Padčas niadaŭniaha konkursu pryhažości «Mis Miensk», arhanizavanaha staličnymi ŭładami na placoŭcy telekanału STV, vyjaviłasia, što pieramožcy ŭ roznych naminacyjach — pieravažna stryptyzerki, tancorki go-go i navat toples dy-džei. Letaś zapatrabavałasia prezydenckaje ŭmiašańnie, kab anulavać vyniki hałasavańnia za vyznačeńnie biełaruskaha ŭdzielnika na konkurs «Eŭrabačańnie». Radyjo Svaboda pacikaviłasia dumkaju pradusara Siarhieja Kuzina, jaki apošnija 10 hadoŭ pracuje va Ŭkrainie, — ci apraŭdanaje zrastańnie dziaržavy z šoŭ-biznesam?
— Skandał ź «Mis Miensk» spryčyniŭsia da admieny teletranślacyi. Nia vyklučana, što budzie anulavany ŭvieś konkurs razam ź jaho vynikami. Na viecier vykinuta bolš za 200 tysiač dalaraŭ. Tym časam hałoŭny abaronca maralnaści Mikałaj Čarhiniec zajaviŭ, što heta pravakacyja suprać biełaruskich uładaŭ. Ci nie pierabor uvahi?
— Ržu ŭžo tydzień z hetaj historyi (śmiajecca). U čym vyjaŭlajecca pravakacyja — toje, što ciołku za ŭsie miescy chapajuć? Ci, moža, heta apazycyja jaje tudy prasunuła? Nu, Čarhiniec — jon ža myślar, chto b sumniavaŭsia! Roznaje ŭ hałavu moža pryjści. Marazm, viadoma, što tut skažaš? Ale ja da hetaha zbolšaha pa-filazofsku padychodžu, dla mianie ŭ pryncypie takija konkursy krychu mazaičnaj psychapatyjaj patychajuć. Ich tut u nas pa piać štuk u kožnaj VNU štotydzień pravodziać. Prosta ŭsie hetyja konkursy pryhažości, «Eŭrabačańni» — usio heta piena na žyćci sučasnaha čałavieka. I jana ŭsio roŭna źjavicca. Tamu što jość takaja častka hramadztva, jakaja ŭ hetym, napeŭna, intuityŭna maje patrebu. Kamuści treba ŭbić sabie ŭ hałavu, što konkursy pryhažości i «Eŭrabačańnie» — heta ŭvohule pakaźnik niečaha: kultury, prasunutaści. Ale heta prosta narmalnyja babki, jakija kosiać peŭnyja telekanały ŭ kožnaj krainie, źbirajuć hihanckija hrošy na sms, na ŭnioskach i h.d. Chto ŭvohule skazaŭ, što heta kryteryj jakaści, uzroŭniu sučasnaj pop-muzyki ŭ toj ci inšaj dziaržavie?
— U Biełarusi «Eŭrabačańniem» zajmajecca asabista prezydent, razam z małym synam rehularna naviedvaje konkursy pryhažości...
— Ale čamu pry hetym nikomu nie prychodzić u hałavu inšaje? Vaźmicie Anhliju, jakaja ŭ žyćci amal ničoha nia vyjhrała (apošniaja pieramoha dzieści ŭ siaredzinie 1970-ch), prosta daje ŭ ahulnuju kasu hrošy, i ŭsio na hetym. Čamu Brytanija, Niamieččyna, inšyja krainy z meharaźvitymi muzyčnymi rynkami, z artystami, jakija źbirajuć stadyjony, vypuskajuć miljonnymi nakładami dyski, zaŭsiody hety tak zvany konkurs prajhrajuć? Čaho heta pakaźnik? Taho, što heta naš uschodnieeŭrapiejski kompleks: chočacca, kab jak u Eŭropie było. Eŭraramont taki, viedaješ? Tamu «Eŭrabačańnie» pakazalnaje i ŭ hetym sensie. Ale pieradusim heta konkurs telekanałaŭ. Zrazumieła, nabivajucca rejtynhi, stavicca darahaja reklama. Ale jakija heta adnosiny maje da taho, što my nazyvajem sapraŭdnaj muzyčnaj kulturaj?
