За год у Ізраіль з'ехала амаль 1300 беларусаў. Чаму яны туды перабіраюцца і за што жывуць?
У Ізраілі — самы вялікі за 20 гадоў прыток эмігрантаў. Толькі за апошні год туды рэпатрыявалася 42675 чалавек. Выхадцаў з Беларусі сярод іх — 3% (такія лічбы прыводзіць Міністэрства аліі і інтэграцыі). Хваля беларусаў імкліва пачала павялічвацца пасля жніўня 2020 года ў сувязі з рэпрэсіямі на радзіме. Хто туды з'язджае, якую працу знаходзіць і як наогул беларусам жывецца ў Ізраілі?
З выкладчыка ў пекары. «Мінімалка на поўную стаўку — каля 1,5 тысячы даляраў на самай нізкааплатнай пазіцыі»
Уладзімір Аляксандраў пераехаў у Ізраіль у лістападзе 2020 года — пасля таго, як стаміўся ад чарговых спроб знайсці сабе новую сталую працу, якая б задавальняла. Мужчына выкладаў філасофію ў БДУІР, але яму не працягнулі кантракт, таму што ён па ўласным жаданні пачаў весці заняткі па-беларуску.
«У мяне заўсёды была магчымасць рэпатрыявацца — і я вырашыў, што гэты час прыйшоў: па спецыяльнасці ўсё адно ўладкавацца не атрымлівалася, аднаго рэпетытарства не хапала. Пераязджаў я па спецпраграме «Першы дом на радзiме». Па ёй ты першы час жывеш у вёсцы — кібуцы, вучыш іўрыт, пасля можаш шукаць сабе працу. Пры гэтым першыя паўгода ты атрымліваеш матэрыяльную дапамогу ад дзяржавы: для чалавека майго веку яна складала каля 800 даляраў на месяц.
(«Першы дом на радзіме» — праграма рэпатрыяцыі для сем'яў і несямейных рэпатрыянтаў да 45 гадоў. Ëй актыўна карыстаюцца эмігранты з Беларусі, Расіі і Украіны. Нядаўна па ёй, напрыклад, у Ізраіль пераехала сям’я вядомага вядучага Яўгена Булкі. — «НН»)».
Першапачаткова Уладзімір пасяліўся ў прыгарадзе Хайфы, дзе ўладкаваўся рознарабочым у пякарню, а цяпер жыве ў Ашдодзе. Там ён таксама працуе ў пякарні, але ўжо на пазіцыі пекара.
«Галоўны плюс у Ізраілі — ты без праблем можаш знайсці працу, якая нават пры мінімальным заробку дазволіць табе існаваць. Мінімалка на поўную стаўку тут каля 1,5 тысячы даляраў на самай нізкааплатнай пазіцыі.
Двух— ці трохпакаёўку ў маім горадзе можна зняць за тысячу даляраў. Для параўнання: у Беларусі на аднушку мой заробак выкладчыка сыходзіў цалкам. Праўда, гэта было даўно, пра сённяшнія суадносіны цэн я не ведаю».
Увесь калектыў у пякарні Уладзіміра размаўляе на іўрыце. Мужчына пачаў вучыць яго пры амбасадзе Ізраіля, яшчэ будучы ў Беларусі. А ўжо пераехаўшы, наведваў моўныя курсы па праграме для рэпатрыянтаў. Праўда, дагэтуль незадаволены сваім базавым узроўнем.
«Калі я нешта не разумею на працы, то пакуль перапытваю калег. Яны цярплівыя людзі: не стамляюцца па 3-4 разы адно і тое ж паўтараць для мяне і тлумачыць. Спадзяюся, моўны прагрэс прыйдзе з часам, з улікам майго знаходжання ў іўрытамоўным асяроддзі».
