Zianon Paźniak: słovy, spravy, praces

Zianon Paźniak: słovy, spravy, praces

Adzin z važnych vynikaŭ travieńskich prezydenckich vybaraŭ — heta nacyjanalna-dziaržaŭnaja evalucyja biełaruskich demakrataŭ. Šarecki, Hančar, Čyhir havorać pra pryjarytet nacyjanalnych intaresaŭ, pra biezumoŭnuju niezaležnaść krainy i jaje eŭrapiejskuju aryjentacyju. Staršynia BNF charaktaryzuje ichnyja słovy jak blef. I voś čamu. Ich sapraŭdy abjektyŭna znosić u tuju nišu, jakuju dahetul manapolna zajmaŭ Front i jahony lider, a heta značyć, što BNF stračvaje svaju manapoliju na patryjatyzm, što nia moža nia vyklikać niezadavolenaści Paźniaka i pasłableńnia abo refarmavańnia BNF.

Abjektyŭna hetaja manapolija, jakaja ŭ svoj čas adšturchnuła ad Frontu nacyjanalnuju intelihiencyju, vyjaŭlałasia najpierš u pramovach lidera, jaki padzialaŭ biełaruskich palitykaŭ na nacyjanalna česnych i nacyjanalna niačesnych. BNF u hetym sensie čaściakom nahadvaŭ sabaku na sienie. Abjadnańnie demakratyčnaje apazycyi było prablematyčnym z-za taho, što Šareckamu kateharyčna zabaraniałasia ščyra lubić Vojšałka, a Bahdankievič prosta nia moh havaryć pa-biełarusku, bo adčuvaŭ, niby biez dazvołu biare čužoje. Słovy niezaležnaść i biełaruščyna stali prykmietami "prapaźniakoŭskaj" pazycyi. Treba dumać, što trochhadovaja virtualnaść staršyni Frontu tolki zatrymała nazvanaju manapoliju, dla jakoj u realnaści padstavaŭ nie zastałosia.

I voś paśla vybaraŭ prezydenta lod skranuŭsia. Navat apalny ministar Lavonaŭ u svaim adkrytym liście na imia Łukašenki zaklikaje nie handlavać niezaležnaściu Baćkaŭščyny. Jašče trochi, i jon skaža pra rasiejski imperyjalizm. Što tady zastaniecca kazać Paźniaku, čyj palityčny kapitał pa častkach raściahvajuć to toj, chto zahavaryŭ pa-biełarusku, to toj, chto zahavaryŭ pra niezaležnaść? Paźniaku zastajecca paŭtarać, što jany heta robiać cynična, što jany blefujuć.

Daŭno zaŭvažanaja detal — najmacniej dastajecca ad Paźniaka tym, chto nibyta blizki da jaho pavodle palityčnych pohladaŭ. Mienavita za heta i dastajecca — zachodziać na "iahonuju terytoryju". Z apošnich takich uvarvancaŭ — biełaruskaja słužba Radyjo Svaboda i... namieśniki staršyni BNF. Jašče raniej Paźniak nie znajšoŭ parazumieńnia z Barysam Rahulem, kali toj sprabavaŭ pamiryć lidera Frontu z Šuškievičam, i Radaju BNR. I tut, jak i ŭ sytuacyi z BNF, dzie na zamienu svaim daŭnim paplečnikam i addanym biełaruščynie ludziam Paźniak šukaje asobaŭ, jakija, akramia asabistaje addanaści, nie vyznačajucca ničym, na zamienu Radzie BNR, jak absalutnamu aŭtarytetu, padšukvajecca inšaje "koła starejšynaŭ". Charyzmatyčnamu lideru patrebny vyšejšy adstaronieny aŭtarytet, dziela čaho Łukašenka, da prykładu, vykarystoŭvaje mitrapalita Fiłareta. Na hetkuju rolu Paźniakom była abranaja Rada Tavarystva Biełaruskaj Kultury ŭ Litvie.

1 červienia lider BNF, viartajučysia z kanferencyi ŭ Łatvii, pravioŭ ź siabrami Rady TBK hutarku, zapis jakoj my siońnia prapanujem čytačam "NN".

KUTUZAŬ BYŬ VIALIKI ČAŁAVIEK

Siabra Rady TBK: Nas ździviła, što Vy admovilisia ad udziełu ŭ prezydenckich vybarach. U nas byli nadziei, što vybary vykryštalizujuć sytuacyju ŭ Biełarusi, byli nadziei na, moža, nia poŭnuju pieramohu, ale na siłu, jakaja ŭmacuje demakrataŭ, jakija iduć na hetaje mierapryjemstva. Čamu z hetaha ŭsiaho atrymaŭsia niejki pšyk, plus Łukašenku?

