Ułady paśla doŭhaha pierapynku, vyklikanaha pratestami, usio ž zaćvierdzili novy prajekt płaniroŭki kolišniaha pradmieścia Minska. Pad znos idzie ŭsia staraja zabudova, jakuju raniej chacieli pryznać pomnikam architektury — zastajecca tolki staroje dreva, na jakoje raniej nie źviartali ŭvahi.
Na hramadskaje abmierkavańnie z 24 lutaha 2025 pa 11 sakavika 2025 było vyniesiena ŭniasieńnie źmienaŭ u prajekt detalovaha płanavańnia (PDP) terytoryi ŭ miežach praśpiekt Dziaržynskaha — praśpiekt Žukava — vulica Čyhunačnaja. Adnak pradstaŭlenyja materyjały nie dajuć razumieńnia pra toje, što kankretna źmieniena ŭ paraŭnańni z papiarednim prajektam zabudovy Hrušaŭki.
U pačatku krasavika Architekturna-horadabudaŭničaja rada pry hałoŭnym architektary Minska ź nievialikimi zaŭvahami ŭzhadniła novy prajekt. Pavodle jaho, adzinym napaminam pra staruju Hrušaŭku zastaniecca stary klon pa Razinskaj vulicy.
Viekavy klon
Nazvany klon raście kala staroha draŭlanaha doma №54 pa Razinskaj vulicy. Klon vastralisty, ci płatanapadobny ŭklučany ŭ bazu «Asabliva kaštoŭnyja elemienty raślinnaha śvietu na terytoryi Minska», stvoranuju Akademijaj navuk Biełarusi.
Klon byŭ pasadžany ŭ pačatku XX stahodździa, i siońnia jaho ŭzrost składaje 110 hadoŭ, jak udałosia vyśvietlić śpiecyjalistam z dapamohaj instrumientalnych vymiareńniaŭ. Heta najstarejšy pradstaŭnik vida, jaki zachavaŭsia na terytoryi Maskoŭskaha rajona.
Za hety čas klon dasiahnuŭ vydatnych bijamietryčnych paramietraŭ — akružnaść jaho stvała składaje 3,4 mietra, ahulnaja vyšynia — 23,8 mietra, a krona raskinułasia na 20 mietraŭ. Takija drevy-doŭhažychary źjaŭlajucca etałonami svajho vidu, zabiaśpiečvajučy zachavanaść hienafondu i bijałahičnaj raznastajnaści. Jany zachoŭvajuć kaštoŭnuju dendrachranałahičnuju infarmacyju i byli śviedkami raźvićcia Hrušaŭki.
Zaraz klon siadzić pa čyrvonaj linii zabudovy pierad fasadam doma №54, ale novy płan praduhledžvaje surjoznaje pašyreńnie vulic: čyrvonaja linija ssoŭvajecca dalej na niekalki dziasiatkaŭ mietraŭ, kab stvaryć bulvar, a stary klon apynajecca na bakavoj raździalalnaj pałasie pamiž prajeznaj častkaj i tratuaram. Pałasa admysłova zroblena šyrokaj — až 6 mietraŭ, kab nie paškodzić klon, ale z ulikam tych reahientaŭ, jakija vykarystoŭvajuć uzimku na vulicach stalicy, nie fakt, što dreva zmoža pieražyć pierabudovu rajona. Bulvar taksama atrymaŭsia vielmi ŭmoŭnym, naprykład, kala pomnika pryrody bulvar pieraryvaje vialikaja parkoŭka pry žyłych 20-paviarchovikach, jakuju nie źbirajucca źmianšać.
Hrušaŭski skansen, jakomu nie być
Pavodle prajekta, ad staroha pradmieścia horada ničoha, akramia hetaha klona, nie zastaniecca — usia staraja zabudova vulic Hrušaŭki, nie tolki draŭlanaja, ale i małapaviarchovaja paślavajennaja, pojdzie pad znos.
Miž tym u 1991 hodzie śpiecyjalistami była raspracavana schiema Hrušaŭskaha pradmieścia, pavodle jakoj tut mierkavałasia stvaryć filijał Biełaruskaha dziaržaŭnaha muzieja narodnaj architektury i pobytu.
Płanavałasia ŭziać pad achovu ŭsiu draŭlanuju zabudovu vulicy Chmialeŭskaha, a taksama asobnych draŭlanych damoŭ pa vulicy Razinskaj, 3-m Čyhunačnym zavułku, zavułkach Hrušaŭskim i Razinskim. Padobny filijał muzieja byŭ stvorany pa Paŭnočnym zavułku, ale Hrušaŭcy tak nie paščaściła.
Za 30 hadoŭ pradmieście straciła 70% tych damoŭ, jakija źbiralisia pryznać historyka-kulturnymi kaštoŭnaściami, ciapier pad znos pojduć astatnija.