«Нават падчас жорсткіх каранцінных захадаў не забараняліся палітычныя дэманстрацыі»
Уладзімір для сябе бачыць толькі перавагі ад пераезду:
«Ізраіль — класічная дэмакратычная дзяржава, дзе шмат што залежыць ад самога чалавека. Ёсць вялікая прастора для любой дзейнасці: грамадскай актыўнасці, творчасці, прадпрымальніцтва. І які ад дзейнасці будзе вынік, вызначае сам чалавек, а не дзяржава. Зрэшты, Ізраіль у той жа час краіна сацыяльная, яна мае шмат дзяржаўных і грамадскіх праграм падтрымкі людзей. Напрыклад, пасля звальнення беспрацоўны чалавек мае магчымасць атрымліваць паўгода ладную частку свайго апошняга заробку. У сацсетках ёсць шмат суполак, якія даюць абвесткі аб раздачы добрых, але ўжо непатрэбных гаспадарам рэчаў: ад посуду і мэблі да тэлевізараў і камп'ютараў.
Велізарным плюсам у параўнанні з Беларуссю з'яўляецца палітычная свабода: напрыклад, нават падчас жорсткіх каранцінных захадаў не забараняліся палітычныя дэманстрацыі, і людзі гэтым карысталіся. Увогуле, тут цяжка патлумачыць, што значыць баяцца паліцыі, спецслужбаў, улады. Гэта тое, што, на жаль, стала паўсядзённасцю ў Беларусі».
З мінусаў жа мужчына адзначае для сябе два фактары:
«На вуліцах некаторых гарадоў не так чыста, як у Мінску.
Ёсць і праблема больш істотная: вядома, што Ізраіль жыве ў стане пастаяннай павышанай напружанасці праз пагрозы тэрактаў, абстрэлаў. Але і да гэтага людзі, можна сказаць, прызвычаіліся, яны навучыліся быць пільнымі, арганізаванымі, адказнымі, але пры гэтым застаюцца сабою — вясёлымі, жыццярадаснымі, крыху лянівымі пад паўднёвым сонцам».
Опцыю вярнуцца назад Уладзімір для сябе не разглядае, параўноўваючы падзеі ў роднай краіне з 1937 годам. «Нават пры змене рэжыму, думаю, яшчэ пройдзе шмат часу да таго, як Беларусь стане краінай, прыдатнай для нармальнага жыцця. Тое, што адбываецца, можна назваць усеабдымнай нацыянальнай катастрофай: палітычнай, эканамічнай, сацыяльнай, культурнай, нават антрапалагічнай. І чым даўжэй яна цягнецца, ты менш шансаў выкараскацца.
Украіна сёння перажывае трагедыю вайны, але ёй і цяпер, і пасля перамогі будзе дапамагаць увесь свет. Нам жа зноў давядзецца, як прароча казаў Васіль Быкаў, заставацца хутаранамі, быць на ўскрайку ўвагі і клопату Захаду. Гэта крыўдна і несправядліва, але, відаць, такі наш лёс».
З навукі — у навуку. «У Ізраілі і без стажу будзе сацыяльная падтрымка пенсіянераў»
Андрэй з жонкай (імя змененае па просьбе героя) прынялі рашэнне з’язджаць з Беларусі яшчэ восенню 2020-га — пасля забойства Рамана Бандарэнкі. «Жонка тады сказала: «Рэжым канчаткова ператвараецца ў крывавы. Гэта як коцік, які пакаштаваў крыві — ён ужо не спыніцца».
Плюс мы бачылі, што жыццё на схіле, і разумелі, што з прафесійнага пункту гледжання ў Беларусі яно далей прагрэсаваць не будзе — перспектываў у навуцы, дзе я працаваў, для сябе не бачыў. На той момант ціску на мяне персанальна не было, але, мяркуючы па тым, што адбывалася пазней, аднойчы звальненні і рэпрэсіі не мінулі б і мяне», — упэўнены Андрэй.
Ізраіль абіраўся з практычнага пункту гледжання. Андрэй і яго жонка — галахічныя габрэі па матчынай лініі. Яны неаднаразова наведвалі краіну, там жывуць іх сваякі.
«Але самы галоўны фактар для людзей нашага ўзросту (нам абаім за 50) — у большасці краін Еўрасаюза мы б ужо не зарабілі сабе нават страхавы стаж для пенсіі. У Ізраілі ж так ці інакш сацыяльная падтрымка пенсіянераў існуе, нягледзячы на стаж. Другі фактар — атрыманне грамадзянства непасрэдна ў аэрапорце тым, хто едзе па законе аб вяртанні.
