Сусветны парадак, народжаны ў 1945 годзе, пад пагрозай, у свеце пануе хаос

Як піша аглядальнік Le Monde Ален Фрашон, калектыўны Захад больш не з'яўляецца гегемонам. Мы маем справу з шматпалярным светам. І гэта вынік не толькі пераўтварэння Кітая і Расіі ў канкурэнтаў ЗША і Еўропы, але і ўзмацнення Бразіліі з Індыяй, а таксама шэрагу сярэдніх дзяржаў, якія навязваюць свой уплыў у рэгіёне. Цяпер будучыня Блізкага Усходу вырашаецца ў Іране, Турцыі, Саудаўскай Аравіі і Ізраілі ў большай ступені, чым у Вашынгтоне, Маскве ці Пекіне.

Распаўсюджанне новых інструментаў улады ад Кітая да Бразіліі, ад Індыі да Саудаўскай Аравіі паступова нейтралізуюць перавагу Захаду. Цяпер ён павінен дзяліцца сваім багаццем, ваеннай магутнасцю, здольнасцю вызначаць тое, што павінна быць «нормай» у самых розных сферах: рэжым кіравання, правы чалавека, ахова навакольнага асяроддзя і гэтак далей.

Але зʼяўленне новых цэнтраў сілы, новых полюсаў, стварыла новую пагрозу сусветнаму парадку, які быў закладзены на канферэнцыі ў Сан-Францыска ў 1945 годзе.

Як заўважыў кіраўнік замежнапалітычнага ведамства Еўрапейскага саюза Жазэп Барэль, выступаючы перад студэнтамі-юрыстамі Нью-Ёркскага ўніверсітэта, натуральнай рэакцыяй на зʼяўленне новых актараў, новых полюсаў павінна было стаць узмацненне правілаў шматбаковасці (мультылатэралізму) ці, іншымі словамі, павагі да пэўных стандартаў, якія агульнапрынятыя і выконваюцца ў рамках такой міжнароднай арганізацыі, як ААН.

Аднак мы сутыкаемся з адваротнай тэндэнцыяй: чым больш шматпалярнасці, тым менш шматбаковасці. Сёння ў свеце дамінуе баланс сілаў, а вось вяршэнства закона знаходзіцца ў заняпадзе.

На погляд аглядальніка Le Monde, першымі, хто садзейнічаў дыскрэдытацыі ААН — вялікага форуму шматбаковасці пасля 1945 года, — былі вялікія дзяржавы. Калі разглядаць толькі ХХІ стагоддзе, то сабатаж пачаўся ў 2003 годзе, з уварвання Злучаных Штатаў Амерыкі ў Ірак без дазволу ААН, хоць Ірак пагражаў Штатам не больш, чым Украіна пагражала Расіі ў лютым 2022 года.

Фрашон адзначае, што такімі паводзінамі ЗША глыбока падарвалі свой аўтарытэт і міжнародную сістэму і далі шмат якім краінам Афрыкі і Паўднёвай Амерыкі важкую прычыну не асуджаць Расіі за яе ўварванне ва Украіну.

«У 2003 годзе прэзідэнт Джордж Буш адкрыў Уладзіміру Пуціну магчымасць захапіць частку Грузіі і Украіны, а Сі Цзіньпіну — пашырыць суверэнітэт сілаю амаль на ўсю заходнюю частку Ціхага акіяна», — адзначае аўтар.

Свет змяняецца з вялікай хуткасцю: звышдзяржавы губляюць свой уплыў; сярэднія краіны бяруць стырно. Захад бачыць, што яго ўлада меншае, а міжнародны парадак, усталяваны ў 1945 годзе пад эгідай ЗША, распадаецца. Кітай і Расія разам з краінамі, якія развіваюцца, ставяць пад сумнеў прыдатнасць гэтай сістэмы, абвяшчаючы яе састарэлай. Але альтэрнатывы для яе рэфармавання або замены рэдкія і расплывістыя.

Тым часам, заўважае аўтар, на міжнароднай арэне назіраецца сітуацыя хаосу, калі галоўныя праблемы ігнаруюцца, а цэнтральнай апоры і арыенціру няма, калі не лічыць умацавання нацыянальнага эгаізму і вялікай колькасці ініцыятыў і манеўраў, якія нагадваюць дыпламатычную анархію. 

Чытайце яшчэ:

Як Кітай хоча рэфармаваць сусветны парадак

Большасць людзей стануць на свеце непатрэбнымі? Пра што ў Давосе папярэджваў Юваль Ной Харары 

• 10
• 0
• 3
• 7
• 1
• 9
• 1
• 0