8 vieraśnia 1514 hodu vojska hietmana Astroskaha raźbiła pad Voršaj utraja bolšyja siły rasiejskich ahresaraŭ. Heta zabiaśpiečyła mirnaje žyćcio j niezaležnaść krainy na paŭtara stahodździa. Biblija Skaryny, Statut Sapiehi i pieršy «biełarus» Sałamon Rysinski źjaviacca ŭ hety peryjad, paźniej prazvany «załatym viekam» Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. U honar toj pieramohi 8 vieraśnia śviatkujecca Dzień biełaruskaj vajskovaj słavy. Ci možna ličyć tuju bitvu samaj značnaj pieramohaj biełaruskaj zbroi?
Mikałaj Staškievič, eks-dyrektar Instytutu historyi NAN RB, daśledčyk hramadzkaha ruchu pieršaj pałovy XX stahodździa: «Heta razhrom fašystaŭ u Druhuju suśvietnuju vajnu. Partyzanski ruch. Jon najbolš poŭna adlustroŭvaje biełaruskuju nacyjanalnuju ideju. Nichto nikoli ŭ Biełarusi nie zabudziecca na žachi toj vajny. U kožnaha na vajnie zahinuŭ niejki svajak. Siońnia ja nie mahu zrazumieć, adkul u tych ludziej braŭsia aptymizm i patryjatyzm, kab razhramić voraha».
Anatol Sidarevič, publicyst, historyk XX st.: «Najbolšyja biełaruskija pieramohi nie źviazanyja sa zbrojaj. Ja maju na ŭvazie toje, što ŭ 1991-m hodzie Biełaruś narešcie kančatkova adździaliłasia ad Rasiei, a ŭ 1939 hodzie – ad Polščy. A kali brać ramantyčnaje śvietabačańnie, to heta, kaniečnie, Aršanskaja bitva».
Valery Čarapica, vykładčyk histfaku Haradzienskaha ŭniversytetu imia Kupały: «Pieramoha ŭ Vialikaj ajčynnaj vajnie. Heta byŭ adziny paryŭ biełaruskaha narodu za volu, svabodu i niezaležnaść».
Siarhiej Bałachonaŭ, nastaŭnik historyi, Homiel: «Aršanskaja bitva. Heta była vydatnaja bitva z punktu hledžańnia vajskovaj taktyki, i hramadzki rezanans, jaki vyklikała hetaja pieramoha vojskaŭ Kanstancina Astroskaha ŭ Eŭropie, byŭ vializny. Aršanskaja bitva pakłała kaniec niebiaśpiečnamu dla Vialikaha kniastva chaŭrusu miž Maskovijaj i Śviatarnaj Rymskaj imperyjaj».
Aleh Trusaŭ, staršynia Tavarystva biełaruskaj movy, archieolah: «Hrunvaldzkaja bitva. Paśla 15 lipienia 1410 hodu bolš čym piaćsot hadoŭ naha ŭzbrojenaha niemca nie stupała na biełaruskija ziemli».
Alaksandar Kavalenia, dyrektar Instytutu historyi NAN RB: «U vas niapravilna sfarmulavanaje pytańnie, tamu ja nie źbirajusia na jaho adkazvać».
Natalla Hardzijenka, daślednica biełaruskaj emihracyi: «Hrunvald. Hetaja bitva była vyrašalnaj dla dalejšaha roskvitu Vialikaha Kniastva Litoŭskaha».
Aleś Smalančuk, vykładčyk histfaku Haradzienskaha ŭniversytetu imia Ja.Kupały: «Havaryć pra pieramohu vyklučna biełaruskaj zbroi nie vypadaje, bo my ŭvieś čas byli ź niekim u chaŭrusie. Ja b nazvaŭ Hrunvaldzkuju bitvu, ale heta nie biełaruskaja, a biełaruska-polska-letuviska-ŭkrainskaja pieramoha. Tam ža ŭdzielničali i tatary, i čechi, i bahata chto jašče».
Uładzimier Lachoŭski, historyk, archivist: «Aršanskaja bitva. Pa-pieršaje, tamu što maskoŭcy značna pieraŭzychodzili naša vojska ŭ sile. A pa-druhoje, tamu što pakłała kaniec planam maskavitaŭ i niemcaŭ pa imaviernym padziele Centralnaj i Ŭschodniaj Eŭropy».
Ihar Marzaluk, vykładčyk Mahiloŭskaha ŭniversytetu imia Kulašova: «Hrunvald. Choć ja nia schilny havaryć ab niejkaj cyvilizacyjnaj baraćbie miž słavianskim i niamieckim narodam. Pieramoha pad Hrunvaldam stabilizavała sytuacyju ŭ krainie, a taksama pradvyznačyła kulturnaje raźvićcio kniastva nadoŭha napierad».
Janka Zaprudnik, historyk, Ńju-Džerzi (ZŠA): «Aršanskaja pieramoha 1514 hodu, jana i siońnia pakazvaje biełarusam, adkul idzie dla ich najbolš značnaja pahroza straty nacyjanalnaj identyčnaści i dziaržaŭnaści».
Volha Harbačova, vykładnica histfaku BDU, daślednica paŭstańnia 1830–1831 h.: «Aršanskaja bitva».
Aleh Łatyšonak, historyk, vykładčyk katedry biełaruskaj kultury Biełastockaha ŭniversytetu: «Vorša. Heta pieramoha była atrymanaja ŭ vielmi važny čas. Jana zdoleła zatrymać maskoŭskuju ahresiju, darma, što VKŁ vyjšła z toj vajny z terytaryjalnymi stratami».
Hienadź Sahanovič, historyk: «Niekali ja ŭžo vykazvaŭsia na hetuju temu. Z taho času maja pazycyja pakul nie źmianiłasia, tamu ja nazyvaju Aršanskuju bitvu».
Jury Turonak, patryjarch biełaruskaj histaryjahrafii, Varšava: «Napeŭna, Aršanskaja bitva».
* * *
Hrunvaldzkaja bitva 15 lipienia 1410 hodu, Aršanskaja bitva 8 vieraśnia 1514 hodu i pieramoha ŭ Druhoj suśvietnaj vajnie 1945 hodu zastajucca najčaściej nazyvanymi padziejami biełaruskaj historyi.