Адпаведна, здымаліся дадатковыя складанасці з працаўладкаваннем, з якімі сутыкаюцца замежнікі. Ну, і трэці плюс для рэпатрыянтаў — незваротная грашовая дапамога, якая выплачваецца кожнаму рэпатрыянту на працягу паўгода, каб дапамагчы яму інтэгравацца ў ізраільскае грамадства. Для сямейнай пары без малых дзяцей, як у нашым выпадку, фіндапамога складала трошкі меней за мінімалку на дваіх — каля 4800 шэкеляў, або 1500 даляраў на месяц. Хоць і ўпрытык, але гэта цалкам дазваляе пратрымацца першы час», — расказвае наш суразмоўца.
«Заробак у дзесяць разоў вышэйшы за тое, што я меў з навуковай дзейнасці на радзіме»
У Ізраіль пара прыехала восем месяцаў таму. У горадзе Хайфа спыніліся, бо акурат там жывуць сваякі.
«Нас папярэджвалі, што горад для жыцця і горад для працы ў Ізраілі часам розныя рэчы. У маім выпадку так і выйшла. Хайфа зручная тым, што гэты горад адносна недарагі па арэндзе.
Мы здымаем кватэру, якую па мінскіх мерках можна лічыць двухпакаёвай, за 2300 шэкеляў (каля 685 даляраў). Плюс за электрычнасць у халодную зіму з працуючым штодзень кандыцыянерам аддавалі за месяц ў сярэднім 40—45 даляраў, за ваду — 20—25. Ёсць яшчэ арнона — падатак на зямлю, які плаціць той, хто жыве ў кватэры, няважна, гаспадар ён ці арандатар. Арнона складае звычайна каля 300—600 шэкеляў у месяц (90—180 даляраў), але на працягу першага года новыя рэпатрыянты аплачваюць толькі 10% ад сумы. Адным словам, пражыць можна, але кваліфікаванай працы ў самім горадзе няшмат, хоць гэта і паўночная сталіца Ізраіля.
Таму мне даводзіцца ездзіць на сваю фірму з некалькімі перасадкамі — дарога ў адзін бок займае гадзіну сорак. Але ўлічваючы, што я за гэта маю — заробак тут у дзесяць разоў вышэйшы за тое, што я меў з навуковай дзейнасці на радзіме, — з такой нязручнасцю можна мірыцца».
Андрэю вельмі пашанцавала, што ён змог знайсці працу па спецыяльнасці. Рэзюме, адаптаванае пад ізраільскія стандарты, ён пачынаў рассылаць у розныя кампаніі яшчэ з Беларусі. Дапамог адаптаваць яго дзяржаўны Дэпартамент інтэграцыі навукоўцаў, з якім мужчына папярэдне спісаўся. У выніку ўжо праз два з паловай месяцы пасля пераезду ён атрымаў пасаду.
«Выручыла моцна, канечне, мая англійская, бо іўрыт пакуль у нас з жонкай на мінімальным узроўні», — дадае суразмоўца.
Жонка Андрэя пайшла па больш традыцыйным шляху для рэпатрыянта — з разлікам перавучыцца ў перспектыве. На новым месцы яна скончыла бясплатныя дзяржаўныя моўныя курсы (ульпан), здала іспыт праз паўгода і так змагла на старце прэтэндаваць на некваліфікаваную, але запатрабаваную працу.
«Тут пастаянна маюць патрэбу ў «метапэлет» — тых, хто даглядае пажылых. У Ізраілі людзі жывуць доўга, часам дажываюць да дэменцыі, сваякі самі забяспечыць кругласуткавы догляд не могуць, але грошы на гэта маюць, таму накіроўваюць іх у спецыяльныя дамы з персаналам. Такая пасада дазваляе атрымліваць мінімалку — каля 1,5 тысячы даляраў, калі працуеш на поўную стаўку. І з ёй ужо можна здымаць у Хайфе кватэру, нармальна харчавацца, і ў цябе яшчэ застаюцца грошы на розныя забавы».
«Апошнім часам стала вельмі проста сутыкнуцца з беларусамі»
З нязвыклых беларусу рэчаў Андрэй адзначае «балаганнасць» ізраільцян (яны вельмі шумныя), бюракратыю і павольнасць у адміністрацыйных справах, а таксама «ўсходні разгардаш» у цэнтры гарадоў:
«Часцяком тут можна натрапіць на бруд, трушчобападобныя будынкі, цеснату, не вельмі прыемныя пахі. Таму мы адразу шукалі першую кватэру ў прыстойным раёне», — адначае мужчына.
