Taciana Haranskaja
Sensacyjnaja znachodka ŭ Krakaŭskim muzei
Unikalnaja vyjava biełaruskaha Zasłaŭja adšukanaja ŭ zborach Nacyjanalnaha muzeju ŭ Krakavie. Heta kalarovaja panarama horada, datavanaja 1859-m hodam. Zrazumieła, što tady jašče nie było čyhunki i dobra viadomaj mienčukam stancyi «Biełaruś». Zatoje ciapier my nia znojdziem u Zasłaŭi tych fantastyčnych saboraŭ i pałacaŭ, jakija jość na staražytnym malunku.
Isnuje niasłušnaje mierkavańnie, što Zasłaŭje tolki adnojčy «zaśviaciłasia» ŭ nacyjanalnaj historyi u kancy Ch st., kali siudy na stałaje žycharstva prybyli połackaja kniažna Rahnieda z synam Iziasłavam. Nasamreč, minuŭščyna horadu bahataja. Voś tolki dokazy hetaha paniščanyja dy paraskidanyja pa ŭsim śviecie.
Pierad vajnoj zasłaŭskija pamiatki ŭ svajoj varšaŭskaj rezydencyi źbiraŭ spadkajemca apošnich uładalnikaŭ Zasłaŭja Alaksandar Pšeździecki. U vieraśni 1939-ha ŭ rezydencyju traplaje niamieckaja bomba, i kalekcyja hinie. Jašče adna niemałaja častka zboraŭ Pšeździeckich zhareła pad čas Varšaŭskaha paŭstańnia. Siarod stračanaha tady — uvieś archiŭ rodu razam ź pierapiskaju Jana Hlaboviča i karalevy Bony, Barbary Radzivił...
Užo ŭ mirny čas sa schovaŭ Nacyjanalnaje dziaržaŭnaje biblijateki Biełarusi prapała bolšaść materyjałaŭ pra Zasłaŭje, źmieščanych u katalohu adździełu redkaj knihi. Naprykład, kaštoŭnyja inventary z 1753 h. (na ich spasyłajecca ŭ svaich publikacyjach historyk D.Daŭhiała). Z adździełu rukapisaŭ biblijateki Vilenskaha ŭniversytetu prapaŭ inventar 1760 hodu (na jaho spasyłajecca E.Laŭciavičus u manahrafii «Papiera ŭ Litvie XV—XVIII st.»). Źnik ceły šerah zasłaŭskich materyjałaŭ z navukovaha adździełu biblijateki Biełaruskaha ŭniversytetu.
I voś, paśla ŭsich hetych strataŭ, hrandyjoznaja znachodka. Pad čas pracy ŭ polskich zborach-zapaśnikach ja natykajusia na testament apošniaha ŭładalnika Zasłaŭja, i niekalki dahetul nieviadomych inventaroŭ roznych časoŭ, i hierboŭnik rodu Hlabovičaŭ, i archiŭ słynnaha dla Biełarusi dojlida Karła Spampani, jaki pryjechaŭ u Zasłaŭje na zaprašeńnie Pšeździeckich i vykanaŭ tryccać prajektaŭ mahnackich rezydencyjaŭ u vakolicach Miensku, i šmat čaho jašče. Adnak asablivaj uvahi zasłuhoŭvaje «Panarama Zasłaŭja». Jana vykananaja ŭ źmiašanaj technicy: ałovak, akvarel, pastel — i maje ŭ daŭžyniu 43 sm. Laon Baratynski pisaŭ svoj tvor na zamovu albo Čartaryjskich, jakim naležała tracina ziemlaŭ u Zasłaŭi i vakolicach, albo Pšeździeckich, va ŭładańnie jakich u 1753 hodzie patrapiŭ amal uvieś horad.
Chto ž taki Laon Baratynski, čyj razmašysty podpis my bačym u nižnim pravym kucie «Panaramy»? Pad hučnym imiem Karala Emila albo Emila Edmunda Koraka Baratynskaha (jon ža Leon), žyŭ i pracavaŭ Emil Jurkievič, jaki naradziŭsia ŭ 1810 hodzie pad Krakavam, a pamior u 1876 hodzie ŭ Paryžy, prafesar Flarentyjskaje Akademii, udzielnik vystavaŭ u Paryskim salonie, znajomiec Mickieviča.
Hałoŭnaja ž sensacyjnaść znachodki ŭ tym, što, jak vynikaje z malunku samaha viadomaha mastaka polskaj emihracyi, u Zasłaŭi było bolš manumentalnych pabudovaŭ, čym było nam viedama dasiul, pryčym bolš amal na pałovu. Što ź imi stałasia? U jaki momant hetyja chramy na dalokim uzhorku byli zrujnavany? Čamu tak chutka ścierłasia pamiać pra ich? Čarhovaja zahadka niadaŭniaj biełaruskaj historyi. Ci byli jašče tvory Baratynskaha, pryśviečanyja Biełarusi?
Bolšaść kulturnych zdabytkaŭ, adšukanych u archivach za apošnija 10 hadoŭ, budzie ekspanavacca ŭ nastupnym hodzie na vystavie da 1000-ch uhodkaŭ spačynu zasnavalnicy horadu, kniažny Rahniedy. «Panarama Zasłaŭja» budzie pradstaŭlenaja fotazdymkami i mastackaj versijaj žyvapisca Viktara Markaŭca.
U Maskvie mužčyny masava sprabujuć znajomicca, macajučy dziaŭčat za jahadzicy. Tak zahadaŭ rabić seks-koŭč ź Biełarusi8
Kamientary