«Treba było niešta źlapić, i jany źlapili»
— Byŭ vypadak, što niekalki kalehaŭ «uziali» ŭ adzin dzień i vyśvietliłasia, što chvoraha pakłali na [apieracyjny] stoł, a daktaroŭ niama.
Da zatrymańnia Artur pracavaŭ u traŭmatołaha-artapiedyčnym adździaleńni minskaj balnicy. Zajmaŭsia endapratezavańniem sustavaŭ bolš za 10 hadoŭ, vypuściŭ niekalki navukovych artykułaŭ, vystupaŭ na mižnarodnych forumach.
Viasnoj 2022 u balnicu pryjšli supracoŭniki KDB. Doktara zatrymali na pracoŭnym miescy — pryjechaŭ, a jaho ŭžo čakali. Adtul advieźli ŭ SIZA KDB i vystavili abvinavačvańnie.
— Nibyta pacyjentam stavili impłanty zamiežnaj vytvorčaści za hrošy (zamiest biaspłatnych biełaruskich), a daktary atrymlivali za heta hanarar. Ja nie staviŭ płatnych pratezaŭ. Ale ŭsio roŭna na mianie niešta znajšli: napisali niejkich pacyjentaŭ, jakija da płatnych pasłuh nijakaha dačynieńnia nie mieli — treba było niešta źlapić, i jany źlapili.
Tady namieśnik načalnika śledčaha ŭpraŭleńnia KDB Kanstancin Byčak paviedamiŭ, što pa «spravie artapiedaŭ» zatrymali 35 rabotnikaŭ miedustanoŭ i piać pradstaŭnikoŭ kamiercyjnych struktur. Suprać ich raspačataja kryminalnaja sprava ab atrymańni chabaru i dačy chabaru, a taksama ab niezakonnaj hrašovaj uznaharodzie.
Artur zajmaŭsia pratezavańniem za košt biudžetu — heta apieracyi, dzie pratezy zakuplalisia za košt dziaržavy i na kuplu jon nijak nie ŭpłyvaŭ.
«Chtości byŭ zacikaŭleny»
Čarha na apieracyju dasiahała ad 3 da 5 hadoŭ, jaje kantralavała śpiecyjalnaja kamisija.
Artur kaža, što biełaruskija pratezy pa jakaści nie sastupali impartnym, ale byli pacyjenty, jakija pryncypova nie chacieli stavić biełaruski varyjant. Tady jany mahli zamović pratez zamiežnaj firmy, ale na čarhu heta nijak nie ŭpłyvała.
— Kali ŭ klinicy byŭ pazabiudžetny adździeł, to jon źviazvaŭsia z pastaŭščykami i zakupka prachodziła aficyjna praz apteku balnicy z rachunkaŭ kliniki. Čuŭ, što ŭ niekatorych rehijonach pacyjentaŭ nakiroŭvali adrazu na firmu. Ludzi apłačvali pratez i pradstaŭniki firmy jaho pryvozili.
Pa słovach doktara, tady KDB zatrymaŭ šmat daktaroŭ, jakija mała zajmalisia płatnym pratezavańniem — usiaho 2-3 apieracyi za svaju praktyku.
— Płatnym pratezavańniem zajmałasia značna bolš ludziej, čym prajšli pa spravie. Byli ludzi, jakija vidavočna ŭ hetym mahli być zadziejničanyja, ale sprava ich nijak nie kranuła. Druhoje pytańnie: čamu nakryli tolki dźvie firmy, jakija pradavali pratezy, choć ich było bolš. Čamu nie ŭsio? Čamu da inšych nie pryjšli? Heta značyć, znoŭ ža — chtości byŭ zacikaŭleny, chto z kim supracoŭničaje. Napeŭna, byli bienieficyjary hetaj spravy nie tolki ŭ Kamitecie, a moža być i siarod kamiersantaŭ. Ale hetaja infarmacyja niedakładnaja, nichto nie viedaje adkazaŭ na hetyja pytańni.
«Dziela čaho ŭsio heta było?»
U krasaviku 2022 hoda namieśnik načalnika śledčaha ŭpraŭleńnia KDB Kanstancin Byčak prakamientavaŭ «spravu artapiedaŭ».
Pavodle jaho słoŭ, daktaroŭ i kiraŭniki miedustanoŭ atrymlivali chabaru za toje, što «dziejničajučy ŭ intaresach zamiežnych kamiercyjnych arhanizacyj i vykarystoŭvajučy svajo słužbovaje stanovišča», prapanoŭvali pacyjentam kupić zamiežnyja endapratezy kankretnych firmaŭ. «Za hetyja dziejańni pradstaŭniki zamiežnych kampanij pieradavali biełaruskim daktaram niezakonnaje hrašovaje ŭznaharodžańnie z raźliku pa 200 jeŭra za kožnuju praviedzienuju apieracyju», — śćviardžaŭ Byčak.
U mai 2023 hoda ŭ Breście asudzili dvuch daktaroŭ, jakich zatrymali ŭ kancy sakavika 2022 hoda ŭ ramkach «spravy artapiedaŭ». Na sudzie adzin z abvinavačanych — doktar Siarhiej Kisiel — raspavioŭ, što asablivaha vybaru endapratezaŭ u pacyjentaŭ nie było: impartnyja pastaŭlalisia tolki ad dvuch vytvorcaŭ — Waldemar Link praz «Miedlink» i DePuy Synthes praz «Džonsan & Džonsan». Možna było biaspłatna atrymać pratez biełaruskaj vytvorčaści ad ZAT «Ałcimied», ale ich treba było čakać i jany padychodzili nie ŭsim.
