.
2020 hod staŭ dla jaho pierałomnym. Paśla taho, jak jon svaim daśledavańniem dakazaŭ nikčemnaść vystaŭlenaha abvinavačvańnia aktyvistu pratestu Ściapanu Łatypavu ŭ sprobie atrucić supracoŭnikaŭ milicyi i padpisaŭ list navukoŭcaŭ suprać hvałtu, jaho pazbavili dostupu da łabaratoryi Instytuta ahulnaj i niearhaničnaj chimii NAN Biełarusi, a zatym zvolnili.
Brać na pracu Siarhieja nichto nie chacieŭ. Paśla intervju ab ministru adukacyi Andreju Ivancu jamu stali pahražać. Vymušany byŭ zjechać ź Biełarusi.
«Pad hałavu padkładaŭ tualetnuju papieru zamiest paduški». Eks-palitviaźni raskazali, jak vyžyć u karcary
«17 hadoŭ pražyła ŭ internatach — kłapami mianie nie napužać». Vialikaja hutarka z redaktarkaj Aksanaj Kołb paśla prysudu
«Pakul kamisija nie daść zaklučeńnia, my ničoha…» Knihi Śviatłany Aleksijevič praviarajuć na ekstremizm
Piać faktaŭ pra Natallu Piatkievič — samuju ŭpłyvovuju čynoŭnicu Biełarusi da źjaŭleńnia Kačanavaj i Ejsmant26
Kamientary