Сёння споўнілася 10 гадоў з дня смерці народнага паэта Беларусі Рыгора Барадуліна. З гэтай нагоды сабралі яго рэфлексіі і прызнанні, запісаныя сябрамі ў апошнія гады жыцці.
1. Любы чалавек у маладосці і ў старасці — гэта практычна два розныя чалавекі.
Але памылкі маладосці можна толькі прыгадаць, пашкадаваць пра іх — паправіць іх немагчыма. Многія хочуць прышыць сабе ў мемуарах крылы анёльскія. Але я не стаў бы прыхарошваць сябе, — што было, тое было.
2. Інтэлігентнасць — яна генная. Інтэлігентнасць не вызначаецца ні тым, як апранаешся, ні паводзінамі, ні тым, у якой руцэ трымаеш нож, а ў якой відэлец. Інтэлігентнасць даецца па крыві, па роду…
Калі проста казаць, дык інтэлігентны чалавек — гэта нармальны чалавек, які задуманы Богам. І чалавек настолькі інтэлігентны, наколькі яму ўдалося захаваць у сабе Боскі пачатак.
3. Чалавеку, як цяпер разумею, трэба абсалютна мала: душэўны спакой і раўнавага. Больш нічога. Проста каб было нешта перакусіць дый страха і спакойнае неба над галавой, спакойнае — як Космас, як Жыццё…
З гадамі разумееш, што ўсе даброты часовыя, усё гэтае багацце не забярэш з сабой туды. І хоць некаторыя ўзурпатары, імператары імкнуліся стварыць імперыю амаль не на ўвесь зямны шар, аднак усё роўна больш, чым паўтара метра, ніхто ўрэшце рэшт не атрымліваў.
4. Фізічная старасць сапраўды страшная, але самае галоўнае, каб душа заставалася маладой — чалавек датуль жыве, пакуль яго душа маладая,
а ўжо калі старэе і душа, тады ніякае цела не ўратуе. Менавіта душа трымае чалавека на зямлі.
5. Я — хутаранін, у тым ліку па натуры: у мяне няма стаднага пачуцця, якое спрабавалі прывіць камуністы. Ды і любы, хто, напышліва гаворачы, творыць, — ён пустэльнік, хутаранін.
Я ў Мінску чужы, у мяне даўно адчуванне, што ў горадзе жыву быццам у камандзіроўцы ці як у заезджым двары. Мне тут няўтульна, я не прыжыўся ў Мінску і ўжо не прыжывуся. Тут усё халоднае. Таму і душой, і думкамі, і ўспамінамі я на сваёй радзіме. Я — не тут. У Вушачы мае карані, там практычна ўся мая радня. І душа мая там. У Вушачы я кожны дзень хаджу на возера, прагульваюсь па лесу, я там і на Вялікдзень, і на Каляды, і на куццю… Усё-такі мне больш даспадобы самота і адзінота, а з гадамі — усё больш, мабыць, таму, што нарадзіўся на хутары — гэта таксама неяк сказалася на маім характары.
6. Мне парой гадоў трыццаць пяць, парой — пяцьдзясят. Але не болей.
Вось калі добра, тады і нешта пішацца, і вяртаешся ў ранейшыя гады, а як дрэнна, дык адразу адчуваеш, што ўжо стары. Так што гэта ўсё перманентна. Бывае, што прачынаешся і думаеш: хачу на Бутаўшчыну, да мамы. А на другі дзень думаеш: не, яшчэ рана. Ды і нельга сабірацца… Калі ж усё-такі сабраўся паміраць… усё як Бог дасць.
7. Увесь час думаю і хачу, каб мяне пахавалі каля мамы.
Я штодзённа прыгадваю кожную сцежку і ізлучынку, памятаю яшчэ паўнаводнай нашую рэчку і тыя месцы, якіх даўно ўжо няма. У памяці пастаянна ўсплываюць твары і галасы, якія бачыў і чуў у маленстве. І чым далей — тым больш.
8. Мне па-ранейшаму здаецца, што сусед, які старэйшы за мяне толькі на год, вось ён — стары, а я — малады. Нездарма гаворыць народ: свае гады лёгка насіць.
Старым сябе адчуваеш, калі не пішацца… Пісанне — гэта свайго роду прыём алкаголю: пішаш і не заўважаеш, як бяжыць час. Памятаеце такі анекдот: выпіў больш, чым мог, але менш, чым хацеў. Калі пішаш, прыкладна такое ж пачуццё ўзнікае.
9. Што яшчэ трымае, дык тое, што я яшчэ патрэбны беларускасці і ўнучцы. І яшчэ трымае, што ёсць усё-такі беларуская моладзь, якую цікавіць беларуская паэзія, беларуская справа, наогул беларускасць… А так я вось прыйшоў да такой высновы:
Тут —
Гэта апошняя перамога
Спакойна глядзець на сябе старога.
10. Само жыццё — гэта падарунак. І з гадамі разумееш, што жыццё было такім заўсёды, проста раней з-за ўзросту ты так яго не ўспрымаў. А жыць трэба дзеля таго, каб нешта пакінуць пасля сябе.
Я жыву ва імя ўсяго беларускага, жыву дзеля служэння беларускаму слову.
11. Беларускае слова для мяне — абсалютна ўсё: я ім дыхаю, я ім бачу, я ім гавару, я ім жыву, я ім хаджу. Я не ўяўляю сябе без беларускага слова.
Адабраць яго ад мяне — я буду нямы, глухі і нерухомы. Я буду мёртвы.
12. Бог адзін, а канфесіі — хай не прагучыць гэта кашчунскі — гэта ўсё-ткі прафесія.
13. Сапраўдная паэзія па-за палітыкай. Палітыка як вецер — сёння ён спякотны, заўтра — халодны, а паэзія — вечная…
Каментары