Staŭ viadomy šort-list litaraturnaj Premii Ježy Hiedrojcia. Chto trapiŭ u vynikovuju šaściorku?
Žury prestyžnaj litaraturnaj premii Ježy Hiedrojcia siońnia nazvała ŭdzielnikaŭ «karotkaha śpisu». U vynikovuju šaściorku pretendentaŭ na viadomuju ŭznaharodu za najlepšuju knihu prozy pa-biełarusku za 2022-2023 trapili tvory Valancina Akudoviča, Hanny Jankuta, Źmitra Bartosika, Jevy Vajtoŭskaj, Maryi Vajciašonak i Valera Hapiejeva, piša Reform.news.
Šaściorka naminantaŭ vyhladaje tak:
1. «Treba ŭjavić Sizifa ščaślivym» — Valancin Akudovič, vydaviectva «Łohvinaŭ», 2023
Falijant amal u 400 staronak adnaho z samych upłyvovych fiłosafaŭ Biełarusi.
«Pieradusim heta kniha pra stvareńnie dyskursu sučasnaha biełaruskaha myśleńnia i hierojaŭ, jakija jaho stvarali, — prakamientavaŭ vychad doŭhačakanaha prajekta ŭ sacsietkach sam spadar Valancin.
Dy hetaja kniha šmat pra što i pra kaho, ale najpierš jana pra stvaralnikaŭ… Pra tych, chto dabrachoć padniaŭ z podu i ŭskinuŭ sabie na plečy ciažar, jaki jon nazyvaje «maja kraina». Z dnia ŭ dzień jany rušać z hetym ciažaram usio vyšej i vyšej, kab adnojčy ŭbačyć, jak kamień z hrukatam znoŭ skocicca dołu. A značyć, treba jašče raz viartacca da pačatku pačatkaŭ… I my viartajemsia!» — dadaŭ myślar.
2. «Zabić upałminzaha» — Źmicier Bartosik, «Radyjo Svabodnaja Eŭropa / Radyjo Svaboda», 2022
«Zabić upałminzaha» — treciaja kniha Źmitra Bartosika ŭ sieryi «Padarožžaŭ Svabody» paśla papiarednich: «Byŭ u pana vierabiejka havaruščy» i «Klinika kitajskaha dantysta». Tut, jak i ŭ raniejšych knihach, apaviadajecca pra nieviadomyja fakty biełaruskaj historyi na padstavie dakumientaŭ i hałasami žyvych śviedak, jakich na momant vychadu knihi amal nie zastałosia. Havorka idzie pra apošniuju sprobu ŭratavańnia realnaści, jakoj jana była ŭ paślavajennaj Biełarusi, — bieź interpretacyj. Darečy, užo ŭ 2023 hodzie kniha była znoŭ pieravydadziena.
3. «Hareźlivy pacałunak. Kniha druhaja» — Jeva Vajtoŭskaja, vydaviectva «Januškievič», 2023
U asnovu ramana loh siužet kultavaj japonskaj manhi «Itadzura na kis» («Hareźlivy pacałunak»), jakaja vychodziła ŭ Japonii ŭ 1990-ch hadach.
U druhoj knizie «Hareźlivaha pacałunku» padziei razhortvajucca na fiłałahičnym fakultecie biełaruskaha ŭniviersiteta, u ekałahičnym letniku dla dziaciej Čarnobyla i ŭ ofisie suśvietna viadomaj biełaruskaj IT-kampanii. Ale ŭsio heta tolki dekaracyi, u jakich prachodziać pravierku pačućci hałoŭnych hierojaŭ, ich siabroŭ, siabrovak, mam i tataŭ.
Ramanam začytvajucca nie tolki školniki, ale i ich baćki. Jak adznačaje vydaviectva, na tvor jany atrymali prosta proćmu vodhukaŭ.