Paźniak: Tady davajcie pa sutnaści. Usie vy siłkom navučanyja ruskaj historyi, usich vučyli ŭ stalinskaj škole. Tam jość i pavučalnyja momanty. Voś vajna z Napaleonam. Adbyłasia Baradzinskaja bojka, dzie Napaleon raźbiŭ ruskija vojski, ale vam hetaha nie kazali, kazali naadvarot. Poŭnaściu armiju ruskuju jon nia źniščyŭ, armija ruskaja zastałasia. I Napaleon pradaŭžaje nastup na Maskvu. Daroha adkryta. Ruskaja armija ŭžo nia moža procistajać Napaleonu. Jašče adna bojka, i ad jaje ničoha nie zastaniecca. Źbirajucca ŭsie hienerały na naradu, saviet u Filach. I ŭsie vykazalisia za takuju pastanovu — lehčy kaśćmi, nie puścić francuza ŭ Maskvu, pa-stalinsku. I adzin Kutuzaŭ skazaŭ: zdajom Maskvu i sachraniajem armiju. Jon byŭ feldmaršał, i jaho słova značyła ŭsio. Kab heta byŭ demakratyčny parlamant, dyk Rasiei byŭ by kaniec — i armii, i ŭsiamu. Tak vot, historyja pakazała, što Kutuzaŭ zrabiŭ vielmi pravilny krok, chacia jaho praklinaŭ car, praklinali ŭsie. Car ničoha nia moh zrabić. Ale paśla taho, kali jon užo i vajnu vyjhraŭ, car jamu heta nie daravaŭ. Kutuzava adpravili na viosku husiej paśvić. Kali ž razabracca, to jon Rasieju vyratavaŭ.

Sytuacyja z vybarami ŭ Biełarusi absalutna identyčnaja. Tolki Kutuzavu nia treba było tłumačyć ni caru (car hetaha ŭsio roŭna ničoha nie razumieŭ), ni tym hienerałam, jakija chacieli, jak tam kažuć, pamierci pad Maskvoj, ni sałdatam, nikomu. Jon uziaŭ na siabie hetu rolu i jon zrabiŭ. U hetym sensie, choć heta naš vorah, ale heta byŭ vialiki čałaviek.

CHARTYJU MY PRAVALILI

Sytuacyja z vybarami takaja samaja. Usio nie rastłumačyš usim, tamu što heta składanaja palityka, jakuju ciažka rastłumačyć u hramadztvie, pazbaŭlenym infarmacyi. U hramadztvie, dzie adkrytaja infarmacyja, usio robicca na vidu. Vot ja žyvu ŭ Amerycy, i mianie časam až śmiech biare, tamu što tam usio na vidu: što niechta rot raskryŭ, što Pentahon dumaje, usie sakretnyja płany... Jany nia znajuć, kuda ad etaha dziecca. Hramadztva tam viedaje ŭsio. Ja ŭžo nie kažu, što kožnaj žoncy tam pad spadnicu zahladvajuć usie hetyja tabłoidy, heta ładana, ale heta poŭnaściu adkrytaje hramadztva. U takim hramadztvie palitykam z adnaho boku, jak kažuć, ciažka, z druhoha boku, lahčej. Tamu što hramadztva infarmavana.

A vot na Biełarusi my žyviom u takim stanie, kali ludzi nia tolki pazbaŭleny infarmacyi, ale jany jašče dezynfarmavany i zambiravany. Jany surjozna bajacca vajny — zaraz na Biełaruś NATA budzie kidać atamnyja bomby! Jany vierać hetamu, tamu što tak pracuje prapahanda. Spačatku napali na Serbiju, a ciapier na nas napaduć. Tamu ŭ hetym hramadztvie tuju rolu, jakuju ŭziaŭ ja na siabie pa vyratavańniu Biełarusi, vyratavańniu Frontu, bo ničoha b užo nie było, ja pavinien byŭ uziać na siabie, i ŭsie plaŭki, i ŭsie kryki, i vopli, i lamanty, i prapahandu, i ŭsio. I ja heta ŭziaŭ nie tamu, što ja nia viedaŭ, što tak budzie, ja ŭsio viedaŭ. Ale ja vam skažu, što ja adčuvaju siabie duchoŭna vielmi mocna, tamu što kali ty adčuvaješ svaju pravatu, to heta jak vierujučy čałaviek, chaj uvieś śviet budzie suprać ciabie, ale ŭ ciabie jość vialikaja ŭpeŭnienaść, što ty niešta vyratavaŭ. Prachodzić čas, i heta ŭsio ŭstanaŭlivajecca. Takaja lohika. Dyk vot, projdzie čas, nia budzie Łukašenki i heta ŭsio ŭstanie na svaje miescy.

