Maładaja biełaruskaja demakratyja pieranosić svoj junacki idealizm na sferu mižnarodnych adnosinaŭ. Ad lideraŭ apazycyi i ŭradavych funkcyjaneraŭ možna pačuć, što «Zachad pavinien» abo «maje maralny abaviazak» dapamahčy razbudavać pamiežnuju infrastrukturu, ci karmić hrantami, ci abaraniać biełaruskuju niezaležnaść.
Hety idealizm paśla abaračajecca horkim rasčaravańniem. «Mižnarodnaja arhanizacyja, zamiž pracavać na karyść svajho siabra Biełarusi, pracuje dla Maskvy», — tak adreahavała na adnu ź niadaŭnich zajavaŭ MVF naša krynica ŭ Radzie BNR — aŭtarytetnym pradstaŭnictvie biełaruskaje dyjaspary.
Što ž zdaryłasia? Ci sapraŭdy jość padstavy dla takoha niespakoju? 7 traŭnia, u časie telemostu miž Mienskam i vašynhtonskaj štab-kvateraj MVF, namieśnik načalnika druhoha eŭrapiejskaha departamentu Mižnarodnaho valutnaha fondu Tomas Ryčardsan i pradstaŭnica MVF u Biełarusi i Litvie Zuzana Bryksijova kazali pra chiby biełaruska-rasiejskaj hrašovaje intehracyi. U pryvatnaści, było padkreślena, što žorstkaja pryviazka našaha rubla da rasiejskaha moža mieć «dramatyčnyja vyniki» dla mižnarodnych rezervaŭ Biełarusi, rynku pracy, jaki nie zaznaŭ jašče strukturnych źmienaŭ i ekanamičnaje stabilnaści ŭ cełym. Eksperty MVF dajuć rekamendacyi, jak tych vynikaŭ paźbiehnuć. Pryčym biełaruska-rasiejski hrašovy sajuz razhladajecca jak reč niepaźbiežnaja i, bolš za toje, uzajemavyhadnaja: «žorstkaja fiksacyja i valutny sajuz mohuć stanoŭča adbicca na raźvićci handlovych adnosinaŭ, u pryvatnaści z Rasiejskaj Federacyjaj, jakaja źjaŭlajecca asnoŭnym handlovym partneram Biełarusi». A taksama: «U Biełarusi niama realnaj alternatyvy, akramia jak pryviazka da rasiejskaj valuty» (Ryčardsan). Tamu «biełaruskim uładam nieabchodna pieraaryjentavać» nastroi nasielnictva i makraekanamičnyja raźliki. Hetyja zakliki i vyklikali šok u biełaruskich niezaležnikaŭ, jak i kožny vypadak, kali my pierakonvajemsia, što naša niezaležnaść dla čynoŭnikaŭ jakohaś MVF ci ABSE heta zusim nie «śviatoje». Ale inačaj naŭrad ci mahło być.
U Biełarusi cudoŭna viedajuć, što alternatyva pryviazcy da rasiejskaj valuty jość. Ci bolšaje niebiaśpieka skasavańnia suverenitetu krainy ad taho, što Zachad pačaŭ ličycca z realnaściu rasiejska-biełaruskaha sajuzu? Va ŭmovach aktyvizacyi cisku Maskvy z metaj padpisańnia «kanstytucyjnaha aktu sajuznaj dziaržavy» heta niedaremnaje pytańnie. My źviarnulisia pa kamentar da ekanamista Ŭładzimiera Kałupajeva. Jon miarkuje, što pytańnie nia vartaje abmierkavańnia, bo rasiejska-biełaruski sajuz nia maje budučyni ŭ ekanamičnym planie dziela roznaści nacyjanalnych ekanamičnych intaresaŭ, a tamu rekamendacyi MVF pa tym, jak nam lepiej «pryviazacca da Rasiei», nia mohuć być praktyčna vykarystanyja.