Апошнім часам, заўважае наш суразмоўца, у Ізраілі стала вельмі проста сутыкнуцца з беларусамі.
«Нас стала значна болей. Жонка ва ўльпане кожны раз сустракала кагосьці з беларусаў. Самыя розныя людзі, у асноўным ад 30 да 45 гадоў. Спецыялісты, як правіла, кваліфікаваныя: інжынеры, медыкі, праграмісты. Нядаўна нам спатрэбіўся адвакат, і гэта аказалася жанчына з беларускімі каранямі таксама».
Андрэй шкадуе, што ўсе гэтыя людзі, якія маглі скарыстоўваць свае веды ў роднай краіне і рабіць яе мадэрновай і прагрэсіўнай, з’язджаюць:
«За краіну, канечне, сэрца баліць. Для сябе мы вырашылі, што з’езджаем з канцамі, каб не раздвойвацца ўвесь час у галаве. Калі нарэшце ў Беларусь можна будзе прыязджаць спакойна, мы, безумоўна, будзем гэта рабіць і будзем удзельнічаць у праектах па беларускім адраджэнні. Пражыўшы ў Беларусі добры кавалак жыцця, проста так ад яе не адарвешся. Мы не забылі, адкуль мы».
З кватэры ў Мінску — у намёт. «Са свайго будана я магу бачыць адразу чатыры краіны — Ізраіль, Егіпет, Саудаўскую Аравію і Іарданію»
Гісторыя мастака Арцёма Проніна — нетыповая для рэпатрыянтаў і авантурная. Ëн па сваёй волі змяніў кватэру ў Мінску на жыццё ў намёце пад небам Ізраіля.
Маючы ізраільскае грамадзянства, Арцём з’язджаў з Беларусі ў верасні 2020 года пасля таго, як быў збіты і правёў 36 гадзін на Акрэсціна. 11 жніўня ён паспеў праехаць 300 метраў ад дома на ровары, як яго затрымаў АМАП і жорстка збіў. Пасля РУУС ён і яшчэ 119 мужчын правялі 12 гадзін у памяшканні 5x5 метраў — без ежы, вады і прыбіральні.
«Я пяць год як атрымаў грамадзянства Ізраіля на той момант, але жыў у Мінску, таму што мяне ўсё задавальняла: свая кватэра, бізнэс (у мяне і яшчэ пары мастакоў было прыватнае прадпрыемства, мы працавалі на замову), бізнэс у бацькоў — багетная майстэрня. Але пасля збіцця мне прыйшла павестка ад СК — я не гатовы быў сесці ў турму на некалькі год, таму з’ехаў. Як і мае бацькі, а пазней і дачка», — расказвае Арцём.
Мужчына прыехаў у Ізраіль у разгар пандэміі, амаль усё было зачынена. Ëн вырашыў скарыстацца сітуацыяй і павандраваць па краіне. Адзін з пунктаў на самым поўдні Ізраіля (яна сакрэтная, мясцовыя называюць яе Цудоўная даліна) яшчэ ў мінулым яму асабліва спадабалася. Там ён вырашыў разбіць намёт і ў выніку абжыўся — намёт разросся да будана.
«Са свайго будана я магу бачыць адразу чатыры краіны — сам Ізраіль, Егіпет, Саудаўскую Аравію і Іарданію. Гэтае месца палюбілася і іншым вандроўнікам, так званым хіпі. Сярод іх, дарэчы, нямала беларусаў. Адна сям’я, напрыклад, вандравала па ўсім свеце шэсць год, а пасля «кароны» часова засталася ў Ізраілі.
За першыя паўгода, што мы там жылі, пабудавалі на месцы нават лазню, абшытую вагонкай: святло бралі з сонечнай панэлі, ваду прыносілі ці падвозілі».
Вандраваў мужчына на грошы ад прададзенай у Мінску кватэры, часам удавалася прадаць карціны. За месяц на самае неабходнае сыходзіла каля ста даляраў, што па ізраільскіх мерках — зусім нішто.