Ale ja vam raskažu, bo čym bolej ludziej, jakija ŭ elitu našu nacyjanalnuju ŭvachodziać, budzie viedać, tym budzie lepš, bo nichto, akramia ich, nie daviadzie da inšych.

Sytuacyja z vybarami atrymałasia takaja. Usie važnyja palityčnyja akcyi, jakija na Biełarusi robiacca ŭžo daŭno, kantralujucca Maskvoju. Pakolki Maskva ažyćciaviła akupacyju, jana pastaviła svajho prezydenta, i ahienty FSB zajmajuć usie klučavyja pazycyi ŭ Biełarusi. Ministry: Łatypaŭ, skažam, zamiežnyja spravy, klučavaja pazycyja, pałkoŭnik KHB, jon ža nie skryvaje hetaha, jany adkryta pravodziać palityku. Staršynia KHB, namieśnik staršyni KHB, kiraŭnik savieta biezapasnaści Šejman i ŭsie členy biezapasnaści, litaralna ŭsie — heta supracoŭniki FSB i hramadzianie Rasiei. Pravodzicca takaja akupacyjnaja palityka.

Tak vot, hałoŭnaja zadača Maskvy — źniščyć Narodny Front. Tamu što kali jany zachapili ŭładu ŭ Biełarusi, to pavinny zachapić i apazycyju. Jany pavinny stvaryć svaju apazycyju. Heta praviła specsłužbaŭ. Tamu ŭsie hetyja čatyry hady išoŭ ichny nakat, maŭlaŭ, abjedzinić usiech dziemakrataŭ, zrabić kaardynacyjny saviet... Heta ŭsio elementarnyja normy pracy specsłužbaŭ. Stvarajuć mnostva marhinalnych partyj i vialiki ruch starajucca ŭciahnuć u ahulnuju pracu ź imi. A pracy nijakoj nia moža być, tamu što za imi ničoha nie staić. Ale ŭ ich jość hałasy. Jany ŭvodziać hetaje bałota, pačynajecca vałtuźnia i vialikaja arhanizacyja źniščajecca, raściahvajecca. Tak była stvorana Chartyja. Ale Chartyju ŭžo raskusili daŭno, jana ŭžo ničoha nia značyć. Ale jana była stvorana z metaj raściahnuć Narodny Front, zamianić jaho druhoj, bolš šyrokaj kanceptualna jak by idejaj i vykarystać heta na vybarach. Heta my pravalili ŭsio.

TAKICH ZARPŁAT NIE BYVAJE

Hod nazad ja pisaŭ u artykule "Viartańnie BNR" ab tym, što rychtujecca Čyhir na prezydenta Biełarusi. Što jon budzie pradstaŭleny jak lider, pad heta była padrychtavana Chartyja i hetak dalej. Heta vyklikała skamarošy śmiech usich hetych analitykaŭ, hetych dziŭnych ludziej. Prachodzić hod, pajaŭlajecca Čyhir.

Była praviedziena adpaviednaja padrychtoŭka, kab hety praces vybaraŭ kantralavać. Maskva pavinna ŭziać ich u svaje ruki. Było b nieprafesijna, kab apazycyja ŭ Biełarusi pačała bieskantrolnyja vybary pravodzić. Heta vyklučajecca. Ja moh by havaryć pra heta dakładna, navat nia viedajučy faktaŭ.

