З якога раёна, чушпан? Што за серыял «Слова пацана», які рве рэйтынгі
Чаму расійскі серыял «Слово пацана» пра казанскіх гопнікаў васьмідзесятых захапіў постсавецкую прастору?
Серыял мае высокі рэйтынг на кінасайтах. На «Кінапошуку» ён атрымаў ад гледачоў 9 балаў і 4-е месца з серыялаў усіх часоў (уступіўшы толькі «Ва ўсе цяжкія», «Сямнаццаці імгненням вясны» і «Гульні тронаў»).
Тэма моладзевых груповак была гарачай у гады скону Савецкага Саюза і жыва абмяркоўвалася ў СМІ. Рамантызацыяй падобных сацыяльных з’яваў грашыў расійскі кінематограф пазней, здымаючы серыялы тыпу «Брыгады». Але мінулі позднесавецкія часы, мінулі дзевяностыя, многія патэнцыяльныя гопнікі ўжо не ходзяць па вуліцах і завіслі ў інтэрнэце. Савецкі Саюз у расійскім масавым кіно апошніх часоў выглядае збольшага гэткай «Россией, которую мы потеряли 2», сонечным далёка, дзе замест хрусту булкі было ўжо марозіва па 20 капеек.
І таму ў чымсьці нечаканы серыял, дзе позні СССР паказаны быццам у атмасферы кіно позніх 80-х — бязладдзя і сацыяльнай дэпрэсіі.
Першы сезон яшчэ не скончыўся, а ў СМІ пішуць, што расійскія падлеткі пачалі гуртавацца ў банды на ўзор паказаных у серыяле. У Татарстане школьнікі, напрыклад, пачалі дзяліць тэрыторыю на «зоны адказнасці».
Калі глядзіш «Слова пацана», не ствараецца ўражанне, што бандыцкая вуліца там рамантызуецца — якраз наадварот. Але, як гэта часта бывае з таленавітымі творамі, што трапляюць у той самы сацыяльны нерв у той самы момант, аўтарская задумка і лёс твора пачынаюць жыць асобна.
Па-першае, серыял чапляе шматлікімі адсылкамі да тагачасных васьмідзесяцкіх фільмаў. Хоць такія паліто, якое носіць Андрэй (харашыст, які вырашыў далучыцца да групоўкі, каб не быць «чушпанам»), у канцы васьмідзесятых ужо амаль не насілі, але глядач згадвае вядомую постаць героя фільма «Плюмбум, ці Небяспечная гульня». А сцэна, калі ўжо «вулічны» Андрэй выпадкова апынуўся ў тусоўцы «прыстойных», якія яго не прымаюць, вельмі нагадвае ключавую сцэну шахназараўскага «Кур’ера».
У фільме хапае адсылак, што чапляюць і маладзейшых гледачоў. Напрыклад, Марат па знешнасці, унутранных перакананнях і паводзінах — гэткі адаптаваны Томас Шэлбі з «Вострых казыркоў» (або Джасцін Бібер, але тут толькі знешняе падабенства).
На адну з галоўных роляў — «Адыдаса», старэйшага брата Марата і верхавода прыдуманай банды «Універсам» — рэжысёр Жора Крыжоўнікаў (вядомы па фільмах «Горка!» і «Тэлефануйце ДыКапрыа») паклікаў Івана Янкоўскага. Бацьку яго грае Сяргей Буруноў. А маладую міліцыянтку Ірыну Сяргеўну — беларуская мадэль і актрыса Анастасія Красоўская (яна здымалася ў кліпе Цімы Беларускіх «Вітамінка»).
Серыял чапляе дэталёвай прапрацоўкай тагачаснага савецкага быту, але часам дакладнасць прыносіцца ў ахвяру дзеля кантрастнасці і расстаноўкі акцэнтаў. Так, у канцы васьмідзесятых у сёмых-восьмых класах ужо саромеліся піянерскага гальштука — адзнакі дзіцячага ўзросту — і не насілі яго. Таму быў узамен распрацаваны значок «старшы піянер», які дазваляў адчуць сябе больш дарослым перад уступленнем у камсамол.
Але чатырнацццацігадовыя героі ў фільме дысцыплінавана носяць гальштук у школе. Белы фартушок Айгуль таксама недарэчны, таму што гэта не паўсядзённая школьная форма: іх даставалі з шафы рэдка і толькі на святы. А ўжо старшыня школьнай камсамольскай ячэйкі — увогуле персанаж анекдатычны. Такіх дурняў не было ў канцы васьмідзесятых: гэта быў час суцэльнага цынізму да афіцыйнай ідэалогіі. Але гэтыя штрыхі дапамагаюць стварыць кантраст паміж паралельнымі рэчаіснасцямі ў дэградуючым грамадстве. Афіцыйнай, дзе фарбуюць траву на «Тытаніку», і рэальнай, у якой жывуць людзі.
У фільме добра паказана, чаму моладзь далучаецца да бандаў: каб абараніць сябе і сваіх блізкіх, бо дзяржаўныя інстытуты на гэта няздольныя.
Тут можна згадаць Лацінскую Амерыку, дзе банды заўсёды былі жывучыя, у многім таму, што яны так выконвалі функцыю сацыяльнай абароны сваіх, як ніхто не выконваў. І гэта ілюструе слёзавыціскальная сцэна, калі маці Андрэя дзякуе хлопцам за страчаную мехавую шапку. І Марат перад мянтамі крычыць, што вуліца заступіцца за яго, а тыя, хто звонку — не. І піянерка Айгуль, калі трапляе ў сапраўды небяспечныя сітуацыі, лапоча: «Я з універсамаўскімі».
Усе паралелі выпадковыя? Жыхары Растова не віталі вагнераўцаў? Глыбінная Расія ў маўчанні не спадзявалася, што «гэтыя, нашы» нарэшце нешта пераламаюць у бок справядлівага?
І яшчэ: многія ж адчуваюць у Расіі, што цяперашняя вайна несправядлівая і злачынная. Але на пэўным этапе зноў выплыла дыхатомія «свой-чужы». Я павінен быць са сваімі, нават калі яны няправыя. І таму Андрэй малоціць у бальнічным ложку безабароннага забойцу. А міліцыянтцы, якая гідзіцца такога ўчынку, — у лепшым выпадку камень у акно. Таму што «сіла ў праўдзе», як яе разумеюць «нашы» і «иногда не до законов».
Серыял, які, здаецца ж, пра падлеткаў, пазначаны як 18+. Там шмат непрыкрытага гвалту і крыві. Але сучаснікі на фоне вайны да гэтага прызвычаіліся. Канапавыя патрыёты з розных бакоў лёгка рэпосцяць сцэны, як забіваюць з коптараў «ворагаў». І ўсё звыкла. Але тут эмацыянальна чапляе, таму што ты ведаеш гісторыю герояў, якія ўжо сталі сваімі. І яны не добрыя і нават не абсалютна злыя, яны проста ўжо свае, і ўсё. Я з універсамаўскімі — падсвядома адчувае прыязны глядач, жывучы у бязладдзі і бесчасоўі.
Каментары