Я і сама пра гэты ўплыў даведалася далёка не адразу. Толькі на канцэрце з нагоды 20-годдзя «Народнага альбома» ў лютым 2017 года я нарэшце сцяміла, што ідэя праекта і тэксты — аўтарства Анемпадыстава. У свой час «Народны альбом» стаў маім першым крокам на шляху да ўсведамлення сваёй беларускасці.
Міхал Анемпадыстаў нарадзіўся ў Менску ў 1963 годзе і, фактычна не маючы беларускіх каранёў, адчуваў сябе і менчуком, і беларусам. Скончыў Менскую мастацкую вучэльню, удзельнічаў у аб’яднанні «Беларуская майстроўня», працаваў мастацкім рэдактарам часопіса «Бярозка», быў сябрам Беларускага саюза дызайнераў, а з 2011 года — сябрам яго праўлення.
Адначасова з гэтым Міхал Анемпадыстаў стаў адным са стваральнікаў беларускай рок-паэзіі 90-х гадоў. Акрамя ўжо легендарнага «Народнага альбому», які выйшаў у 1997 годзе і быў абраны «альбомам года» на Рок-каранацыі, ён спрычыніўся да музычнай творчасці гуртоў «Новае неба», «N.R.M.», «IQ48». Перакладаў на беларускую мову тэксты польскіх музычных гуртоў.
Міхал Анемпадыстаў быў дызайнерам лагатыпаў рок-фестывалю «Басовішча» і грамадска-культурнай кампаніі «Будзьма беларусамі!», стварыў ілюстрацыі да кнігі Сержука Вітушкі «Дзінь-дзілінь: пара гуляць у казкі», а таксама вокладкі альбомаў «N.R.M.» і Змітра Вайцюшкевіча.
Міхал сапраўды быў чалавек-аркестр: дызайнер, графік, мастак, фатограф, паэт, публіцыст, перакладчык. Пра яго часта кажуць, што ён ствараў сваю Беларусь, ствараў сучасны беларускі стыль і беларускі дызайн. Пры гэтым у сваіх тэкстах ён быў вельмі чулы да таго, што адбывалася вакол. У яго вершах шмат Беларусі, шмат Менску, а разам з імі — прыгажосці і тугі:
Ад былых палацаў белых
Захаваўся толькі вецер.
Ад былых палацаў чорных
Захаваўся толькі колер.
Я фарбую ў гэты колер
Свой абутак і адзенне,
Каб у гэтым чорным строі,
Пад крывіцкім шэрым небам,
Калі хопіць вапны, цэглы,
Свой палац пабудаваць.
+++
На нашай вуліцы
Усё звычайнае:
Таполі пыльныя,
Дамы панэльныя,
Двары квадратныя,
Пад’езды брудныя,
Жыццё нармальнае,
А людзі розныя.
Міхал Анемпадыстаў пайшоў з жыцця ўзімку 2018 года. Нечакана і балюча для ўсіх, хто яго ведаў і цаніў. Зборнік «Ці помніш ты» прымеркаваны да 60-годдзя творцы. На вокладцы — фота аўтара з кубачкам Caif cafe, і каб напісаць гэты тэкст я адмыслова прыйшла ў адну з кавярняў гэтай сеткі. Ва ўсім, што звязана з Міхалам, важнымі падаюцца супадзенні, сімвалы, знакі і рытуалы.
Дзесяць год таму ў выдавецтве «Логвінаў» выходзіла кніга вершаў Міхала Анемпадыстава «Глыбока-глыбока на дне філіжанкі кавы», названая па першым радку аднаго з вершаў:
Глыбока-глыбока на дне філіжанкі кавы
Пачынаецца новы дзень, доўгі і невядомы
Водару сцяг уздымаецца ў неба
Урачыста-гаркавы, як перамогі і страты…
Тое выданне блізкае зместам да цяперашняга, але знайсці яго ў продажы апошнім часам было даволі цяжка. Таму новае выданне — вельмі дарэчы, аднак і ягоны наклад невялікі (усяго 300 асобнікаў), таму лепей не адкладаць набыццё.
Міхал Анемпадыстаў — гэта празрыста-простыя і адначасова глыбокія, як тое дно філіжанкі кавы, вобразы. Кавы, дарэчы, у ягоных вершах шмат. Разам з іншымі штодзённымі рэчамі і з’явамі: панэльнымі дамамі і маленькімі кватэрамі, дзвярыма і вокнамі, джынсамі і палітонамі. З верша ў верш крочаць блакітны, чорны, шэры, белы і чырвоны колеры. І тут немагчыма не прыгадаць дызайнерскі альбом «Колер Беларусі». У ім Анемпадыстаў візуалізуе каларыстыку беларускай мінуўшчыны і сучаснасці ды аналізуе галоўныя беларускія колеры: паходжанне іх назваў, гісторыю распаўсюду, уласцівасць пэўным рэгіёнам.