Čyhir rychtavaŭsia daŭno. Heta čałaviek ź miakkim charaktaram, davoli daloki ad palityki i byŭ by lohka kirujemy. Potym heta čałaviek mała viadomy, nia vielmi zamazaŭsia, jaho vyvieli, kab pra jaho trochi zabyli. I psychalahična prychodzić jak by čałaviek zboku. Tut usio było niadrenna pradumana. Čyhira vyvodziać u Maskvu, ceły hod jon tam pracuje, jamu dajuć zarpłatu 10 tysiač dalaraŭ u miesiac. Ja vam skažcu, što čałaviek z vyšejšaj adukacyjaj, stupieniaj doktara ŭ Amerycy atrymlivaje piać tysiač dalaraŭ u miesiac — heta vysokaja zarpłata. Hančar jedzie ŭ hety čas pracavać u Łatviju, byccam by ŭ niejkaj firmie, dzie ŭ jaho zarpłata była 20 tysiač dalaraŭ u miesiac. Takich zarpłat nie byvaje. Ale heta adpaviednaja, tak skazać, forma, za jakuju dajucca adpaviednyja hrošy na adpaviednuju rabotu. Ja ŭžo nie kažu, što ŭ apošni čas ja atrymaŭ dakładnyja ahienturnyja źviestki z hetaj ža arhanizacyi, tak skazać, KHB, što Hančar u Łatvii byŭ zavierbovan FSB. Jany pryjechali da mianie ŭ Varšavu...

— Nu vy ŭžo viedali?...

— Da.

BIEŹ MIANIE NIEMAHČYMA

Pryjechali ŭ Varšavu Čyhir, Hančar...

Kali b my praviali hetyja vybary, kali b, skažam, raźviedka nie spracavała, to my mieli b realnaha prezydenta. My b u hetym hodzie Łukašenku vyhnali. Ale jany heta ŭsio pałažyli na nul. Ichnaja zadača była vykarystać Narodny Front, bo niama inšaj arhanizacyi, sami b jany nie arhanizavali. Čamu jany da mianie pryjechali? Tamu što treba, kab ja pajšoŭ, i treba kab Front padklučyć, bieź mianie niemahčyma. Jany adkryta pra heta skazali.

Dalej. Jany na Froncie vyjaždžajuć. Pakolki kiraŭnik CVK Hančar, u luboj sytuacyi jany robiać prezydentam Čyhira. Jak tolki Čyhir robicca prezydentam, jamu stvarajuć infarmacyjnaje pole adpaviednaje, mižnarodnaje i pad jaho pačynajuć padciahvać usiu hetu marhinalnuju kryklivuju masu, usich hetych tam Šuškievičaŭ, Šareckich dy ŭsiu hetuju dziŭnuju publiku, za jakimi ničoha nie staić. I abjaŭlajecca što vot utvaryłasia apazycyja, vot užo jość prezydent.

Dla Łukašenki heta čyhunnaja baba, jakuju viešajuć u jaho nad hałavoj, i kažuć: ty vot chočaš inciehriravacca, dyk vot ty davaj snačała puści našyja banki tuda (a jon ža nie puskaje!) ruskija, ty daj nam naftavy kompleks, ty zapłaci nam za haz i hetak dalej. A nie budzieš — tak my Čyhira zrobim prezydentam. A Łukašenka choča być prezydentam Rasiei. Jany jamu prapanujuć hubernatara. Nia chočaš — tak my Čyhira zrobim prezydentam. Jany viešajuć na jaho Čyhira jak alternatyvu, i heta realna. Čyhir užo jak by jość prezydent. Kali b Łukašenka pajšoŭ na kanflikt z Maskvoj, jany b jaho mahli elementarna prybrać. Łukašenka heta razumieŭ, baraćba była vielmi składanaja. I vot kali jany pryjechali, jany prapanavali, kab ja ŭdzielničaŭ u vybarach, tamu što treba padciahnuć naš elektarat, treba źniać Łukašenku, Čyhir raskole vertykal, my padnimiem usio hramadztva. Kaniešnie ž vy, Zianon Stanisłavavič, nia možacie ŭ etaj sytuacyi vyjhrać, no dla obščeha dzieła i tak dalej...

— Vam skazali, što vy nia možacie?..

— Nu a jak ža, cho! Jak byccam by ja nia znaju, što imienna ja i vyhraŭ by ŭ etaj sytuacyi.

MASKVA ŬSIE HROŠY ABREŽA

Niekataryja rečy, jakija ja vam raskazvaju, nichto nia viedaje, akramia maich bližejšych pamočnikaŭ i namieśnikaŭ.