4. «Na pryźbie ŭ Siličach» — Maryja Vajciašonak, vydaviectva «Pflaŭmbaŭm», 2023
Litaraturnaja tvorčaść Maryi Vajciašonak trymajecca na svajoj, užo amal mifałahičnaj, nacyjanalnaj samaści i staroj kłasičnaj tradycyi. Naturalnaść tekstu, niazmušanaść moŭnaha stylu i pomnaść narodnaha hutarkovaha maŭleńnia robiać prozu i paeziju Maryi aryhinalnymi i niepadrobnymi siarod šmatlikich tvorcaŭ našaj sučasnaj litaratury.
5. «Volniery. Pradvieście» — Valer Hapiejeŭ, vydaviectva «Januškievič», 2023
«Pierad vami — samaje biełaruskaje ź niešmatlikich biełaruskich fentezi: i ŭ čałaviečym śviecie, i ŭ inšaśviecie dziejničajuć tutejšyja stvareńni, bahi i duchi, — piša pra novy tvor Valera Hapiejeva «Knihaŭka». — Biełaruskaja mifałohija akazałasia bahataj i raznastajnaj na hierojaŭ, a ŭładkavany inšaśviet zajmieŭ svajo miesca. Sama dzieja ramana adbyvajecca ŭ Minsku i vakoł jaho, i pierachod u inšaśviet znajści nie składana…».
6. «Čas pustaziella» — Hanna Jankuta, vydaviectva «Januškievič», 2023
U pieršaj pałovie 2022 hoda piśmieńnica Hanna Jankuta žyła na piatym paviersie davajennaha doma ŭ varšaŭskim rajonie Makotaŭ. Adolvajučy doŭhija leśvičnyja praloty, jana nabirała na telefonie natatki. Fiksavała svaje dumki i nazirańni na čekach z kramy, kavałačkach papiery, u polskich i biełaruskich haradach, u varšaŭskim hieałahičnym muziei.
Paśla ŭ verchale zapisanaha pačała vymaloŭvacca historyja. Nitki, jakimi Hanna sšyvała svaje frahmienty ŭ adno, taksama byli roznaha pachodžańnia — adna dahistaryčnaja, z hieałahičnaha muzieja, druhaja — hieahrafičnaja, z vandrovak pa Biełarusi i Polščy, treciaja — kazačnaja, natchnionaja niabačnym susiedam…
Tak atrymałasia kniha «Čas pustaziella» — raman, napisany na asnovie dziońnika. Ci možna sfarmulavać inakš: skanstrujavany dziońnik, jaki sprabuje asensavać biasčaśsie, u jakim apynulisia biełarusy paśla 2020 hoda.
U składzie žury Premii Hiedrojcia sioleta: litaraturaznaŭca, doktarka fiłałahičnych navuk Uljana Vieryna; biełarusistka, litaraturaznaŭca, adjunkt kafiedry biełarusistyki Varšaŭskaha ŭniviersiteta Katažyna Drozd-Urbańska; fiłołah, kandydatka fiłałahičnych navuk, piśmieńnica, pierakładčyca Viera Žybul; litaraturaznaŭca, krytyk, dramaturh, hałoŭny redaktar navukovaha časopisa Studia Białorutenistyczne Siarhiej Kavaloŭ; piśmieńnica, paetka, supracoŭnica pravaabarončaj arhanizacyi Juhasia Kalada.
Cyrymonija ŭznaharodžańnia tradycyjna adbudziecca ŭ kancy listapada.
Premija Ježy Hiedrojcia za najlepšuju knihu prozy pa-biełarusku ŭručajecca z 2012 hoda, na siońniašni dzień heta hałoŭnaja niezaležnaja litaraturnaja ŭznaharoda Biełarusi. Patron premii — Ježy Hiedrojć, viadomy publicyst, palityk i paśladoŭny prychilnik dobrasusiedskich znosin pamiž Polščaj i Biełaruśsiu, Litvoj, Ukrainaj.
Kamientary