Сіні, блакітны, белы.
Белы, чырвоны, чорны.
Мы ўглядаемся ў неба,
Неба мяняе колер…
+++
Мы ў шэрых мундзірах,
Пад шэрым крывіцкім небам…
Падкрэсленая побытавасць — тое, што вельмі блізкае мне ў вершах Анемпадыстава. Ён кажа пра простае і звыклае, таму табе не трэба прыкладаць намаганняў на ўваходзе ў верш. Тым вастрэй адчуваецца глыбіня, на якую правальваешся, чытаючы тэкст далей.
Вельмі характэрны для паэзіі Анемпадыстава вобраз Калядаў, надыходу якіх часта чакаюць лірычныя героі. Адзін з вершаў так і называецца: «Мы чакаем Калядаў». Разам з «Маёй краінай» гэта, бадай, найвядомейшыя тэксты Міхала, якія сталі песнямі ў выкананні гурта «Новае неба». Каляды — як светлая будучыня, якая можа з намі ніколі не здарыцца. Але мы маем тое жыццё, якое маем, і ў ягоных межах усё ж на штосьці здольныя. Напрыклад, на пасіўны пратэст.
Мы пісалі ў школе дыктоўкі,
Нас вадзілі глядзець на парады,
Прафсаюз дараваў карамелькі,
Мы бралі і чакалі Калядаў.
Нам даводзілі, хто мы і што мы,
Нас вучылі выконваць загады,
Нам казалі, ды мы не чулі —
Мы ўпотай чакалі Калядаў…
Перачытваючы вершы Міхала гэтым разам, я адзначыла яшчэ два цікавыя вобразы — шафаў і шуфлядаў, як прасторы, дзе хаваецца штосьці нявызначанае, таямнічае, а то і мы самі. Гэта і вабіць, і пужае адначасова. Ніколі не думала пра Анемпадыстава як майстра саспэнсу, але ж ён напраўду стварае загадкавую атмасферу некалькімі словамі.
У нашай чароўнай, шыкоўнай шафе,
Людзям на радасць выштукаванай,
Нешта шкрабецца, нешта шапоча,
Нешта варушыцца і замінае,
І замінае мне думаць спакойна
Пра розныя дробныя хатнія справы…
Адметная рыса паэзіі Міхала Анемпадыстава — стрыманая, нават прыхаваная іранічнасць. Шырока ўсміхацца чытачу наўрад ці захочацца, але прыўзняць брыво ды куточак вуснаў — гэта акурат пра ягоныя тэксты.
…У Мандарынава-Шыльнікавай шуфлядзе
Каляды і Новы год спрачаюцца шэптам,
Хто з іх найгалаўнейшы і больш легітымны.
А Шпротна-Сервілатную шуфляду
Лепш не адчыняць, бо там,
Напэўна, шмат гасцей, тлум і гармідар…
Новы зборнік утрымлівае больш за 20 фотаздымкаў Міхала Анемпадыстава і складаецца з некалькіх раздзелаў. Гэта ўласна паэтычныя тэксты, а таксама шанты (жанр песняў, якія спявалі брытанскія маракі), пераклады і «Народны альбом». На самым пачатку — невялічкі тэкст паэта Фелікса Аксёнцава. Ён піша пра ўплыў Міхала на сябе, прыгадвае сустрэчы ў кавярні ў Траецкім прадмесці на пачатку 80-х, калі беларускага рок-н-рола яшчэ не было, але яны абодва адчувалі, што ён цалкам магчымы — з беларускай лексікай, фанетыкай і адметным гучаннем. Аксёнцаў дадае, прыгадваючы Міхала:
«Іранічны, тонкі, стрыманы сябра… Я адчуваю яго густоўнасць, вострае пачуцце стылю. Яго прысутнасць. Здаецца, што мы яшчэ сустрэнемся недзе на вуліцы Вільні ці Таліна, што ён проста з’ехаў на нейкі час у Еўропу…»
Альбо на выспу Ультыма Туле — хочацца дадаць мне.
Ультыма Туле —
Чароўная выспа.
Там выспацца можна
Пасля вандраванняў.
І кожны вандроўнік
Знойдзе прытулак
Там, на выспе далёкай,
Выспе Ультыма Туле…
…Я палю сваю файку,
Вецер дзьме мне ў спіну.
У паўночным кірунку
Нясе мой карабель.
Чытайце таксама:
Выйшла кніга вершаў Міхала Анемпадыстава
Сёння Міхалу Анемпадыставу было б 60 гадоў
Анемпадыстаў: Шэры колер — самы прыгожы. А сцяг — бела-чырвона-белы
