Brytanski karol Karł III (raniejšy prync Čarlz) moh by stać čakanym hościem na śviatkavańni 200-hodździa Aŭhustoŭskaha kanała. Čamu? Reč u tym, što z budaŭnictvam kanała źviazany byŭ praprapradzied Karła, piša Hrodna.life.
Maŭrycyj Haŭkie: byŭ z Kaściuškam, prysiahnuŭ Alaksandru, budavaŭ kanał
Kali ŭ 1815 hodzie ŭźnikła aŭtanomnaje ŭ składzie Rasijskaj Impieryi Carstva Polskaje, uładu ŭ im atrymali byłyja napaleonaŭskija hienierały, jakija prysiahnuli na viernaść impierataru Alaksandru I. Siarod ich byŭ i Maŭrycyj Haŭkie, spolščany saksoniec, jaki hieraična zmahaŭsia ŭ šerahach armii Tadevuša Kaściuški i ceły hod u 1813-m abaraniaŭ ad rasiejcaŭ krepaść Zamaść.
U Carstvie Polskim Haŭkie kiravaŭ korpusam inžynieraŭ i artyleryjaj, a kali ŭźnik płan budaŭnictva Aŭhustoŭskaha kanała, to arhanizavać jaho daručyli mienavita jamu. Haŭkie spyniŭ svoj vybar na maładym aficery Ihnacyju Prandzinskim, jakoha pryznačyŭ prajekciroŭščykam kanała.
Prandzinski byccam navat skazaŭ Haŭkie: «Ja fartyfikatar i nie ŭmieju budavać kanały», na što atrymaŭ adkaz ad Haŭkie: «Ja nie mahu stać pierad rasijskim impierataram i skazać, što ŭ Polščy niama nivodnaha aficera, jaki b nie moh zaprajektavać niejki kanał».
Zastrelili ŭłasnyja sałdaty
U vyniku kanał pabudavali, niekatoryja budaŭničyja materyjały dastaŭlali navat z asabistaha majontka hienierała Haŭkie. Adnak los hienierała skłaŭsia trahična.
U listapadzie 1830 hoda ŭ Varšavie pačałosia antyrasijskaje paŭstańnie. Haŭkie, jaki tady ŭžo byŭ vajskovym ministram, dobra ŭśviedamlaŭ, na što iduć paŭstancy, i pajechaŭ ich supakojvać.
Na zakliki sałdat «Hienierał, viadzi nas u boj» jon zaprapanavaŭ im viarnucca ŭ kazarmy. Sałdaty dali ŭ hienierała załp, paceliŭšy ŭ jaho až 19 razoŭ. Haŭkie skanaŭ na miescy.
Jak paŭstała dynastyja Batenbierhaŭ
Paśla razhromu paŭstańnia, u jakim, darečy, pryniali ŭdzieł try syny Haŭkie, Mikałaj I rasparadziŭsia pastavić u Varšavie pomnik hienierałam, zabitym paŭstancami. Adzin sa lvoŭ na pomniku simvalizavaŭ akurat Maŭrycyja Haŭkie, jaki byŭ nie stolki prychilnikam rasijskaha impieratara, kolki nie chacieŭ, kab lubimaja im kraina zahłybiłasia ŭ čarhovuju kryvavuju zaviruchu.
Dźviuch asiraciełych dačok hienierała (a žonku Haŭkie paŭstancy taksama zabili) uziała na vychavańnie žonka Mikałaja I Alaksandra. Dziaŭčynki vyraśli simpatyčnyja i ŭvieś čas byli pry dvary ŭ jakaści frejlin.
Adna ź siaścior, Julija Haŭkie, trapiła na vočy Alaksandru Hiesen-Darmštackamu, rodnamu bratu žonki budučaha rasijskaha impieratara Alaksandra II. Praź niejki čas Julija zaciažaryła. U takich vypadkach frejlinu, jak praviła, vydavali zamuž za jakoha-niebudź aficera, ale kniaź Alaksandr Hiesen-Darmštacki vyrašyŭ ažanicca sa svajoj kachanaj, što było absalutna niezvyčajna i ŭ Rasii badaj niemahčyma.
Jany razam uciakajuć z Rasii ŭ Aŭstryju, dzie doŭha žyvuć u horadzie Batenbierhu i naradžajuć pieciarych dziaciej. Ad ich, Alaksandra i Julii, pačałasia dynastyja Batenbierhaŭ, adzin z pradstaŭnikoŭ jakoj navat staŭ kniaziem Bałharyi.
Z Batenbierhaŭ u Maŭntbateny
Napiaredadni Pieršaj suśvietnaj vajny niekatoryja z Batenbierhaŭ pierabralisia ŭ Vialikabrytaniju, dzie krainaj kiravali ich svajaki z Hiesenskaj dynastyi. Adzin z unukaŭ Julii i Alaksandra Łuis Maŭntbaten staŭ brytanskim admirałam i apošnim vice-karalom Indyi, pry jakim hetaja kraina atrymała niezaležnaść.
U 1917 h. Batenbierhi pierajmienavalisia ŭ Maŭntbatenaŭ, taksama jak i Hieseny stali Vindzarami. Nie da honaru było nasić anhlijskim dynastyjam niamieckija proźviščy.
Kažuć, što mienavita Łuis Maŭntbaten paznajomiŭ brytanskuju pryncesu Lizavietu sa svaim plamieńnikam Filipam, prapraŭnukam budaŭnika Aŭhustoŭskaha kanała, polska-saksonska-francuzska-rasijskaha hienierała Maŭrycyja Haŭkie.
Kroŭ Haŭkie ŭ vienach Vindzaraŭ
Filip i Lizavieta pažanilisia ŭ 1947 hodzie. Praŭda, na viančańnie nie byli zaprošanyja ciotki Filipa, pakolki ich mužy zmahalisia ŭ hady Druhoj suśvietnaj vajny na baku Hiermanii. Dy i Filipu pryjšłosia ŭziać dziavočaje proźvišča svajoj maci — Maŭntbaten.
Mienavita tamu ciapier karol Karł III i spadkajemcy brytanskaha trona nosiać padvojnaje proźvišča Vindzar-Maŭntbaten, chacia ŭ ich vienach taksama ciače kroŭ hienierała Maŭrycyja Haŭkie.
Spadkajemcy hienierała Maŭrycyja Haŭkie:
Julija Haŭkie (pa mužu Batenbierh) → Ludvik Alaksandr Batenbierh (z 1917 — Maŭntbaten) → Alisa Maŭntbaten, pryncesa hrečaskaja i dackaja → Filip Hrečaski, hiercah Edynburhski, muž karalevy Lizaviety II → Karł III, karol Vialikabrytanii.
Na zimu zapłanavanyja masavyja zatrymańni, składzienyja «pieršy i druhi śpisy»29
Kamientary