Chto taki Maćviej Bialaj, jakoha nibyta departavali ŭ Biełaruś? Raskazvajem historyju dziŭnaha aktyvista z padazronym minułym
Maćviej Bialaj — zahadkavaja fihura. Mieŭ niekalki sudzimaściaŭ, atrymaŭ prymusovaje psichijatryčnaje lačeńnie, niejak uciok u Jeŭrasajuz, tajemna zdymaŭ akcyi emihracyi, jeździŭ pa roznych krainach, žyŭ u Amierycy. Niadaŭna HUBAZiK zajaviŭ, što Bialaj nibyta zatrymany ŭ Biełarusi, bo jaho departavała Litva. Ale što pra jaho samoha viadoma i ci departacyja moža być praŭdaj?
Chto taki Maćviej Bialaj?
Maćviej Bialaj naradziŭsia ŭ 1990 hodzie ŭ ahraharadku Maisiejeŭščyna, jaki znachodzicca ŭ Barysaŭskim rajonie. Vučyŭsia ŭ himnazii №2 u Barysavie.
Jahonaja palityčnaja aktyŭnaść z padletkavaha ŭzrostu — fakt. U 2006-m Maćvieja zatrymlivali za rasklejku nalepak «My chočam novaha». U 2007-m Maćvieja zatrymali na Jeŭrapiejskim maršy.
Što z navučańniem? Tut razabracca składaniej. Bialaj raskazvaŭ, što jaho nibyta adličyli ź jurydyčnaha fakulteta BDU za ŭdzieł u tym samym Jeŭrapiejskim maršy. U dziaržaŭnych ŚMI pisali, što paśla jon nibyta vučyŭsia ŭ EHU. U bazach jaho adukacyja paznačanaja spačatku jak «siaredniaja śpiecyjalnaja», a paśla jak «vyšejšaja». Dzie mienavita vučyŭsia Maćviej — niezrazumieła.
U hety ž čas Bialaj paśpieŭ atrymać niekalki sudzimaściaŭ i ŭrešcie nadoŭha trapić za kraty.
Pa źviestkach Digital Intelligence Team, u 2007-m jamu, tady jašče niepaŭnaletniamu, dali hod kałonii z adterminoŭkaj za kradziež, ździejśnieny hrupaj asobaŭ (padvioz čałavieka, jaki skraŭ niešta ŭ susieda). U 2009-m atrymaŭ hod papraŭčych rabot za machlarstva (uziaŭ telefon, kab pazvanić, i nie viarnuŭ).
A ŭ 2012-m jamu dali dzieviać z pałovaj hadoŭ kałonii za narkotyki, pa častkach 2 i 3 artykuła 328 Kryminalnaha kodeksa. Za košt źmieny zakanadaŭstva Bialaj vyzvaliŭsia trochi raniej. Adbyvaŭ pakarańnie jon u kałonii №2 u Babrujsku.
Pracavaŭ Maćviej šmat dzie. Naprykład, z 2008 pa 2011 hady byŭ dyrektaram firmy «Kałaryt-Plus», śfiery dziejnaści jakoj — cyrulnickija i inšyja pasłuhi. Pa vyzvaleńni z turmy mieŭ status indyvidualnaha pradprymalnika, pracavaŭ u taksi, a taksama ŭ 2019-m u firmie, jakaja zajmałasia ramontam aŭto. Žyŭ u Viciebsku.
Dziaržaŭnyja ŚMI pisali — chutčej za ŭsio, pa słovach samoha Bialaja, — što ŭ 2006-m jon byŭ siabram inicyjatyŭnaj hrupy Milinkieviča, a ŭ 2010-m źbiraŭ podpisy za Sańnikava. Jak minimum pieršy fakt — dakładnaja chłuśnia, na čas vybaraŭ-2006 jon byŭ jašče padletkam. U 2020 hodzie Bialaj ličyŭsia zborščykam podpisam za Siarhieja Čeračnia.
Jon jość u bazie «Biesparadki» — u červieni 2020-ha ź im pravodzili prafiłaktyčnuju hutarku.