U zajavie pradstaŭnikoŭ MVF jość parady, zroblenyja z ulikam taho, što, nibyta, valutny sajuz Biełarusi i Rasiei pradvyznačany. Adnak, pavodle našych prahnozaŭ, zhoda pa klučavych instytucyjanalnych pytańniach, pra nieabchodnaść jakoj kažacca ŭ zajavie, tak i nia budzie znojdziena.
Pryčyna chavajecca ŭ asablivaj pryrodzie samich intehracyjnych stasunkaŭ pamiž Biełarusiaj i Rasiejaj, niezrazumiełaj analitykam MVF. Hety sajuz jość nia čym inšym, jak sprobaj reanimacyi adnosinaŭ, jakija isnavali za savieckim časam, tak zvany «saviecki syndrom». Paćvierdžańniem hetamu słužyć toje, što biełaruska-rasiejskaja intehracyja prasoŭvajecca ŭ tych sferach i z tymi rehijonami, dzie prablemy, jakija vystaŭlaje novy čas, vyrašajucca pa-daŭniejšamu — sacyjalistyčnymi metadami.
Druhaja asablivaść, jakimi vyznačajucca siońniašnija intehracyjnyja pracesy, — heta najaŭnaść u dziaržavaŭ uzajemnych ekanamičnych intaresaŭ. Sajuz z Rasiejaj dazvalaje kiraŭnictvu Biełarusi zachoŭvać kantrol nad dziaržaŭnym sektaram ekanomiki, kanservavać jaho strukturu i adkładać pracesy pryvatyzacyi, što padaŭžaje isnavańnie niekankurentazdolnych i stratnych pradpryjemstvaŭ. Vyznačalnym faktaram ekanamičnaha rostu za apošnija 10 hadoŭ źjaŭlajecca emisijnaja hrašovaja palityka i «mabilizacyjnaja» madel centralizavanaha kiravańnia, paklikanaja prymušać pradpryjemstvy pavialičvać abjomy vytvorčaści luboj canoj («honka vału» biez uliku vydatkaŭ, jak za savieckim časam).
Niavyhadna navat uładzie
Uviadzieńnie rasiejskaha rubla i šyroki pierapadzieł ułasnaści z udziełam rasiejskaha kapitału vybiŭ by z-pad «biełaruskaj ekanamičnaj madeli» dźvie asnoŭnyja apory — zachavańnie hrašovaj emisii i dziaržaŭnaha sektaru ekanomiki. Heta vyklikała b systemny kryzys i, mahčyma, źmienu palityčnaha režymu. Tamu da realnych krokaŭ intehracyi, jakimi źjaŭlajucca ŭviadzieńnie adzinaj valuty, stvareńnie adzinaha emisijnaha centru, pryvatyzacyja i strukturnyja reformy ŭ Biełarusi z udziełam rasiejskaha kapitału, sprava nia dojdzie.
Kali ž rasiejski rubiel usio-taki budzie ŭviedzieny ŭ abaračeńnie na terytoryi Biełarusi, heta pryniasie škodu biełaruskaj ekanomicy jak u karotkaterminovaj, tak i ŭdoŭhaterminovaj perspektyvie pry adsutnaści adčuvalnych pieravahaŭ.
Niezaležna ad taho, jaki kurs — naminalny ci realny — budzie abrany dla abmienu biełaruskich rubloŭ na rasiejskija, prykmietna źnizicca cenavaja kankurentazdolnaść našaj pradukcyi, što pastavić mnohija pradpryjemstvy na miažu bankructva (pavodle samych pesymistyčnych acenak, u takim stanie moža apynucca pałova pradpryjemstvaŭ). Dziaržava atrymaje ad ich pryvatyzacyi značna mienšyja prybytki ŭ biudžet, čym mahła b atrymać pry zachavańni ŭłasnaj valuty.
