Гісторыя1212

На беларускім сайце выстаўленае на продаж яўрэйскае надмагілле 

На сайце Ay.by прадавец з Маладзечна выставіў на продаж незвычайны артэфакт — багата дэкараваную мармуровую мацэву XIX стагоддзя. Разабраліся ў тым, ці мае яно каштоўнасць і ці этычна гандляваць ім.

Агульны выгляд мацэвы, выстаўленай на продаж. Фота: Ay.by

Мацэвамі яўрэі называлі надмагіллі, якія ставілася на іўдзейскіх могілках. Яўрэйскія надмагільныя помнікі, як і хрысціянскія, дапамагалі захоўваць памяць пра памерлага. Ад хрысціянскіх надмагілляў мацэвы адрозніваліся найперш візуальна, бо звычайна мелі форму выцягнутай стэлы з апрацаваным ці не краем, на якой размяшчалася эпітафія. 

Хрысціянскія надмагіллі з жоранаў на карціне «Беларускія могілкі ў Русаковічах» Генрыка Вайсенгофа. 1889. Нацыянальны музей у Познані

Выстаўленая ж на продаж мацэва мае форму круга і нагадвае жоран. На Беларусі добра вядомыя надмагіллі, зробленыя са старых жоранаў, але гісторыкі адзначаюць, што тут сітуацыя адваротная.

Мяркуючы па тым, як абрэзаныя радкі эпітафіі, можна меркаваць, перад намі прыклад гаспадарчага выкарыстання былога яўрэйскага надмагілля. З’ява гэта таксама нярэдкая, мацэвы выкарыстоўвалі як будаўнічы матэрыял, як абліцовачны камень, як жорны.

Але ў гэтым выпадку, на думку спецыялістаў, надмагілле пераробленае не ў жоран, як піша прадавец, а ў тачыльны камень — форма мацэвы і яе плоскі апрацаваны бок, відаць, падаваліся зручнымі для гэтага.

Адваротны, неапрацаваны бок мацэвы, ператворанай у тачыльны камень. Фота: Ay.by

На мацэве змешчана эпітафія, якую прадавец сам перакладае наступным чынам: «Прыйдзі да мяне, хто плача па мне, гаварыце пра мяне, калі мяне не стане, успамінайце пра мяне добра». Над эпітафіяй змешчаная традыцыйная для мацэваў сімвалічная выява, на якой леў ламае дрэва. Львы часта сустракаюцца ў яўрэйскім выяўленчым мастацтве. На надмагіллях яны служаць знакам таго, што тут быў пахаваны чалавек з іменем Лейб ці Ар'е.

Зламаная галіна ці дрэва азначае згасанне пэўнай галіны ці ўсяго роду, тое, што ў чалавека не засталося прамых нашчадкаў. Тут гэтыя два матывы злучаныя ў адзін: леў ламае дрэва і праз гэта яго смерць становіцца смерцю і ўсяго ягонага роду.

Сімвалічная выява льва, які ламае дрэва. Фота: Ay.by

Знойдзеная мацэва не з’яўляецца ўнікальнай, але гісторыкі адзначаюць, што на яўрэйскіх могілках у Беларусі помнікаў такога высокага мастацкага ўзроўню засталося не так шмат. Заяўлены кошт, 320 беларускіх рублёў, параўнальна невысокі. Мацэву, як сведчанне няпростай гісторыі сумеснага існавання беларусаў і яўрэяў у нашых мястэчках, безумоўна, варта было б перадаць у музейную экспазіцыю.

Такі экспанат, на думку гісторыкаў, дапамог бы беларусам праблематызаваць уласную гісторыю, дапамагчы ўбачыць яе крытычна, з боку іншага этнасу.

Акрамя гістарычнай каштоўнасці, як адзначалася вышэй, яна валодае высокімі эстэтычнымі вартасцямі і ў перспектыве магла б, напрыклад, тыражавацца ў рознай сувенірнай прадукцыі.

Эпітафія, выкананая на іўрыце. Фота: Ay.by

І беларуская, і яўрэйская традыцыі прызнаюць надмагілле сакральным аб'ектам, да таго ж павязаным з могілкавай семантыкай (для яўрэяў гэта тэма рытуальнай нечысціні). З гэтай прычыны продаж надмагілля ідзе ўразрэз з многімі маральнымі нормамі.

Іншая рэч, што гэта ўжо і не мацэва, а тачыльнае кола, зробленае з мацэвы, то-бок рэч з больш складанай гісторыяй, таму, магчыма, прадавец і наважыўся выставіць яе на продаж адкрыта.

Праўда, як адзначаюць гісторыкі, падобная практыка можа правакаваць да рабавання старых могілак з мэтай продажу тых ці іншых каштоўных аб'ектаў.

«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны

ПАДТРЫМАЦЬ

Каментары12

  • Vik
    18.05.2023
    Ня трэба іут вашыя маралі разганяць. Мой дзед 1909 г.н. г. Ліда тачыў тапары на такім "тачыльным камяні", колькі я сябе помню. А камяньтнэты прыцягну з сьметніка, які саветы зрабілі пасьля руйнавання старых габрэйскіх могілак у г. Ліда. Палякі ня надта добра "ставіліся" да габрэяў, гэта факт. Але камень быў вельмі добры, для шліфоўкі.
  • Дзынь
    18.05.2023
    Які сорам!
  • Казік
    18.05.2023
    Vik, тое, што дзед рабіў нядобра, гэта не апраўданне працягваць

Першая віцэ-мэр Мінска Надзея Лазарэвіч прайшла праз затрыманне, муж застаўся ў СІЗА

Першая віцэ-мэр Мінска Надзея Лазарэвіч прайшла праз затрыманне, муж застаўся ў СІЗА

Усе навіны →
Усе навіны

Навукоўцы адрадзілі вымерлую жывёліну без кланавання. Якім чынам ім гэта ўдалося?3

Канапацкая адказала, ці ёсць у яе нямецкі ДНЖ3

СК назваў імёны тых, хто скінуў выбухоўку на базу АМАПа ў Мінску ў 2021 годзе12

«Масфільм» перадаў расійскай арміі танкі і БМП са складоў кінастудыі2

Якія выбары, такія і сцэнары. Чаму адразу два спарынг-партнёры Лукашэнкі знялі сваю кандыдатуру7

Памятаеце расійскага кіта-шпіёна Хвалдзіміра? Насамрэч яго звалі Андруха і шпіёнам ён не быў2

Трамп пажартаваў, што гатовы балатавацца на трэці прэзідэнцкі тэрмін, калі амерыканцы скажуць «Нада!»19

Чаму закрылі праект «Ноч з Чалым»10

Сякеры ад МТЗ, якія загадаў палепшыць Лукашэнка, паступілі ў продаж. Вось колькі яны каштуюць10

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Першая віцэ-мэр Мінска Надзея Лазарэвіч прайшла праз затрыманне, муж застаўся ў СІЗА

Першая віцэ-мэр Мінска Надзея Лазарэвіч прайшла праз затрыманне, муж застаўся ў СІЗА

Галоўнае
Усе навіны →