Водгукі
Пра Надсана
Гадоў 6—7 таму, калі стала відавочна, што першая хваля новага беларускага Адраджэньня захлынаецца, я адчуў, як памалу з-пад ног пачала сыходзіць глеба.
Раптам стала зразумела, што Беларусь і беларусы нікому не патрэбныя ні ў сьвеце, ні нават у самой Беларусі, што з часоў напісаньня Купалам “Тутэйшых” нічога не зьмянілася — у Беларусі па-ранейшаму рэалізуюць свае інтарэсы Расея і Польшча, а нам няма месца на сваёй зямлі. Гэта няпраўда, што за шырокія плечы нацыянальнай ідэі хаваюцца слабыя ў жыцьцёвым і асабістым пляне людзі. Проста эгаізм і прагматызм некаторых з нас быў (і застаецца) троху слабейшы за жаданьне, каб родныя людзі жылі добра…
Глеба з-пад ног пачала сыходзіць, а ў галаву прыйшлі пытаньні — як быць далей? Ці ёсьць надзея, што Беларусь застанецца? Што яна паўстане з каленяў ізноў? Дзе ўзяць маральныя сілы для працы? І ці патрэбная тая праца?
Пра гэтую сваю праблему я расказаў тады айцу Аляксандру Надсану падчас адной з нашых гутарак. І ў адказ пачуў:
— Братка, што ж казаць мне? Я цэлае жыцьцё так жыву і працую…
На гэтым мае сумненьні скончыліся.
Ён ня меў непасрэднага дачыненьня да адраджэньня Уніі ў Беларусі. На момант ягонага першага прыезду ў Беларусь у сакавіку 1990 г. нашая ўніяцкая група ўжо існавала паўгоду, і айцец Аляксандар быў моцна ўражаны, калі, пасьля сустрэчы на вакзале, ён падышоў да мяне ля рэцэпцыі гатэлю і спытаў, хто я такі.
— Я ўніят. Нас тут некалькі, і мы хацелі б пагаварыць з Вамі.
Прыблізна гэтак адказаў тады я і ўбачыў сьлёзы ў ягоных вачах…
Царква паўстала зь нябыту і адразу займела высокапрафэсійныя і Боганатхнёныя пераклады ўсіх царкоўных тэкстаў з арыгіналаў, выкананыя айцом Аляксандрам, глыбокім знаўцам Бібліі й дзясятка моваў. Ягоныя тэксты дзіўным чынам адбіваюць памежную і сынтэтычную сутнасьць старой Уніі — яго мова і не заходняя, і ня ўсходняя, яна — і тая, і тая, і адначасова проста добрая беларуская. Няма чаго і казаць, што менавіта ягоны варыянт найбольш надаецца для агульнабеларускага міжканфэсійнага перакладу Бібліі.
Мала каму вядомы чыста царкоўны бок дзейнасьці айца Аляксандра, а ён у апошнія 20 гадоў — галоўны абаронца нацыянальна-рэлігійных правоў беларусаў. Процьму разоў ён стукаўся ва ўсе дзьверы Апостальскай Сталіцы, напісаў безьліч зваротаў, рапартаў і заяваў, нажыў рэпутацыю нязручнага чалавека і нацыяналіста. А я вось, добра разумеючы плённасьць і кончую неабходнасьць кампрамісу і гнуткасьці, часам думаю і пра парадаксальны плён нязломнасьці. Менавіта цьвёрдасьць і пасьлядоўнасьць пазыцыі робіць чалавека сымбалічнай постацьцю. Сымбалічная постаць можа памыляцца, можа мець свае няслушнасьці й слабасьці, яе спрабуюць выкарыстаць (і выкарыстоўваюць) нядобрасумленныя асобы, але памятаць яе будуць не за памылкі… Айцец Аляксандар Надсан — гэта царкоўны Зянон Пазьняк. Два сымбалі Беларушчыны, нацыянальны і рэлігійны…
Айцец Аляксандар Надсан сёньня (хоць сам і не марыянін) — апошні прадстаўнік магутнай ва ўсіх адносінах групы беларускіх грэка-каталіцкіх сьвятароў-марыянаў: архімандрыта Лява Гарошкі, айца Язэпа Германовіча (Вінцука Адважнага), айца Тамаша Падзявы, біскупа Часлава Сіповіча ды іншых, рэлігійны, культурны і нацыянальны даробак якіх яшчэ дачакае сваёй належнай ацэнкі.
І таму тым, хто сёньня апанаваны сумненьнем, ці Беларусь застанецца, і што ж рабіць у цяперашнія смутныя часы, я нагадваю пра аднаго старога беларускага сьвятара зь Лёндану, які, ня ведаючы, ці будзе Беларусь, 55 гадоў працаваў дзеля яе на чужыне.
Многая лета, дарагі ойча!
Сяргей Абламейка, Прага
