«Тэтрысу» — 40 гадоў. Як тварэнне савецкага праграміста зрабіла яго багатым і знакамітым
Роўна 40 гадоў таму малады савецкі вучоны Аляксей Пажытнаў прыдумаў камп'ютарную гульню, не падобную ні на адну іншую.
У 1984 годзе, засумаваўшы на працы ў вылічальным цэнтры савецкага НДІ, ён знайшоў сваім матэматычным навыкам новае ўжыванне — напісаў камп'ютарную гульню. Першая, прымітыўная, версія на камп'ютары «Электроніка-60» была гатовая 6 чэрвеня 1984 года, піша BBC.
Так з'явіўся «Тэтрыс» — простая да геніяльнасці, але таму толькі яшчэ больш займальная гульня-галаваломка, якой неўзабаве было наканавана заваяваць папулярнасць па ўсім свеце.
У аснову ідэі лягла класічная гульня пентаміна, дзе вуглаватыя геаметрычныя фігуры дзіўных формаў трэба падганяць бакамі адзін да аднаго, выкладваючы імі суцэльнае палатно.
«Тэтрыс» рэалізаваў вельмі падобную ідэю: падаючыя геаметрычныя фігуры, якія складаюцца з чатырох квадратаў кожная (іх яшчэ называюць «тэтраміна») гулец павінен укладваць у «шклянку» так, каб з іх выбудоўваліся суцэльныя лініі — ад краю да краю.
Амаль поўная адсутнасць на той момант у Савецкім Саюзе персанальных камп'ютараў не перашкодзіла распаўсюджванню гульні. Яе бясконца капіявалі з адной ЭВМ на іншую, адтуль на трэцюю, чацвёртую – і гэтак далей. І вельмі хутка «Тэтрыс» зачараваў карыстальнікаў нешматлікіх камп'ютараў па ўсёй краіне.
Гісторыя пра тое, як «Тэтрыс» перасек жалезную заслону, вартая прыгодніцкага рамана.
У 1989 годзе брытанскі праграміст Хенк Роджэрс, які працаваў на той момант у Японіі, натыкнуўся на гэтую гульню падчас дзелавой паездкі ў Венгрыю. І зразумеў, што ў «Тэтрыса» вялікая будучыня.
Усвядоміўшы рынкавы патэнцыял савецкай гульні, Роджэрс задаўся мэтай выпусціць яе не на грувасткіх (на той момант) ЭВМ, а на партатыўных гульнявых прыладах.
Аднак для гэтага спачатку трэба было купіць ліцэнзію — гэта значыць атрымаць дазвол распрацоўніка, пошукі якога неўзабаве прывялі брытанца ў Маскву, якая толькі пасля дзесяцігоддзяў халоднай вайны пачынала тады «адтаваць».
«Гэтая паездка была поўнай утрапёнасцю», — успамінаў Роджэрс у інтэрв'ю Бі-бі-сі ў 2011 годзе.
Узброіўшыся новай відэакамерай і поўны адрэналіну, ён адправіўся ў невядомасць.
Лютаўская Масква зрабіла на яго змрочнае першае ўражанне: «Шэрае неба, нумар у гатэлі, дзе не працуе ні тэлевізар, ні нават радыё. Поўная адсутнасць якой-небудзь інфармацыі».
Каб перасоўвацца па Маскве, Роджэрс наняў сабе кіроўцу, жанчыну, якая заадно стала яго перакладчыцай. Яна і прывезла яго ў «Электранаргтэх» — савецкую ўстанову, якая займалася імпартам і экспартам абсталявання і праграмнага забеспячэння.
Атрымаць дазвол аказалася няпроста. Перакладчыца наадрэз адмовілася заходзіць з ім унутр, спаслаўшыся на тое, што «яе туды не запрашалі».
Сабраўшыся з духам, ён зайшоў адзін і нават змог неяк растлумачыць, што цікавіцца пакупкай правоў на «Тэтрыс». У будынку імгненна пачаўся перапалох.
«Як быццам гарачую качаргу сунулі ў мурашнік», — успамінаў Роджэрс усё ў тым жа інтэрв'ю Бі-бі-сі.
З Аляксеем Пажытнавым яго пазнаёмілі адразу ж — у прысутнасці яшчэ васьмі чалавек, сярод якіх былі і супрацоўнікі КДБ. Рушыла ўслед працяглае дазнанне: савецкія службоўцы спрабавалі зразумець канцэпцыю аўтарскіх на відэагульню, якая па тых часах для іх была шмат у чым незразумелай і зусім чужой.
Нягледзячы на першапачатковы ўзаемны недавер бакоў, настойлівасць Роджэрса прынесла плён.
«Ён стаў першым бізнэсмэнам, які асабіста на мяне зрабіў добрае ўражанне, — успамінаў пра яго Пажытнаў. — Ён па-сапраўднаму разабраўся ў сутнасці гульні».
Тыдзень перамоваў скончыўся падпісаннем кантракту, які гарантаваў савецкаму вынаходніку нечуванае — асабістую долю прыбытку ад усіх продажаў гульні за мяжой.
На думку Роджэрса, неверагодная папулярнасць «Тэтрыса» тлумачыцца яго ўнікальным гульнявым працэсам. У адрозненне ад большасці камп'ютарных гульняў, пабудаваных на гвалце і разбурэнні, «Тэтрыс» прапаноўваў гульцам заняцца будаўніцтвам і стварэннем.
А гэта, на думку Роджэрса, — баўленне часу куды больш прыемнае, паколькі ў цэлым лепш адпавядае фундаментальнай патрэбнасці кожнага чалавека: «Людзі хочуць нешта будаваць, гэта дапамагае ім сябе лепш адчуваць».
Сёння «Тэтрыс» займае ў гісторыі гульняў пачэснае месца. Хоць бы раз у жыцці выбудоўваць лініі з падаючых рознакаляровых фігурак спрабавалі, па самых сціплых падліках, не менш за мільярд чалавек.
З атрыманнем Пажытнавым адлічэнняў у першыя гады ўсё аказалася не так проста, пра што шмат разоў у гэтыя мінулыя гады пісалі розныя выданні.
Але ў выніку савецкі праграміст у сярэдзіне 1990-х пераехаў у ЗША, стварыў з Роджэрсам фірму, пачаў атрымліваць адлічэнні, і дагэтуль жыве ў Вашынгтоне, заможным і знакамітым у свеце камп'ютарных гульняў чалавекам.
Пасля даносу Бондаравай раптоўна адмянілі выставу ў музеі Янкі Купалы. Цяпер яна патрабуе на музеі шыльды па-руску29
Каментары