Takuju prapanovu jon zrabiŭ u adkaz na prahramnuju zajavu Natalli Kačanavaj pra nieabchodnaść raspracoŭki sistemy ŭliku sacyjalnaj karysnaści hramadzian Biełarusi.
U novym vypusku prahramy «Čały: ekanomika» viadomy ekśpiert Siarhiej Čały siarod inšaha spyniŭsia na razbory prahramnaj zajavy Natalli Kačanavaj.
Jon zaŭvažyŭ, što słovy vysokaj čynoŭnicy treba razhladać u kantekście ekanamičnaj situacyi. Ulik sacyjalnaj karysnaści — staraja ideja. Jana idzie z toj pary, kali stała zrazumieła, što «nasielnictva šmat prosić jeści». Heta adbyłosia prykładna ŭ pačatku 2010-ch.
Čały adznačaje, što sa źjaŭleńniem dekreta ab darmajedach łohika stała sychodzić z taho, što ŭ žycharoŭ krainy pa naradžeńni i hramadzianstvie ŭźnikaje sacyjalnaja adkaznaść pierad svajoj dziaržavaj. Kštałtu byłoha «Voinski doŭh — śviaty abaviazak kožnaha hramadzianina».
Ekanamistu zdajecca, što ideja ŭliku sacyjalnaj karysnaści hramadzian — paśladoŭnaje i kančatkovaje raźvićcio vyšej akreślenaj idei.
Ale, padkreślivaje ekanamist, «ulik sacyjalnaj karysnaści hramadzian» nahadvaje vyraz «sacyjalizm — heta ŭlik i kantrol». Jon źviartaje ŭvahu na toje, što «biełaruskaja technaŭtopija» adroźnivajecca ad kitajskaj i rasijskaj tym, što ŭ Biełarusi sprabujuć jaje raspaŭsiudzić nie tolki na sacyjalnuju śfieru (heta ŭ pieršuju čarhu cikavić Kitaj i Rasiju), ale na toje, jak kiravać pavodzinami hramadzian.
Na jaho dumku, ułady chočuć zrabić «poŭny sacyjalizm», jon ža «ličbavy tatalitaryzm», i raspaŭsiudzić jaho na ekanamičnuju śfieru.
Čały ličyć, što ŭ kancepcie ŭliku sacyjalnaj aktyŭnaści hramadzian znachodzicca punkt sychodžańnia dźviuch idej — sacyjalnaha i ekanamičnaha kantrolu.
Ekanamist adznačaje, što mocna padtrymlivaje hetuju ideju i tłumačyć čamu:
«Mnie zdajecca, što Biełaruś sapraŭdy maje patrebu ŭ novym sacyjalnym pahadnieńni. Tamu što jana — kraina z uzroŭniem padatkovaj nahruzki, jak adznačajuć čynoŭniki, prykładna paraŭnalnym z padatkovaj nahruzkaj u sacyjalnych dziaržavach Zachodniaj Jeŭropy. Ale pytańnie ŭ inšym — što my atrymoŭvajem za hetyja padatki».
Viadoma, što Natalla Kačanava prapanavała «surjozna abmierkavać hetuju temu z narodam: pravieści maštabnaje sacyjałahičnaje daśledavańnie, padyskutavać na dyjałohavych placoŭkach i ŭ ŚMI. Niachaj ludzi sami vyznačać, dzie tut miera sacyjalnaj spraviadlivaści».
Na takuju prapanovu Čały zaŭvažaje, što čynoŭniki zabyvajucca, što «heta vulica z supraćlehła nakiravanymi ruchami. Kali vy chočacie ŭličyć karysnaść hramadzian, to davajcie my ŭličym karysnaść dziaržavy. Jakija pasłuhi i jakoj jakaści my nabyvajem za padatki, jakija my płacim hetaj dziaržavie?»
U takim vypadku, dumaje ekanamist, vyśvietlicca, što darmajedy zusim nie tyja, chto znachodzić sposab biez karystańnia dabrotami dziaržavy ŭładkoŭvać ułasnaje žyćcio.
Jon jašče raz padkreślivaje, što kancept sacyjalnaj karysnaści hramadzian — idealnaja technakratyčnaja ŭtopija sacyjalizmu, dzie ŭsio kantralujecca. Čały iranizuje, što treba ŭnieści prosta ŭ Kryminalny kodeks «prymianić mieru sacyjalnaj karysnaści ŭ adnosinach da darmajedaŭ». Ludzi, jakija pa svajoj pryrodzie stalinisty, nie mohuć ničoha inšaha pabudavać.
Ale ekanamist sumniavajecca, što ŭłada zdoleje niešta zrabić: «Imavierniej za ŭsio, nie. Bo ŭ ich nie vychodzić ničoha, navat bolš prostaha. Ale nie treba dumać, što ŭsie razmovy pra ličbavizacyju, vysokija technałohii majuć sens. Biełaruś tryvała znachodzicca na advarotnym baku Miesiaca.
Kali ŭvieś śviet dumaje pra toje, jak z dapamohaj novych technałohij palehčyć žyćcio čałavieka, to na ciomnym baku dumajuć pra toje, jak zrabić tak, kab jany pracavali na niejkuju najvyšejšuju kaštoŭnaść, jakoj jość dziaržava. Ale na samaj spravie heta jaje hramadzianie».
Čały zhodny ź mierkavańniem, što ŭłady imknucca da ličbavaha tatalitaryzmu i ciapier pačynajuć dastatkova adkryta pra heta vykazvacca.
Siarhiej Čały ličyć, što intervju Kačanavaj na samaj spravie prahramnaje, bo jano — praciah usioj papiaredniaj palityki. Da taho ž jość masa zacikaŭlenych ludziej, jakija hatovyja rabić karjeru mienavita ŭ napramku pabudovy ličbavaha tatalitaryzmu.
Čytajcie jašče:
«A vy čamu nie na pracy?» Jak u savieckija časy łavili i karali darmajedaŭ
«A ja liču, nie rana». Kačanava vykazałasia za patryjatyčnaje vychavańnie dziaciej z 3-4 hadoŭ
Źniavoleny raskazaŭ, jak siadzieŭ u kałonii ŭ Hłybokim u susiedniaj kamiery sa Statkievičam3
Kamientary