Miensk nahadvaje brytancu Tokio

Miensk nahadvaje brytancu Tokio

U Miensku adbyŭsia festyval perfomansu «Navinki'99» — padzieja niečuvanaja j niabačanaja. Siarod udzielnikaŭ akcyi byli Ryčard Łajzeł (Anhlija), jaki pracuje ŭ hetym žanry bolš za 30 hadoŭ, i Noeł Mełoj, viadomy perfomer z Irlandyi. Ryčard Łajzeł litaralna ŭzarvaŭsia, kali jaho spytalisia, čamu jon pryjechaŭ na hety festyval (pytańnie, poŭnaje čysta biełaruskaha mazachizmu): «Kožny raz, kali mnie zadajuć takoje pytańnie, chočacca adkazać na jaho padobnym pytańniem: a vy jak dumajecie? Pa-mojmu, absalutna vidavočna, čamu my pryjechali: my žadali pryjechać, my vierym u toje, što robim, i było vielmi važna być zaprošanymi ŭ takuju krainu jak Biełaruś, dzie raniej nikoli nie było festyvalu perfomansaŭ. Vielmi važna pakazać svaje tvory novym ludziam, zavieści novych znajomych. I rezanans prosta fantastyčny — vielizarnaja kolkaść ludziej prychodzić pahladzieć na toje, što my robim. Hrošy nie zaŭsiody ŭsio vyrašajuć. Jak i tut, na Zachadzie, mnohija mastaki nie zarablajuć šmat hrošaj. Noeł i ja — niebahatyja ludzi. Ale čamu b nam nie pryjechać, kali jość nahoda?»

«NN»: Jak hladziacca «Navinki'99» proci zachodnich festyvalaŭ perfomansaŭ?

R.Ł.: Na maju dumku, hałoŭnaja roźnica ŭ tym, što tut niama cynizmu. Zachad tolki-tolki pačynaje adkryvać vašu kulturu, i jana sama zusim niadaŭna pačała adkryvacca, tamu tut taki vysoki ŭzrovień absalutna ščyraj cikavaści.

N.M.: U Eŭropie vielmi šmat chto kaža sam sabie: «A, heta perfomansy, ja viedaju, što heta takoje — kupka idyjotaŭ, jakija zajmajucca roznym biessensoŭnym hłupstvam».

R.Ł.: Mnie zdajecca, eŭrapiejski cynizm, jaki nie daje ludziam chadzić na perfomansy, hruntujecca na tym, što perfomans zdajecca im niečym daŭno znajomym. Reč taksama i va ŭpłyvie telebačańnia na hledačoŭ. Jano mahutniejšaje za teatar, za žyvuju muzyku... Tut takoha jašče niama.

«NN»: Što vy možacie skazać pra biełaruskija perfomansy?

N.M.: Usio, što my bačym tut, vielmi padobnaje da amerykanskich ci eŭrapiejskich perfomansaŭ. Vydatna, što ŭ svaich tvorach jany kažuć pra biełaruskija ciažkaści, taksama, jak i ja kažu pra irlandzkija, a Ryčard — pra anhielskija. Perfomans nieabaviazkova raspaviadaje pra sacyjalnyja ci palityčnyja prablemy. Jon moža być takim ža vytančanym, jak balet — mnie ŭzhadvajecca adzin z učorašnich perfomansaŭ, kali mastak namalavaŭ vinom koła — zadača ŭ tym, kab prymusić ludziej reahavać, kab samomu bačyć hetuju reakcyju. Ty — adzin na adzin z hledačom.

R.Ł.: I heta jak paezija — nie zaŭsiody možna zrazumieć sens tvoru. Ja nie mahu skazać šmat pra svoj perfomans. Kazać niešta pra perfomans — značyć, spraščać. Ja stvaryŭ svoj apošni perfomans mienavita da hetaha festyvalu, dla biełarusaŭ. Voś što ja chacieŭ skazać im: nia treba zajzdrościć Zachadu. Ludzi tam nia bolš ščaślivyja, čym tut. My adnolkavyja istoty ŭ roznych hramadztvach, jakija mohuć razmaŭlać na adnym i tym ža ŭzroŭni. I vielmi časta ludzi traplajuć u brud z-za hrošaj. Ich moža być šmat, jale nie jany robiać čałavieka ščaślivym.

«NN»: Što chacieli skazać biełaruskim hledačam vy?

N.M.: Moj perfomans nosić nazvu «26 hadoŭ niadzielaŭ. Zona źmiarkańnia»(«26 Years of Sundays. The Twilight Zone»). Asablivaść jahonaja ŭ tym, što jon pryśviečany rasctrełu brytanskaj armijaj mirnaj demanstracyi ŭ Paŭnočnaj Irlandyi ŭ 1972 hodzie, što atrymała nazvu irlandzkaj Kryvavaj Niadzieli. Prajšło 27 hadoŭ z taho času, jak heta zdaryłasia, i tolki ŭ minułym hodzie, praz 26 hadoŭ, pačałosia sapraŭdnaje raśśledavańnie. Upieršyniu słuchajuć śviedkaŭ. Rodnyja zabitych žadajuć adzinaha: kab u historyju achviary uvajšli nie jak terarysty, a jak mirnyja demanstranty.

Mnie vielmi cikava abmiarkoŭvać biełaruskija prablemy, źviazanyja sa stanaŭleńniem niezaležnaści, bo jany vielmi padobnyja da irlandzkich, asabliva palityčnaja sytuacyja.

«NN»: Što źjaŭlajecca samaj vialikaj prablemaj mastactva ŭ Irlandyi i ŭ Eŭropie ŭvohule?

N.M.: Usprymańnie mastactva. I, viadoma, jość finansavyja prablemy. Kali inšyja vidy mastactva dobra spansarujucca, na perfomansy hrošy dajuć nieachvotna, a jak časavaje mastactva perfomans maje patrebu ŭ padtrymcy svajho isnavańnia. Jon vielmi mocna zaležyć ad sponsaraŭ. Ja, naprykład, atrymaŭ hrošy na pajezdku siudy ad svaich miascovych uładaŭ — ja žyvu ŭ samym centry Irlandyi, a taksama ad Rady mastactvaŭ Irlandyi.

«NN»: Jakija vašyja ŭražańni ad Miensku?

R.Ł.: Heta horad, jaki treba paznać. Tolki ciapier, praz paru dzion, ja patrochu pačynaju razumieć jaho. Jon nahadvaje mnie Tokio. Ja byŭ tam i nijak nia moh zrazumieć hetaje miesta. Ale zaraz ja pačynaju adčuvać Miensk. Škada, što tak šmat u im razburana. Miensk stvarajuć ludzi, a nie architektura. U Londanie, dzie ja žyvu, historyja chavajecca ŭ kožnym budynku, i heta robić ludziej krychu kanservatyŭnymi. I ŭ tym, kab žyć u horadzie, jaki nia maje svajho vyraznaha tvaru, taksama jość vyhody. Heta vymahaje ad ludziej bolšaj duchoŭnaj mocy.

Hutaryŭ Alaksandar Kudrycki