Uletku 2022 Biełaruski rasśledvalnicki centr vypuściŭ videa, dzie śćviardžaŭ, što ad «spravy artapiedaŭ» vyjhrała siabroŭka Viktara Łukašenki Ludmiła Niaronskaja, čyja klinika «Miersi» adzinaja ŭ Biełarusi praciahvaje stavić impartnyja pratezy. U dziaržaŭnych ža balnicach ź impartnymi pratezami bolš nie pracujuć.
Artur kaža, što bačyŭ hetaje rasśledavańnie, ale z vysnovami nie zhodny.
— Kab chtości vyjhraŭ, na hetym padniaŭsia, atrymaŭ vialikija pieravahi… tak, usie zakupki endapratezaŭ pajšli praz UP «Miedtechnika». Niuansy źjavilisia, čerhi nie skaracilisia, praces traplańnia pacyjenta na apieracyju zatrymlivajecca. Usio ŭskładniłasia. I dziela čaho ŭsio heta było?
Doktar kaža, što biełaruski vytvorca pratezaŭ taksama časova prypyniaŭ pastaŭki svaich vyrabaŭ — paśla pačatku poŭnamaštabnaj vajny va Ukrainie. Ci było źviazana heta sa «spravaj artapiedaŭ», nieviadoma.
«Byli situacyi, kali pacyjentam sapraŭdy admaŭlali ŭ apieracyjach prosta tamu, što niama čaho było stavić», — kaža Artur.
«I pamnožcie ciapier heta ŭsio na 10»
Paśla zatrymańnia Artura źmiaścili ŭ SIZA KDB.
— Nikoha nie bili, nie dušyli, ale psichałahičny cisk byŭ kałasalnym. Mnie pahražali, što heta doŭha praciahniecca i budzie surjoznaje pakarańnie. Dla SIZA vielmi padychodzić słova «biaźlitasny». Heta nie haścinica — tam kanviejer, i nikomu niama spravy, chto čym zajmaŭsia i kim byŭ u «tym» žyćci.
Artur niekalki tydniaŭ pravioŭ u SIZA, paśla daŭ pryznalnyja pakazańni i jaho adpuścili pad padpisku ab niavyjeździe i nievydavańni infarmacyi. Doktar kaža, što ŭsie zatrymanyja artapiedy tady pryznali vinu.
— Možna było nie pryznavacca, ale heta b nie paŭpłyvała na vynik, tamu pryznalisia ŭsie. Chtości adrazu, chtości nie adrazu, chtości rabiŭ vyhlad, što nie pryznaŭsia, ale, pa-mojmu, pryznalisia ŭsie. U našym prafiesijnym asiarodździ hetyja pytańni abmaŭlać było nie pryniata — chto što pisaŭ, kamu kolki vystavili, jaki rachunak.
Taksama KDB vystaviła ŭsim lekaram «sumu škody», jakija tyja, pa słovach Artura, pavinny byli pahasić u dziesiacirazovym pamiery.
— Kaeficyjent byŭ 10. Sumy prykładna pa ŭsich byli ad 500 da 5 000 dalaraŭ. I pamnožcie zaraz heta ŭsio na 10.
Adkul bralisia hetyja sumy škody — doktar dahetul nie zrazumieŭ. Ale ŭsie, chto prachodziŭ pa spravie, pavinny byli vypłacić kampiensacyju ŭ dziesiacirazovym pamiery na rachunak KDB i paśla prynieści «płaciožku» ŭ Śledčy adździeł.
— Plus tyja, chto prajšoŭ praz sud, atrymlivaŭ jašče štraf, umoŭnyja terminy z adterminoŭkaj albo chatniuju chimiju. Na dadzieny momant usim dazvolili prystupić da pracy.
Uvieś kryminalny praces pa «spravie artapiedaŭ» zaniaŭ kala paŭtary hadoŭ. Praz hod z častki zatrymanych, sa słoŭ Artura, kryminalnyja artykuły i abmiežavańni byli źniatyja. Andreja Varanoviča i Siarhieja Kisiala sud prysudziŭ da 1,5 hoda chatniaj chimii i 4 hadoŭ pazbaŭleńnia voli z adterminoŭkaj na dva hady.
Artur trapiŭ u śpis tych, u kaho kryminalnaja sprava była spynienaja. Kali z doktara źniali abmiežavańni na vyjezd, jon źjechaŭ z krainy. Mužčyna kaža, što jamu viadoma jašče pra adnaho doktara, jaki prachodziŭ pa «spravie artapiedaŭ» i zmoh uciačy z krainy, znachodziačysia jašče pad padpiskaj. Jašče paru čałaviek pakinuli Biełaruś paśla źniaćcia abmiežavańniaŭ. Adzin doktar vyjechaŭ ź Biełarusi, ale paśla viarnuŭsia.
Ciapier doktar pracuje ŭ jeŭrapiejskaj klinicy, zajmajecca paćviardžeńniem dypłoma, kab viarnucca da svajoj miedycynskaj śpiecyjalizacyi ŭ pracy.
