Navukoviec papiaredziŭ pra schavanyja ryzyki dla zdaroŭja ad butylavanaj vady

Usprymańnie butylavanaj vady jak vielmi čystaj — hałoŭny faktar jaje papularnaści. Adnak daśledavańni pakazvajuć, što hety pradukt niasie ŭ sabie ryzyki jak dla zdaroŭja, tak i dla navakolnaha asiarodździa, piša prafiesar Muchamad Vakił Šachzad dla The Conversation. I raskazvaje pra cikavuju alternatyvu, nad jakoj pracuje ich kamanda.

Vyjava zhienieravanaja niejrasietkaj

Ci biaśpiečnaja takaja vada dla zdaroŭja?

Daśledavańnie 2025 hoda vyjaviła, što vada ŭ butelkach moža być nie takoj biaśpiečnaj, jak pryniata ličyć. Testy vady, što pradajecca ŭ šmatrazovych tarach i płastykavych butelkach, pakazali vysoki ŭzrovień bakteryjalnaha zabrudžvańnia.

Hetyja vysnovy dapaŭniajuć usio bolšy abjom daśledavańniaŭ, jakija śviedčać pra toje, što ŭ mnohich rehijonach vodapravodnaja vada nie tolki bolš biaśpiečnaja, ale časta rehulujecca bolš stroha i kantralujecca bolš nadziejna, čym alternatyvy ŭ butelkach.

U bolšaści raźvitych krain da vodapravodnaj vady prymianiajucca bolš žorstkija jurydyčnyja standarty i patrabavańni da testavańnia. Hramadskija sistemy vodazabieśpiačeńnia štodzionna praviarajucca na najaŭnaść bakteryj, ciažkich mietałaŭ i piestycydaŭ.

U Vialikabrytanii Inśpiekcyja pitnoj vady (Drinking Water Inspectorate) adkryta publikuje vyniki pravierak. U ZŠA pastaŭščyki pavinny vykonvać Nacyjanalnyja pieršasnyja narmatyvy dla pitnoj vady pad nahladam Ahienctva achovy navakolnaha asiarodździa. Pa ŭsioj Jeŭropie jakaść vady rehulujecca Dyrektyvaj ES ab pitnoj vadzie.

Vyjava zhienieravanaja niejrasietkaj

Butylavanaja vada, naadvarot, rehulujecca jak rasfasavany charčovy pradukt. Jaje praviarajuć radziej, a vytvorcy nie abaviazany publikavać padrabiaznyja spravazdačy ab jakaści.

Daśledavańni vyjavili ŭ butylavanaj vadzie takija zabrudžvalniki, jak mikrapłastyk, reštki chimičnych rečyvaŭ i bakteryi. U 2024 hodzie ŭ niekatorych uzorach znajšli dziasiatki tysiač čaścic płastyku na litr. Inšyja źviestki pakazvajuć, što ŭ vadzie z butelek kancentracyja mikrapłastyku časta vyšejšaja, čym u vodapravodnaj. Heta patencyjna źviazana z ryzykaj zapaleńniaŭ, harmanalnych parušeńniaŭ i nazapašvańnia čaścic u orhanach čałavieka.

Płastykavyja butelki taksama mohuć vyłučać chimičnyja rečyvy, takija jak surma, ftałaty i anałahi biśfienołu. Surma — heta katalizatar vytvorčaści PET-butelek, polietylen — samy raspaŭsiudžany płastyk dla adnarazovaha posudu. Ftałaty — płastyfikatary, jakija nadajuć płastyku hnutkaść. Anałahi biśfienołu, takija jak BPS ci BPF, blizkija da BPA — rečyva, jakoje vykarystoŭvajecca dla zaćviardzieńnia niekatorych vidaŭ płastyku i pakryćcia blašanak dla ježy i napojaŭ. Hetyja rečyvy mohuć traplać u vadu, asabliva kali butelki znachodziacca ŭ ciaple: u mašynach, furhonach dastaŭki abo pad pramymi soniečnymi pramianiami.

Vyjava zhienieravanaja niejrasietkaj

Navukoŭcy zaniepakojenyja tym, što niekatoryja z hetych złučeńniaŭ mohuć dziejničać jak endakrynnyja razburalniki, parušajučy pracu harmanalnaj sistemy. Vysokaje ŭździejańnie peŭnych ftałataŭ i biśfienołaŭ źviazvajuć z prablemami repraduktyŭnaha zdaroŭja, mietabalizmu i raźvićcia.

Choć uzroŭni, znojdzienyja ŭ butylavanaj vadzie, zvyčajna nizkija, doŭhaterminovyja ryzyki pakul da kanca nie vyvučany. Ciapier daśledčyki vyvučajuć nastupstvy rehularnaha, chraničnaha spažyvańnia, asabliva na fonie rostu papularnaści butylavanaj vady va ŭsim śviecie.