— Vidavočna, što Kijeŭ, dzie ty ciapier pracuješ, i Miensk, adkul tvaju kamandu faktyčna vycisnuli 10 hadoŭ tamu, rušyli ŭ roznych kirunkach. Cenzura, telefonnaje prava, administracyjny resurs u Biełarusi aktualnyja dahetul. Što va Ŭkrainie?
— Cenzura cenzury nia roŭnaja. Zrazumieła, što absalutna niezaležnych ŚMI ŭvohule ŭ pryrodzie nie isnuje. Ale ja za 10 hadoŭ z takim, kab nia stavić u efir rolik ź Cimašenkaj pry Janukoviču ci nia stavić rolik ź Janukovičam pry Cimašency, nie sutykaŭsia. Viadoma, dziarmišča chapaje, jak i ŭsiudy. Ale Ŭkrainu adroźnivaje ad Biełarusi najpierš toje, što tut možna žyć, možna choć dziarmo dziarmom nazyvać. Što taksama niemałavažna. Na žal, cudaŭ nie byvaje — hady iduć, a ty z-za kahości svajo žyćcio marnuješ. Tamu sytuacyja nieparaŭnalnaja. Darečy, samy hałoŭny trend žartaŭ ź Janukoviča i jahonaha atačeńnia — heta mova. My ŭsie tut havorym adzin adnamu «do zivtra», «opizdav», «ostanivka». Tak zvanyja «danieckija» ličać, što, ustaŭlajučy darečy i niedarečy «i», havorać pa-ŭkrainsku. Chočaš padkałoć — skažy: «Vi z Doniećku? Do zivtra». Tady kryčać: što vy ździekujeciesia, ja razumieju ŭkrainskuju movu. Azaraŭ uvohule vydaje perł za perłam: «krivosisy», «vahiny». Tak na naradzie i skazaŭ — demakratyčnyja «krivosisy». U nas navat jość rubryka ŭ efiry — «Krivosisy». I ničoha, narmalna. Nia viedaju, da čaho ŭsio heta pryjdzie, ale pakul usio narmalna. Vidać, va Ŭkrainie praces paprostu ŭžo niezvarotny. Taja sytuacyja, jakaja skłałasia ŭ palitykumie, jana nie praduhledžvaje adkatu ŭ minułaje. Choć, ščyra kažučy, adzin čas pačali bajacca: to adno zakruciłasia, to druhoje, to treciaje. Niaŭžo zakručvajuć? Ale nie, tut užo takija fokusy nia projduć.
— Uvohule jak za dziesiacihodździe žyćcia va Ŭkrainie vyrašyłasia moŭnaje pytańnie?
— Niama nijakich prablemaŭ, ja razmaŭlaju pa-ŭkrainsku. Heta było surovaj nieabchodnaściu, tamu što kali ty maješ vystup na nacyjanalnym radyjo, na telebačańni, jašče na niejkich placoŭkach, to patrebna razmaŭlać vyklučna ŭkrainskaj movaj. Ale niama nijakich pytańniaŭ. Kali b u mianie była nieabchodnaść, jak ja pryjechaŭ u Biełaruś, razmaŭlać pa-biełarusku, taksama nie było b prablemaŭ. Čałaviek ža istota hramadzkaja, pravilna? I kali niama niejkaj unutranaj zamovy, to, naturalna, ty maładušničaješ. Jak heta robić absalutnaja bolšaść samich biełarusaŭ. Sprava ž nia ŭ modnaści ci niamodnaści movy, a ŭ jaje arhaničnaści, zapatrabavanaści. U mianie chłopiec pracuje ŭ studyi hukazapisu, rodam ź Lvova, dyk jon havoryć tolki na ŭkrainskaj movie. Nie tamu, što jon uvieś taki nacyjanalist. Jamu prosta ciažka razmaŭlać pa-rasiejsku. Voś i ŭsie «padvodnyja płyni» moŭnaj kamunikacyi, heta samaje hałoŭnaje.
— Na hetym tle možna zhadać tvaju inicyjatyvu rabić naviny pa-biełarusku na «Alfa Radyjo».
