Manapolija na słova partyzan

Ułada vyrašyła źniščyć infarmacyjny resurs «Biełorusskij partizan». I zrabić heta rukami «čyrvonych» partyzanaŭ.

Ja hłyboka sumniavajusia, što inicyjatyva źniščeńnia infarmacyjnaha resursu naležała Alaksandru Słabadzie (heta, kali nie pamylajusia były pieršy sakratar Lubanskaha rajkama KPB, jaki ŭ 1966 hodzie atrymaŭ zvańnie hieroja sacpracy). Sumniavajusia choć by tamu, što nie ŭpeŭnieny ŭ zdolnaści spadara Słabady «płavać» u internecie.

Ale tut inšaje źviartaje ŭvahu: tatalnaść myśleńnia, tatalnaść achopu.

Čamu heta staryja ludzi vyrašyli, što jany, i tolki jany, mohuć pretendavać na zvańnie biełaruskaha partyzana?

Paniaćcie «biełaruski partyzan» — rodavaje. Dadajučy vidavyja adznaki, možna ŭtvaryć takija paniaćci, jak «biełaruskija partyzany siaredniaviečča», «biełaruskija partyzany novaha času», «biełaruskija partyzany» najnoŭšaha času», «čyrvonyja partyzany», «antybalšavickija partyzany».

Pieršaja partyzanka na terytoryi Biełarusi nazirałasia ci nie ŭ 1128—1132 hh.,

kali syn Uładzimira Manamacha, Mścisłaŭ, zachapiŭ Połack, uziaŭ u pałon Rahvałodvičaŭ i adpraviŭ ich u Vizantyju. Niekatoryja Rahvałodavičy ŭsio ž nie trapili ŭ pałon. Razam ź viernymi ludźmi jany syšli ŭ lasy i viali baraćbu suprać kijaŭlan. Kažučy sučasnymi słovami, u akupantaŭ ziamla hareła pad nahami.

U čas Inflanckaj vajny z Maskovijaj hietman polny litoŭski Kryštof Radzivił Piarun razam ź Fiłonam Kmitam‑Čarnabylskim učyniŭ hłyboki rejd u tył voraha. Hety rejd byŭ nie mienš važny, čym pachod našaha vialikaha kniazia i karala Stefana Batoryja na Pskoŭ.

Kali ŭ 1654—1655 hh. bolšuju častku Vialikaha Kniastva Litoŭskaha zachapiła Maskovija, u Biełarusi taksama naziraŭsia partyzanski ruch. Uładzimir Karatkievič z zachapleńniem pisaŭ pra partyzanskaha pravadyra Dzianisa Murašku (rasijskamu partyzanu Dzianisu Davydavu naležała pačakać jašče paŭtara stahodździa, a hienierału Stanisłavu Bułaku‑Bałachoviču — jašče bolej).

Prasłavilisia partyzany Biełarusi i ŭ pieryjad franka‑rasijskaj vajny 1812 h.

Praz sto šeść hadoŭ paśla vyhnańnia Napaleona balšaviki sprabavali arhanizavać u Biełarusi partyzanski ruch suprać niamieckich zachopnikaŭ, jakim Lenin i Trocki addali našu krainu pa Zachodniuju Dźvinu i Dniapro. Ale ŭ balšavikoŭ nie chapała siłaŭ i aŭtarytetu, i jany vymušanyja byli ŭstupić u sajuz ź levymi eserami, sijanistami‑sacyjalistami dy anarchistami.

Šyroki partyzanski ruch u Biełarusi pačaŭsia ŭ kancy 1919 h.

Suprać polskich akupantaŭ partyzanili i balšaviki, ale pieršuju skrypku ihrali biełaruskija sacyjalisty‑revalucyjaniery, jakija byli ŭ toj čas samaju vialikaj partyjaj u našaj krainie. Staŭku na partyzanski ruch rabiła i Biełaruskaja kamunistyčnaja arhanizacyja, jakaja vyjšła z eseraŭskich šerahaŭ.

Paźniej, raspraviŭšysia z eserami, biełaruskimi nacyjanał‑kamunistami dy inšymi levymi partyjami, balšaviki ŭsie zasłuhi ŭ partyzanskaj baraćbie 1918—1920 hh. sprabavali prypisać sabie. Tak źjaviŭsia mif pra «čyrvonych» partyzan. Kali vieryć balšavickaj prapahandzie, inšych partyzanaŭ, akramia «čyrvonych», u toj čas nie było.