Pa słovach Bialaja, 9 žniŭnia 2020 hoda jaho zatrymlivali. Ale padobna, što mužčyna schłusiŭ — jon kaža, što ŭ hetyja dni ŭ jaho musiła naradzicca druhaja dačka ad žonki. Ale, zhodna z pašpartnaj bazaj, z žonkaj jon daŭno raźvioŭsia, i ŭvosień 2019-ha jana ŭžo pabrałasia novym šlubam. Taksama jahonaje zatrymańnie nidzie nie zarehistravanaje, choć heta redkaja situacyja. Nieŭzabavie jaho byccam vypuścili ź viciebskaha SIZA, i Bialaj, pa jaho słovach, navat paśpieŭ paŭdzielničać u pratestach 11 žniŭnia u Minsku.
Admietna, što za ŭsie nastupnyja hady zhadak pra siamju i małoje dzicia ŭ jaho nie było — ni ŭ intervju, ni ŭ dopisach u sacsietkach. A ŭ adnym z telehram-čataŭ jon šukaŭ sabie žančynu adnosna niadaŭna, naprykancy 2024 hoda.
U intervju zachodnim miedyja Bialaj nazyvaŭ siabie adnym z zasnavalnikaŭ partyi «Razam», siabram Kaardynacyjnaj rady i siabram Maryi Kaleśnikavaj.
Pa źviestkach Digital Intelligence Team, Bialaj vyjechaŭ ź Biełarusi ŭ Polšču 20 kastryčnika 2020 hoda, ale viarnuŭsia 25 studzienia 2021 hoda. Na toj momant pa čatach emihracyi aktyŭna hulali paviedamleńni pra toje, što jon «asabliva niebiaśpiečny», ucirajecca ŭ davier da roznych arhanizacyj i padmanvaje ludziej. Heta nam paćvierdzili aktyvisty dyjasparaŭ — jon źviarnuŭsia va ŭsie mahčymyja fondy, źbiraŭ hrošy i piersanalna.
Adrazu pa pryjeździe ŭ Bialaja pačalisia prablemy ź milicyjaj. Spačatku, 1 lutaha 2021 hoda, jamu dali sutki za toje, što išoŭ unačy pa darozie bieź flikiera i supraciŭlaŭsia aryštu.
1 sakavika 2021 jaho zatrymali na vakzale ŭ Viciebsku. A 3 sakavika Bialaj raźbiŭ małatkom škło Doma ŭrada ŭ Minsku, za što byŭ aryštavany. Praz try miesiacy jamu prysudzili prymusovaje lačeńnie ŭ psichijatryčnym stacyjanary.
Pa słovach Bialaja, adtul jon prosta źbieh — choć pra vypadki uciokaŭ psichična chvorych ničoha nie było viadoma.
Paśla hetaha Bialaj niejkim čynam dabraŭsia da Litvy — pa jaho słovach, nielehalna pierajšoŭ miažu Rasii ź Jeŭrasajuzam.
U Litvie mužčyna padaŭsia tam na palityčny prytułak. Naprykancy 2022 hoda ŭ jaho ŭźnikli prablemy z zakonam — Litva pačała suprać jaho spravu pa anulavańni statusu biežanca. Bialaj zdymaŭ akcyju kala biełaruskaha pasolstva, kali aktyvisty źniali ściah Biełarusi i zamianili jaho na ściah Ukrainy. Čym taja sprava skončyłasia, nieviadoma.
Sa studzienia pa sakavik 2023 hoda, akurat kali ŭ jaho ŭźnikli prablemy ŭ ES, Bialaj vyjechaŭ u Ńju-Jork. Ci trapiŭ jon u krainu lehalna, a kali tak, to jak atrymaŭ vizu — nieviadoma. U ZŠA Bialaj padpracoŭvaŭ, a taksama aktyŭna ŭdzielničaŭ u akcyjach biełaruskaj, ukrainskaj i rasijskaj dyjaspar. Paśla viarnuŭsia ŭ Jeŭrasajuz i, miarkujučy pa fota ź jahonych sacsietak, znoŭ udzielničaŭ u akcyjach.