— Tak, my byli adzinyja, chto pačaŭ rabić biełaruskamoŭnyja vypuski navinaŭ. Ale ŭ tym ža Mininfarmie na nas hladzieli, jak na idyjotaŭ — prosta nievytłumačalnaja pazycyja. Choć, ščyra skažu, u mianie niama nijakich kvasnapatryjatyčnych pačućciaŭ u adnosinach da movy. Ja, moža, kamuści niepryjemnyja rečy kažu, ale jość dyjahnaz: kali dziaržava nazyvajecca Biełaruś, to tam pavinny razmaŭlać na biełaruskaj movie. Dziaržava nazyvajecca Ŭkraina — dziaržaŭnyja čynoŭniki, srodki masavaj infarmacyi dy inšyja pavinny havaryć na nacyjanalnaj movie. Tak, jość častka spažyŭcoŭ, jakija karystajucca inšaj movaj, — treba ich pavažać. Ale ž dziaržavy majuć kankretnyja nazvy — Biełaruś, Ukraina. Na jakich jašče movach tam možna razmaŭlać? U nas navat «Russkoje radio» pracuje na ŭkrainskaj movie, za vyklučeńniem troch hadzinaŭ ranišniaha šoŭ, jakoje my pradajom i jakoje papularnaje ŭ Krymie, u Daniecku, u Adesie. Darečy, my vielmi bajalisia, kali ŭ 2007 hodzie zapuskali «Russkoje radio» ŭ Lvovie. Ale ŭsio prakaciła.
— Siarhiej, u Biełarusi vielmi papularnyja mnohija ŭkrainskija vykanaŭcy. Chto zapatrabavany ź biełarusaŭ va Ŭkrainie?
— «Lapisy» kali pryjaždžajuć — tut pierabity ŭvieś Kijeŭ. Aŭtobusy fanataŭ, bieł-čyrvona-biełyja ściahi, usio pa poŭnaj prahramie. Ja pracavaŭ 23 traŭnia ŭ «Zialonym teatry», a Siarhiej Michałok hraŭ tam praz tydzień. Dyk nia toje što bitok, a ŭ litaralnym sensie pierabitok. Pa niejkich vioskach, ja paru razoŭ bačyŭ, katajucca pa karparatyvach niejkija kłony «Pieśniaroŭ», «Siabroŭ», ale heta na dni naradžeńniaŭ, na śviaty, jak ja kažu, Horłavak dy inšych Tyrłavak. Akramia «Lapisaŭ», prynamsi ŭ kijeŭskich klubach vielmi papularny viciebski kalektyŭ «Sieriebrianaja svad́ba». Hetki pank-dekadans z vakalistkaj- dziaŭčynaj, sumieś francuskaha floru z bajanami, z akardeonami. Pracujuć na biełaruskaj, rasiejskaj, francuskaj movach, čałaviek vosiem na scenie, šykoŭnaja absalutna kamanda. Zaŭsiody čakajuć hurt «The Toobs» z salistam-bubnačom, na vychodnyja jany znoŭ tut, kamanda «Yellow Brick Road» — taksama mienčuki z Kurasoŭščyny. Voś hetyja ludzi prosta «rvuć» Kijeŭ, Danieck, Adesu. Ale tut jość mahutny klubny ruch, tut kuča klubaŭ pa 500–600 miescaŭ. U pryncypie, hanarar u 3–4 tysiačy dalaraŭ biez prablemaŭ možna adbić, a ŭsio astatniaje zarabić na bary, na restaranie. Heta z taho, što ja viedaju. Zrazumieła, pryjaždžajuć i inšyja.
Siarhiej Kuzin — siabra rady dyrektaraŭ hrupy «Tavr», jakaja abjadnoŭvaje papularnyja FM-stancyi krainy — «Radyjo Roks», «Chit-FM», «Ruskaje Radyjo Ŭkraina», «Kiss-FM», «Radyjo «Melodyja», «Radyjo Relax». Jahony hołas — vizytoŭka šerahu ranišnich prahramaŭ u FM-efiry. Arhanizuje i viadzie papularnyja telešoŭ i kancerty. Na miažy 1990–2000-ch Siarhiej Kuzin hetaksama kaciravaŭsia ŭ Biełarusi, adnak palityka manapalizacyi medyjnaj prastory pastaviła kryž na prajekcie «Alfa Radyjo», i apošnija 10 hadoŭ žyvie ŭ Kijevie. I choć Kuzin atrymaŭ ukrainskaje hramadzianstva, padziei ŭ Biełarusi nie pakidajuć jaho abyjakavym.