Butylavanaja vada nie źjaŭlajecca sterylnaj. Paśla adkryćcia butelki mikraarhanizmy pačynajuć chutka razmnažacca. Niedapitaja butelka, pakinutaja ŭ ciopłaj mašynie, stanovicca idealnym asiarodździem dla rostu mikrobaŭ. Pry paŭtornym vykarystańni adnarazovych butelek u vadu taksama traplajuć bakteryi sa śliny i navakolnaha asiarodździa.

Vodapravodnaja vada, u svaju čarhu, zvyčajna źmiaščaje karysnyja minierały, što dobra zadakumientavana ŭ daśledavańniach hramadskaha zdaroŭja. U Vialikabrytanii i inšych krainach u niekatoryja sistemy dadajuć ftor dla prafiłaktyki karyjesu. Minieralny skład butylavanaj vady mocna adroźnivajecca, i daśledavańni pakazvajuć, što dzieci, jakija čaściej pjuć vadu z butelek, majuć vyšejšy ŭzrovień karyjesu.

Vyjava zhienieravanaja niejrasietkaj

Nakolki ekałahičnaja vaša butelka?

Praźmiernaje spažyvańnie butylavanaj vady škodzić i płaniecie. Suśvietny popyt nastolki vysoki, što kožnuju chvilinu ŭ śviecie nabyvajuć kala miljona płastykavych butelek.

Dackaja kampanija vodnych technałohij Aquaporin miarkuje, što vytvorčaść adnaho litra butylavanaj vady moža patrabavać u dźvie tysiačy razoŭ bolš enierhii, čym padača litra vodapravodnaj vady.

Vuhlarodny śled taksama značna vyšejšy: u siarednim kala vaśmidziesiaci hramaŭ vuhlakisłaha hazu na litr, kali ŭličvać raźliŭ, transparciroŭku i astudžeńnie.

Dyskusiju vakoł butylavanaj vady niemahčyma adździalić ad bolš šyrokaj prablemy hłabalnaha vodazabieśpiačeńnia. Dostup da čystaj pitnoj vady zastajecca vostrym pytańniem va ŭsim śviecie. Źmiena klimatu, imklivaja ŭrbanizacyja, pramysłovaje zabrudžvańnie i rost nasielnictva źmianšajuć zapasy presnaj vady. JUNIESKA papiaredžvaje, što bolš za dva miljardy čałaviek užo žyvuć u rehijonach z vysokim vodnym stresam.

Vyjava zhienieravanaja niejrasietkaj

Kab prapanavać alternatyvu, kamanda daśledčykaŭ pracuje nad Solar2Water — partatyŭnaj pryładaj na soniečnaj enierhii, jakaja zdabyvaje čystuju pitnuju vadu niepasredna z pavietra.

Heta decentralizavanaja sistema: jana vyrablaje vadu ŭ miescy vykarystańnia i nie zaležyć ad doŭhich trubapravodaŭ ci bujnych ačyščalnych zbudavańniaŭ. Vytvorčaść vady na miescy źnižaje zaležnaść ad adnarazovaha płastyku i pamianšaje nahruzku na municypalnyja sistemy.

Pa miery rostu nahruzki na infrastrukturu takija decentralizavanyja sistemy mohuć dapaŭniać isnyja sietki. Jany pavyšajuć ustojlivaść padčas klimatyčnych kataklizmaŭ, źnižajuć patrebu ŭ płastyku i dapamahajuć supołkam, dzie davier da vodapravodnaj vady padarvany.

Butylavanaja vada zastajecca nieabchodnaj padčas nadzvyčajnych situacyj abo tam, dzie vodapravodnaja vada sapraŭdy niebiaśpiečnaja. Ale ŭ bolšaści raźvitych krain jana nie źjaŭlajecca ni bolš biaśpiečnaj, ni bolš čystaj za vodapravodnuju. Pakolki źmianieńnie klimatu i zabrudžvańnie ŭpłyvajuć na dostup da resursaŭ, razumieńnie realnaj roźnicy pamiž vadoj u butelkach i z-pad krana stanovicca važniejšym, čym kali-niebudź.

Pra aŭtara:

Muchamad Vakił Šachzad — prafiesar i zahadčyk kafiedry pieradavoj enierhietyki i ŭstojlivaści Departamienta mašynabudavańnia Univiersiteta Nartumbryi (Ńjukasł, Vialikabrytanija). Jon źjaŭlajecca zasnavalnikam i hienieralnym dyrektaram kamandy EcoTech X, jakaja stvaraje hienieratary Solar 2 Water. Prajekt atrymaŭ finansavańnie ad Northern Accelerator.

Kamientary da artykuła