Ekanamičny nonsens
Va ŭviadzieńni rasiejskaha rubla adsutničaje ŭsiaki ekanamičny sens i tearetyčnaje abhruntavańnie. Rasiejski rubiel — heta zvyčajnaja nacyjanalnaja valuta słabaj u ekanamičnym planie krainy (VUP u Rasiei mienšy, čym u Belhii), jakaja znachodzicca ŭ «brudnym» płavańni, to bok źjaŭlajecca niestabilnaj i niepradkazalnaj. Rasiejski rubiel praktyčna nie vykarystoŭvajecca inšymi krainami padčas mižnarodnych raźlikaŭ (udzielnaja vaha Rasiei ŭ suśvietnym handli składaje ŭsiaho kala 2%).
Roznaja skiravanaść struktury biełaruskaj i rasiejskaj ekanomik — pierapracoŭnaja i syravinnaja — paśla ŭviadzieńnia rasiejskaha rubla pryviadzie da dyskryminacyi biełaruskaj ekanomiki. Naprykład, u vypadku padzieńnia suśvietnych cenaŭ na naftu devalvacyja rasiejskaha rubla budzie bolš vyhadnaja rasiejskaj ekanomicy (padvysiacca prybytki ad ekspartu syravinnych resursaŭ) i budzie nanosić škodu biełaruskaj ekanomicy. Devalvacyja źnizić vyhadnaść pryciahnieńnia zamiežnych investycyj i impartu abstalavańnia dla madernizacyi technalohij, biez čaho biełaruskim pradpryjemstvam niemahčyma budzie zamacavacca na suśvietnych rynkach.
Dalejšaje pahłybleńnie ekanamičnaj intehracyi Biełarusi z Rasiejaj budzie jašče bolš kanservavać technalahičnuju adstałaść i nizkuju efektyŭnaść biełaruskaj ekanomiki, pieraškadžać realnaj intehracyi ŭ TNK i pryciahnieńniu zamiežnych investycyj z zachodnich krain. Sajuz Biełarusi z Rasiejaj nie vyrašaje hałoŭnaj prablemy biełaruskaj ekanomiki — rostu vytvorčaści hramadzkaj pracy i technalohij, biez čaho niemahčymy realny rost žyćciovaha ŭzroŭniu nasielnictva.
Naša meta — eŭra
Kali j pryviazvać biełaruski rubiel da jakojści zamiežnaj valuty, kab damahčysia doŭhaterminovych stabilnych hrošaj u ekanomicy, dyk ciapier u śviecie jość dźvie adnosna stabilnyja i pradkazalnyja valuty, jakija vykonvajuć rolu suśvietnych hrošaj, — eŭra i dalar ZŠA. Mienavita ich i možna razhladać u jakaści valuty-pryviazki. Zamiežnaekanamičnyja suviazi Biełarusi za apošniaje dziesiacihodździe składvalisia tak, što najbolš raspaŭsiudžanaj zamiežnaj valutaj u nas pakul źjaŭlajecca dalar ZŠA. Adnak rola i značeńnie eŭrapiejskaha rehijonu dla Biełarusi nie adpaviadaje tamu miescu, jakoje zajmaje eŭra ŭ jaje zamiežnaekanamičnych suviaziach. U apošnija hady ŭ biełaruskaj ekanomicy dalaryzacyja pavolna źmianiajecca eŭraizacyjaj. Uviadzieńnie eŭra źmianiła hieaekanamičnaje stanovišča Biełarusi, pakolki ŭ doŭhaterminovaj perspektyvie zrabiła niavyhadnym zachavańnie biełaruskaha rubla. Kali b pryviazku nieabchodna było rabić ciapier, aptymalnaj była b pryviazka ŭ režymie valutnaha kiravańnia (currency board) da košyku «eŭra—dalar» z suadnosinami 50:50. Pa miery strukturnaj pierabudovy biełaruskaj ekanomiki, dyversyfykacyi zamiežnaekanamičnych suviaziaŭ budzie pavialičvacca kolkaść uhodaŭ z eŭra na valutnym rynku krainy, i z časam možna budzie kazać pra pierachod na pryviazku tolki da eŭra.
Uładzimier Kałupajeŭ, analityčnaja hrupa «Alternatyva-XXI»