Značyć, ja da ich pryjezdu padrychtavaŭ memarandum "Ab dziaržaŭnaj pazycyi" i prapanavaŭ Čyhiru padpisać. Tam skazana, što my abodva vystupajem na vybary, abodva pracujem na adnu spravu i prytrymlivajemsia takich dziaržaŭnych pazycyj: biełaruskaja mova dziaržaŭnaja, niezaležnaja Biełaruś i poŭnaje adkidańnie palityki intehracyi z Rasiejaj, nijakich sajuzaŭ, nijakich uzajemaadnosin z Rasiejaj nie pavinna być, tolki na asnovie mižnarodnaha prava i svaich nacyjanalnych intaresaŭ, dahavarnyja, tak skazać. Tak jak Litva, tak jak Estonija. Čyhir, jak čałaviek nie palityčny, a davoli prasty, adrazu skazaŭ: nu, kali ja heta padpišu, to mnie Maskva ŭsie hrošy abreža. I paśla hetaha ja jamu zadaju pytańnie: a chto vas finansiruje. Nu, jeść iz Maskvy saatvietstvujuščyje kruhi, firmy. Hančar kaža: iz Kanady biźniesmeny... A Čyhir, budučy premjer-ministram, daŭ kredyt 30 miljonaŭ dalaraŭ kanadzkim firmam. I za heta jaho Łukašenka ciapier ciahaje. Jon daŭ kredyt (usio pa zakonu było zroblena) i pajšoŭ u adstaŭku. Jon pajšoŭ u adstaŭku, a kredyt nie viarnuli. Jurydyčna jon ni pry čym, ale prakuror moža pačać śledztva, tamu što kredyt nie viarnuli, pa faktu.

Tak vot jakaja sytuacyja. My nia možam, bo nam hrošy abrežuć. Mnie ŭsio jasna. Chacia ja ŭžo viedaŭ. Ja viedaŭ, što hrošy iduć ad VPK i źviazanych ź im firmaŭ i ad Bierazoŭskaha. Ahulnaja suma 6 młn. dalaraŭ. Heta kałasalnaja suma. Jelcyn straciŭ na svaje vybary 2 miljony, zdajecca. Dalej. Hetu spravu kuryravała FSB i ŭ kancy łancužka stajaŭ Prymakoŭ. I vot etyja chłopcy pryjaždžajuć da mianie z etymi śvietłymi vočkami razmaŭlać ab ahulnych dziejańniach. A ja znaju ich. Ja ŭžo nie kažu, što Hančara ja znaju jak abłuplenaha, ja ź im u parłamiencie siadzieŭ piać z pałovaj hadoŭ — jon i ja, praz adnaho. Ja znaju dakładna, čym jon dyša, na što jon zdolny.

Ciapier druhoje. Jany prapanavali — Frontu treba iści na vybary. Što nam rabić? Nielha iści na vybary, tamu što nas abłapošać u luboj sytuacyi, i što b my ni rabili, — ichnyja klučavyja pazycyi i jany robiać prezydentam Čyhira. Na našaj śpinie, bo my ž budziem pracavać. Front budzie pachać, a prezydentam zrobiać Čyhira... Što nam rabić? Heta nia prosta tak, heta vyrašajecca los Biełarusi i Fronta, i moj asabisty. I treba prymać rašeńnie.

Pieršy varyjant — nie idziom na vybary. Što adbyvajecca? My Kanstytucyju 94 hoda pryznajom, my ŭvieś čas kazali, što pavinny być prezydenckija vybary, što kančajecca jaho (Łukašenki) termin, a tut pajaŭlajecca Čyhir, i my kažam — my nie idziom na vybary. Čym my rastłumačym narodu? Što Hančar — FSB, što Čyhira Maskva padtrymlivaje? Jany skažuć — čepucha, vy s uma sašli! My siabie aśmiajom, my ničoha nie dakažam. Navat kali b dakumienty byli — heta nia dokaz. Heta kamu, elektaratu dakažaš?..

Heta tak hulaŭ Kiebič, jaki asnoŭny svoj fakt prypas na samy paśledak. Kali Łukašenka abakraŭ ściuardesu. My ŭsie viedali ŭ parłamiencie, što tak było. Tamu što ŭ jaho paranoja, prajaŭleńnie fizyčnaj chvaroby, jon sapraŭdy abakraŭ hetuju ściuardesu. I Kiebič prypas hety fakt na apošnija dni. Dumaŭ, što zvalić Łukašenku. I jon hety fakt vydaŭ. A ŭsie pašli za Łukašenku, bo nichto nie pavieryŭ. Jość praviły, jakija dziejničajuć u psychalohii.