Adkładzieny prajekt
Prajekt detalnaj płaniroŭki vyklikaje adrazu niekalki pytańniaŭ. Pa-pieršaje, jon raspracavany davoli daŭno na padstavie zadańnia, vydadzienaha jašče ŭ lutym 2021 hoda, hety ž hod fihuruje na tytulnym arkušy prezientacyi prajekta ad «Minskhrada», prykładzienaj da materyjałaŭ hramadskaha abmierkavańnia.
Pa-druhoje, u bazach narmatyŭnaj dakumientacyi, pravo.by i tnpa.by, dzie zvyčajna publikujucca zaćvierdžanyja PDP, jość prajekty susiednich rajonaŭ, ale ŭłasna prajekta dla Hrušaŭki, u jaki ciapier unosiać źmieny, niama. Takoje mahčyma tolki kali papiaredni prajekt byŭ zaćvierdžany vielmi daŭno, jašče ŭ 2000-ja hady, kali hetych baz nie isnavała.
Asabliva cikava, što ŭ śniežni 2019 hoda na hramadskaje abmierkavańnie ŭžo vynosiŭsia horadabudaŭničy prajekt z dakładna takoj ža nazvaj.
Na sajcie administracyi Maskoŭskaha rajona staronka hetaha abmierkavańnia z prajektnymi materyjałami vydalena, ale ŭ miascovych telehram-kanałach zachavaŭsia płanšet z prajektam u dobraj jakaści.
Hałoŭnaje adroźnieńnie, jakoje kidajecca ŭ vočy pamiž prajektami 2019 i 2021 hoda — pamiery Hrušaŭskaha skviera. U prajekcie 2019 hoda jon pradstaŭleny va ŭrezanym vyhladzie — značnaja jaho častka była addadziena pad budaŭnictva žyłoha kompleksu. Miascovyja žychary vyrašyli adstojvać apošniuju zialonuju zonu ŭ rajonie. Supraciŭ byŭ takim mocnym, što ŭłahodžvać žycharoŭ u 2020 hodzie pryjazdžała Natalla Kačanava. Rašeńnie ab zachavańni skviera prymaŭ asabista Łukašenka, haradskim uładam daviałosia šukać novy ŭčastak dla zabudoŭščyka ŭ jakaści kampiensacyi.
Z publikacyj pra kanflikt vakoł Hrušaŭskaha skviera viadoma, što prajekt detalnaha płanavańnia dla Hrušaŭki byŭ zaćvierdžany 8 lipienia 2004 hoda, što tłumačyć, čamu niemahčyma adšukać u bazach narmatyŭnych dakumientaŭ prajekt, u jaki ŭnosiacca źmieny.
Vidać, što praz hety kanflikt vakoł skviera prajekt 2019 hoda tak i nie byŭ zaćvierdžany. U prajekcie 2021 hoda skvier zachoŭvajecca ŭ poŭnym pamiery, ale zastajecca niezrazumiełym, čamu jaho niekalki hadoŭ trymali ŭ stale i nie vynosili na hramadskaje abmierkavańnie.
Moža, i biez klona
U pieršapačatkovym prajekcie 2019 hoda nie było anijakich zhadak pra stary klon na Razinskaj vulicy, tak što abarona Hrušaŭskaha skvieru, praź jakuju prajekt nie zaćvierdzili i nakiravali na dapracoŭku, paspryjała tamu, što na dreva źviarnuli ŭvahu śpiecyjalisty i ŭnieśli karektyvy ŭ novy varyjant prajekta.
Ale prajektnaja dakumientacyja datujecca 2021 hodam, dzie viekavy klon zahadzia nazyvajecca bataničnym pomnikam pryrody miascovaha značeńnia.
Na siońnia, choć minuli ŭžo čatyry hady, klon tak i nie atrymaŭ achoŭnaha statusu, a značyć, jurydyčna ŭsio jašče źjaŭlajecca zvyčajnym drevam, jakoje možna śpiłavać pry nieabchodnaści.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Ciapier čytajuć
Žonka Arcioma, jaki emihravaŭ u Ispaniju ź siamjoj i zastaŭsia tam adzin, adkazała, čamu ŭ Baranavičach lepš, čym u Barsiełonie24
Kamientary
Budavać biez adnoŭlenaha PDP farmalna nielha, ale ŭžo na toje nie hladziać - nie zastałosia hramadzian, jakija mahli b prymusić da zakonnaści pravavymi mietadami. A samim čynoŭnikam toje nie balić.
Taksama z 2020-ha mocna źmianili i padkrucili zakanadaŭstva ŭ budaŭnictvie, pra što hramadstva nie cikaviłasia, bo nie samaja hałoŭnaja prablema.
Prajektyroŭščyki Minskhrada atrymali hrošy za kožny padychod da prajekta, niezaćviardžeńnie ich matyvuje nie zaŭsiody.
Farmalna hienpłan Minska pavinien źmianiacca raz u 10 hod i adnaŭlacca praz 5. H.zn., jašče ŭ 2020-m pavinien byŭ być. I dzie?
U narmatyŭku hienpłany i PDP pačali dadavać prykładna z 2018-19 hh. I toje ŭ amal nie čytajemaj detalizacyi.