U noč na 20 krasavika 2023 hoda jon zakinuŭ samarobnuju zapalnuju pryładu na terytoryju pasolstva Biełarusi. Za heta jaho aryštavali. U studzieni 2024 hoda Bialaju prysudzili adzinaccać miesiacaŭ źniavoleńnia, ale paličyli, što za čas čakańnia suda jon užo adbyŭ pakarańnie.
Nieŭzabavie nad im musiŭ pačacca novy sud, bo Bialaja razhladali jak «pahrozu nacyjanalnaj biaśpiecy Litvy». Nieviadoma, ci adbyŭsia praces, ale ŭ lubym razie heta musiła być niachutkaja sprava — z ulikam usich mahčymych abskardžańniaŭ.
Paśla hetaha Bialaj vyjechaŭ ź Litvy i doŭhi čas žyŭ u inšych krainach Jeŭrasajuza. Pa našych źviestkach, jon padaŭsia na biežanstva ŭ Hiermanii, dzie jamu admovili, taksama žyŭ u Šviejcaryi.
Z usich miescaŭ, dzie Bialaj byvaŭ, jon vielmi aktyŭna publikavaŭ materyjały ŭ sacsietkach, ale z 8 sakavika 2025 hoda zamaŭčaŭ. Nieŭzabavie jaho proźvišča źnikła ź biełaruska-rasijskaj bazy vyšuku. Mahčyma, što Bialaj nasamreč apynuŭsia na terytoryi Biełarusi i byŭ zatrymany.
«Niešta ź im nie tak»
Pa mierkavańni ŭsich, chto mieŭ ź im spravu — ź Bialajem «niešta nie tak». Jon tajemna zdymaŭ akcyi biełarusaŭ zamiežža, hutaryŭ z prapahandystami «Minskaj praŭdy» i kazaŭ padčas zvanka, što hatovy na lubych umovach viarnucca ŭ Biełaruś i danosić na paplečnikaŭ. Taksama zvaniŭ u milicyju i pytaŭsia pra ŭmovy viartańnia.
Taksama pisaŭ list Łukašenku, prapanoŭvaŭ, kab jaho pamianiali na Kaleśnikavu.
Bialaj prymaŭ udzieł u akcyjach biełaruskaj emihracyi, pradstaŭlaŭsia siabram partyi «Narodnaja Hramada» abo BSDP, aktyvistam prafsajuzaŭ i šmat kim jašče. Nieviadoma, u jakich z hetych arhanizacyj jon nasamreč udzielničaŭ.
Ludzi, ź jakimi ŭ jaho byli sumiesnyja fota i jakim my pisali, adkazali, što Bialaj prosta prasiŭ sfatahrafavacca razam i što jany nie viedajuć hetaha čałavieka.
U publikacyjach za sakavik 2025 hoda Bialaj u dobrym humory i nie padobna, što jon čakaŭ vysyłki ŭ Biełaruś — prynamsi, u bližejšy čas. Choć sam pisaŭ jašče ŭ listapadzie 2024 hoda, što Litva vyznała jaho pahrozaj nacyjanalnaj biaśpieki i jamu pahražaje departacyja ź ES. Ale departacyja ź Jeŭrasajuza — heta doŭhi praces.
Adkul pajšła infarmacyja pra zatrymańnie Bialaja?
Infarmacyju pra zatrymańnie apublikavaŭ tolki što stvorany ananimny kanał «VČK-OHPU Biełaruś». Paśla publikacyju pačali zakidvać u čaty biełaruskaj emihracyi.
Čym jašče zajmaŭsia akaŭnt, jaki raspaŭsiudžvaŭ hetuju navinu? Jon rassyłaŭ fejkavaje videa ź Cichanoŭskaj, jakaja «pakidaje pasadu», razhaniaŭ viersiju pra toje, što heta videa stvaryŭ Pavieł Łatuška.
