Упраўленне архітэктуры Магілёўскага гарвыканкама вывучае грамадскае меркаванне наконт перайменавання сквера імя Герцэна ў Тэатральны. На адпаведнай старонцы на сайце выканкама можна прагаласаваць толькі за адзін з двух варыянтаў, стары ці новы. Цяперашняя прапанова ўладаў, відаць, звязаная з рэканструкцыяй сквера і прылеглай вуліцы Камсамольскай.
Сквер закладзены ў 1829 годзе па загадзе магілёўскага губернатара Міхаіла Мураўёва на месцы былога Блізкага вала, які атачаў Стары горад і меў у гэтай частцы дзве брамы — Каралеўскую і Ветраную. У канцы XVIII — пачатку XIX стагоддзя вал ужо страціў абарончае значэнне і значна замінаў росту і развіццю горада. Сквер па імені заснавальніка называўся Мураўёўскім. Пасля на пасадзе віленскага генерал-губернатара Мураўёў праславіўся надзвычай жорсткім задушэннем вызвольнага паўстання 1863—1864 гадоў, за што атрымаў мянушку «Вешальнік».
У 1886—1888 гадах на адным канцы сквера, які па сутнасці быў бульварам, пабудавалі будынак гарадскога тэатра, які захаваўся дагэтуль.
Пасля бальшавіцкага перавароту ў 1917 годзе імя Мураўёва з назвы сквера прыбралі, ён стаў называцца Дняпроўскім. А ўжо ў 1919 годзе скверу прысвоена імя рускага публіцыста-рэвалюцыянера сярэдзіны XIX стагоддзя Аляксандра Герцэна. Герцэн належаў да крайне левых палітыкаў свайго часу і крытыкаваў манархічны лад расійскай дзяржавы, выступаючы за сацыялістычныя пераўтварэнні, таму бальшавікі прымалі яго за свайго папярэдніка.
Пад гэтай назвай сквер праіснаваў больш за стагоддзе, хоць сярод магілёўцаў яна не вельмі вядомая: звычайна яго згадваюць у звязцы з тэатрам, за якім сквер размешчаны. Гарвыканкам, відаць, вырашыў замацаваць афіцыйна «народную» назву, мякка «дэкамунізаваўшы» гістарычны сквер.
Гэта не першая прапанова перайменаваць сквер. У 2018 годзе магілёўскія актывісты да 750-годдзя горада склалі петыцыю, у якой звярталі ўвагу на поўнае знішчэнне гарадской тапанімікі за савецкім часам і прапаноўвалі ўвесці ў абарот забытыя гістарычныя тапонімы, даўшы новыя назвы гарадскім скверам. У сваёй прапанове актывісты спасылаліся на пазітыўны досвед Мінска. Сквер Герцэна мусіў стаць Фарным скверам па гістарычнай назве вуліцы Болдзіна, на якую ён выходзіць, і каталіцкім касцёле, які размешчаны побач у дварах.
Магілёўскія гарадскія ўлады тады адмовілі па ўсіх прапановах аб змене савецкіх назваў, а новыя назвы для яшчэ безназоўных зялёных зон паклалі ў шуфляду. На гэты момант ніводная з прапанаваных назваў не была афіцыйна прысвоеная.
Але ўжо ў 2019 годзе грамадзянская супольнасць нанесла ідэолагам удар у адказ. Ініцыятыва праўладных грамадскіх арганізацый нібыта «па шматлікіх просьбах ветэранаў» перайменаваць галоўны (і фактычна адзіны) парк «Падміколле» (гэта старадаўняя назва прадмесця, па назве знакамітага праваслаўнага манастыра) у гонар Перамогі, быў успрыняты гараджанамі ў штыкі.
У адной з самых масавых гарадскіх петыцый магілёўцы заявілі, што горад і так перанасычаны памяццю пра вайну і далейшае накручванне ваеннай тэматыкі можа вырадзіцца ў ідэалогію «победобесия» (што ўрэшце і адбылося). Гарадскія ўлады былі вымушаныя прызнаць, што ініцыятыву ў горадзе не падтрымлівае літаральна ніхто, і адступіліся.
Цяпер жа ад прынцыповай пазіцыі не чапаць савецкія назвы, відаць, адышлі. Але прапанаваная назва, на нашу думку, няўдалая, бо назву Тэатральная ўжо носіць плошча перад тэатрам — ніякага сэнсу множыць падобныя безаблічныя найменні ў гістарычным цэнтры горада няма. У гэтым выпадку варта звярнуцца да раней прапанавай назвы Фарны сквер або ўвекавечыць памяць пра Блізкі вал, якому сквер абавязаны сваім з’яўленнем.
Каментары