Tak vot, kali b my nie pajšli na vybary, my ničym by hetaha nie rastłumačyli. U nas nie było arhumentaŭ, a suprać nas arhumentaŭ było dastatkova: Front strusiŭ, ispuhaliś Čyhira, ani nie chaciat učastvavać, ani predacieli... I pajšła vałna takaja (u nas ža niama svaich srodkaŭ masavaj infarmacyi). I voś pad hetu chvalu jany pačynajuć vybary. Čyhir i hetak dalej. I im vialikija srodki. Jany iduć u frontaŭskija struktury, nas nie pytajuć. Iduć u Smarhoń i kažuć — rebiata, pamažycie, nam treba svalić etava Łukašenku, my hatovy, nam pamahajuć tavaryščy iz Maskvy, dołar za podpiś dajom. Častka Frontu skazała b što Paźniak zdureŭ, bo treba iści Łukašenku zavalić, a častka... Raskałoli b Front, pierakupili b i źniščyli. I heta surjoznaje dzieła. Značyć, na vybary treba iści. Ja pavinien byŭ iści na vybary i ja cudoŭna viedaŭ, što nas rastopčuć, tolki potym. Mianie źniščać, tolki potym.

PRAVIEŚCI REALNYJA VYBARY BYŁO NIEMAHČYMA

Ja što prapanavaŭ tady? Dobra, my idziom na vybary, ale adna ŭmova — stroha prytrymlivajemsia zakanadaŭstva. Ja kaniešnie znaŭ, što jany parušać zakon, ale treba było, kab jany dali takuju harantyju, bo kali stroha prytrymlivacca zakona, dyk niemahčyma zrabić falsifikacyju. Ja znaŭ, što jany buduć tolki na falsifikacyju raźličvać. Pravieści realnyja vybary było niemahčyma.

Spačatku ŭsio išło narmalna, paśla pačalisia falsifikaty. Pieršy falsifikat byŭ pa zbory podpisaŭ. My praviali vialikuju rabotu, my zaniali faktyčna ŭsie kamisii, kiraŭniki našy byli, my stvaryli kantrol za zboram podpisaŭ — nia tolki svaim, ale i jak źbirali ŭ Čyhira, my heta ŭsio padličyli. Čyhir sabraŭ 90 tysiač, a ja 114. Na pieršym ža etapie my pravalili Čyhira. Usio! I staviłasia zadača — prakantraliravać, pahladzieć, što robić Hančar.

Pa zakonu treba 10 dzion pravierki i tady źbirajecca kamisija i abjaŭlaje vyniki, kolki chto sabraŭ. A jon na nastupny ž dzień vystupiŭ i skazaŭ: hrupa Paźniaka sabrała 137 tysiač, Čyhira 120 tysiač. Dabaviŭ mnie, dabaviŭ jamu. Na praciahu hetych dziesiaci dzion ja piśmy pisaŭ, stavili pytańni zrabić pravierku, kantrol. Hančar uciakaŭ, tyja chto tam byŭ, raźbiehlisia, nikoha nie złavić. I tak i nie ŭdałosia prymusić ich zrabić kantrol. Ihnaryravali prosta naprač, bo jany praihrali ź pieršaha raŭnda. Nie ŭdałosia im podpisy sabrać, choć jany płacili, a my... Front zadarma ŭsio robić. I potym pajšła ŭžo cełaja čarha.

Pa-pieršaje, Hančar abjaviŭ, što buduć 10 dzion hałasavać. 10 dzion hałasavaŭ Łukašenka ŭ 96-m hodzie i heta było parušeńnie zakonu, falsifikacyja była dakazana, mižnarodnaja supolnaść nie pryznała Łukašenki, jaho kanstytucyju, jaho referendum. Toje ž samaje pačynaje rabić Hančar. Užo jasna, što robicca falsyfikat, na asnovie jakoha vynikaŭ vybaraŭ nichto nie pryznaje.

Dalej. Biarom ałavik i robim raźliki. Usich členaŭ kamisij było 1600 ź niečym čałaviek, padzialić na dva, bo pa dva treba było chadzić — heta 800. I kali pamnožyć na čałaviekadni, to heta treba hod chadzić, kab sabrać paru miljonaŭ hałasoŭ. Nidzie na śviecie vybary nie adbyvajucca 10 dzion z chadžeńniem pa chatach, tamu što heta niemahčyma technična zrabić. Heta moža ŭ Estonii možna było zrabić za miesiac, kali puścić niekalki tysiač chadžeńnie, a ŭ nas heta niemahčyma, u nas 7,5 młn vybarščykaŭ...