A paśla hetaha telehram-kanał HUBAZiKa ŭ jakaści paćviardžeńnia apublikavaŭ zdymak Bialaja za kratami. Nieviadoma, nakolki jon aktualny — vidavočna, što za čas raniejšych aryštaŭ i źniavoleńnia ŭ siłavikoŭ musili zachavacca fota mužčyny.
Siłaviki namiakajuć, što jamu pahražaje 10 hadoŭ pazbaŭleńnia svabody, nie ŭdakładniajučy, za jakija «złačynstvy». Zrešty, nie varta zabyvać, što papiaredni jaho aryšt skončyŭsia nie źniavoleńniem, a nakiravańniem na psichijatryčnaje lačeńnie.
Dyk chto Bialaj?
Aktyvist sa składanym losam i prablemami sa zdaroŭjem? Jahonyja padletkavyja zatrymańni paćviardžajuć, što jon nasamreč byŭ u demakratyčnym ruchu. Jaho pavodziny apošniaha času, jak i vyniki sudovaj ekśpiertyzy namiakajuć, što ź jaho psichikaj mahło nasamreč štości adbycca. Choć apošniaja litoŭskaja ekśpiertyza pryznała jaho całkam prytomnym.
Šukalnik lohkich hrošaj, jakoha vykryli i jakomu daviałosia viarnucca ŭ Biełaruś? Biełarusy z roznych krain śvietu emihracyi, ź jakimi razmaŭlała «Naša Niva», vykazvajucca pra Bialaja krajnie niehatyŭna, adznačajuć jaho biaskoncyja machlarskija sproby sabrać dadatkovyja hrošy dla siabie. Sumnaja słava išła ŭśled za im i ŭskładniała jaho dziejnaść.
Čałaviek, jakoha śpiecsłužby zasłali ŭ emihracyju? Na hetu dumku navodzić toje, što Bialaj chadziŭ na dziasiatki akcyj dyjaspary ŭ roznych krainach i zdymaŭ udzielnikaŭ, zdymaŭ i na niepubličnych mierapryjemstvach. Jaho vykryvali, prasili bolš tak nie rabić — i na nastupny raz jon znoŭ zdymaŭ ludziej, ale ciapier užo tajemna. Pry hetym, nie majučy stałaj pracy, Bialaj svabodna pierasoŭvaŭsia miž krainami, dabraŭsia i da Amieryki.
Dakładnaha adkazu niama. Mahčyma, u niekatoraj stupieni praŭdzivyja ŭsie try viersii.
Pakul ža prapahanda sprabuje vykarystać kiejs Bialaja, kab napałochać biełarusaŭ Litvy i ŭsumnicca ich u svajoj biaśpiecy. «Naša Niva» nakiravała zapyt uładam Litvy z prośbaj patłumačyć, ci adbyvałasia departacyja Bialaja. Kali my atrymajem adkaz, to paviedamim dadatkova.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ-
«Miakka kažučy, mianie tresła». Biełaruska atrymała rachunki na 40 tysiač jeŭra za čatyry dni ŭ šviejcarskaj balnicy
-
«Atrymlivajem abryŭki infarmacyi, u nas niama suviazi». Siastra Maryi Kaleśnikavaj raskazała apošnija naviny pra jaje
-
Vatykan zaprasiŭ Śviatłanu Cichanoŭskuju na pachavańnie Papy Franciška
33-hadovy Daniła Harkavy, jaki niečakana pakinuŭ Ofis Cichanoŭskaj, raskazaŭ pra svaju ankałohiju i siem apieracyj4
33-hadovy Daniła Harkavy, jaki niečakana pakinuŭ Ofis Cichanoŭskaj, raskazaŭ pra svaju ankałohiju i siem apieracyj
«Minimalny zarobak doktara ŭ Polščy bolšy, čym ja mieła ŭ biełaruskim pryvatnym centry». Doktarka Markiełava — pra pracu ŭ polskaj balnicy i vyrab naturalnaj kaśmietyki1212
Kamientary