«У Ізраілі ёсць розныя рэстараны для бедных пластоў насельніцтва, сінагогі, дзе выдаюць ежу бясплатна. Прычым не горшую, чым у «Піт-стопе» і «Лідо» ў Мінску. І я ездзіў туды есці, браў сабе рознага на пару дзён. А калі трэба — купляў манну і зялёную грэчку за пару даляраў, і так мог харчавацца ледзь не месяц.
Плюс каля плантацый можна было збіраць фінікі, што пападалі на зямлю: аднойчы за гадзіну я сабраў прыблізна 50 кг. Адзенне з выкінутага збіраў добрае: ад понча да халатаў і спальнікаў. Я мог бы знайсці сабе нейкую сталую працу, але не здолеў бы ў такім выпадку творчыя задумы рэалізоўваць».
Зімой у гарах самая нізкая тэмпература была +10 градусаў — тады Арцём ратаваўся ў спальніку. А вось летам пры 40℃ на поўдні знаходзіцца амаль немагчыма.
«З пачаткам вайны ўладкаваўся на валанцёрскую працу»
Агулам на прыродзе Арцём правёў 12 месяцаў. У лютым ён думаў паехаць ва Украіну — палячыць зубы і паспрабаваць пажыць там, але пачалася вайна.
«Я быў у шоку ад гэтых падзей недзе два тыдні. Застаўся ў бацькоў у Рамат-Гане і ўладкаваўся на валанцёрскую працу ў арганізацыю, якая дапамагала габрэям з Украіны. Вісеў на гарачай лініі і каардынаваў людзей: куды ім звяртацца можна за лекамі, для эвакуацыі. Так два месяцы прапрацаваў», — расказвае наш суразмоўца.
Цяпер мастак спрабуе прасунуцца ў NFT і пакуль не ведае, дзе апынецца заўтра.
«Ëсць планы стаць мастаком-вандроўнікам — весці качавы лад жыцця. Але не ведаю, што з гэтага выйдзе».
«Хутчэй за іншых у краіне адаптуюцца прадстаўнікі сферы IT, тэхнічныя спецыялісты»
Псіхолаг, прафкансультантка Ірына Гурэвіч, якая таксама жыве ў Ізраілі, адзначае, што хутчэй за астатніх у краіне адаптуюцца прадстаўнікі сферы IT, тэхнічныя спецыялісты (інжынеры, тэхнолагі, рабочыя), а таксама тыя, хто звязаны са светам прыгажосці і эстэтыкі (цырульнікі, візажысты). Яны могуць выкарыстоўваць англійскую і рускую мовы.
«На другім месцы па хуткасці адаптацыі — прадстаўнікі эканамічнай сферы (бухгалтары, лагісты). Потым ідуць медыкі: ім трэба некалькі год, каб прайсці ліцэнзаванне і стажыроўку (пры гэтым працэс структураваны і субсідыяваны дзяржавай). Ну і найбольш складана ўпісвацца ў ізраільскую прафесійную супольнасць гуманітарыям і прадстаўнікам прафесій сацыяльнай сферы, дзе патрабуецца выдатнае веданне іўрыту (настаўнікі, сацыяльныя працаўнікі, псіхолагі, кансультанты)».
Нярэдка людзі з гэтай групы вырашаюць атрымаць новую прафесію, больш запатрабаваную ў Ізраілі, кардынальна мяняючы кар'еру.
«Для гэтага хапае розных дзяржпраграм падтрымкі навучання і перакваліфікацыі новых рэпатрыянтаў. Бывае, новенькія знаходзяць працу на рускай мове, але попыт на рускамоўных супрацоўнікаў без іўрыту невысокі. З іншага боку, веданне рускай мовы ў дадатак да іўрыту можа быць плюсам пры працаўладкаванні на некаторыя пазіцыі», — адзначае Ірына.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬЧытайце таксама:
«Уключэнне ў сумна вядомыя спісы наклала забарону на прафесію». Шоўмен Яўген Булка з'ехаў у Ізраіль і расказвае пра сваю эміграцыю
Комік Ідрак Мірзалізадэ зладзіў свой першы беларускамоўны стэндап — пагутарылі з ім пра аншлаг на канцэрце, жарты падчас вайны і рускі свет
«Сказаў: я тут нічога прасіць не буду». Жонка расказала, як Верамейчыка прызналі пагрозай у Літве5
Каментары