U 1918 h. pačynajecca i antybalšavickaja partyzanka.

Jana znachodzić svajo vyražeńnie ŭ šmatlikich paŭstańniach. Elemienty partyzanskaj baraćby my bačym u dziejańniach słuckich paŭstancaŭ paśla taho, jak balšavikam udałosia padavić ich asnoŭnyja siły. Partyzanskimi mietadami dziejničali kojdanaŭskija paŭstancy ŭ 1920 h.

Zaklučeńnie Ryžskaha mirnaha dahavoru pamiž balšavickaj Rasijaj i Polščaj pryviało da partyzanskaj baraćby ŭ Zachodniaj Biełarusi. Dobra viadoma, što hetaja baraćba padtrymlivałasia ŭradam Biełaruskaj Narodnaj Respubliki. Hałoŭnuju rolu ŭ zmahańni z akupantami adyhryvali biełaruskija esery. Centralny biełaruski paŭstancki kamitet uznačalvaŭ słucki paŭstaniec, člen CK partyi eseraŭ Uładzimir Prakulevič.

Zrešty, pra zachodniebiełaruskich partyzanaŭ niakiepska napisana ŭ 5‑m tomie «Historyi Biełarus».

I ŭ toj samy čas z druhoha boku polska‑savieckaj miažy partyzanskuju baraćbu z balšavikami viała Biełaruskaja sialanskaja partyja «Zialony dub».

Što tyčycca partyzanki času niamiecka‑savieckaj vajny 1941—1945 hh., dyk najpierš biełaruskija sialanie vymušany byli ŭzbrojvacca,

kab abaranicca ad hetak zvanych kuferščykaŭ — savieckich akružencaŭ, jakija pa načach rabavali vioski, u pieršuju čarhu ačyščali kufry.

U kancy 1942‑ha, asabliva na pačatku 1943 h. i kuferščykaŭ, i ŭzbrojenych sialan buduć zahaniać u savieckija partyzany zasłanyja z «vialikaj ziamli» dyviersanty‑enkavedysty. Tych, chto nie chacieŭ pryznavać uładu prysłanych z Maskvy kamandziraŭ, zabivali. Niaredka rasstreły byli hrupavyja.

U čas vajny niamała biełarusaŭ ŭstupili ŭ šerahi polskaj Armii Krajovaj, jakaja asabliva aktyŭna dziejničała ŭ zachodniaj častcy našaj krainy.

Vyhnańnie niamieckich akupantaŭ nie aznačała spynieńnia partyzanki. Da pačatku 1950‑ch na Paleśsi dziejničali bulbaŭcy, na poŭnačy i paŭnočnym zachadzie Biełarusi — łatvijskija i litoŭskija partyzany. Ale dla razumieńnia situacyi bolš važna toje, što byli ŭłasna biełaruskaja antybalšavickaja partyzanka i biełaruskaje antybalšavickaje padpolle. Biełarusy dałučalisia taksama da bulbaŭcaŭ. Dziejničali jany i ŭ šerahach polskich partyzanaŭ.

Jak bačym, paniaćci «biełaruskaja partyzanka», «biełaruski partyzan» vielmi jomistyja. Biełaruski partyzan i toj, jaki zmahaŭsia suprać kijeŭskich (CHII st.), maskoŭskich (XVII st.) francuzskich (XIX st.), niamieckich dy polskich akupantaŭ, i toj, chto zmahaŭsia suprać balšavikoŭ. Partyzanka ŭ na terytoryi Biełarusi ŭ XX st. była «čyrvonaja», niebalšavickaja i antybalšavickaja.

Ci nie zanadta razmachnulisia «čyrvonyja» partyzany, kali chočuć ustanavić svaju manapoliju na samo paniaćcie «biełaruski partyzan»?

U hetym prahladvajecca balšavicki instynkt, balšavickaje imknieńnie prysvojvać usio, što trapicca na voka.

Byłyja «čyrvonyja» partyzany mahli b vykazvać pretenzii da infarmacyjnaha resursu «Biełorusskij partizan» u tym razie, kali b jon mieŭ nazvu «Biełaruski čyrvony (saviecki) partyzan». Adnak resurs nie choča być «čyrvonym» — jon choča być prosta partyzanam (na žal, nie biełaruckim, a «biełorusskim»).

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0