Režysior Svabodnaha teatra Uładzimir Ščerbań: U Kupałaŭskim ja navučyŭsia harełku pić nie zapivajučy, a ciapier žyvu tak, jak chaciełasia
7 lipienia režysioru biełaruskaha Svabodnaha teatra Uładzimiru Ščerbaniu spaŭniajecca 40 hadoŭ. Śviatkavać dzień naradžeńnia Uładzimir budzie ŭ Łondanie, dzie žyvie ŭžo niekalki hadoŭ. Pra toje, čym adroźnivajecca Anhlija ad Biełarusi, a sučasny teatr — ad namienkłaturnaha, jon raspavioŭ u intervju «Našaj Nivie».
«NN»: Vinšujem vas sa śviatam! Adrazu chočacca spytać: u čym sens žyćcia, narešcie zrazumieli ŭ 40 hadoŭ?
Dziakuj za vinšavańni. Ja vielmi rady, što daciahnuŭ da hetaj daty.
A sens žyćcia vielmi prosty: žyćcio — heta cud. I ŭvieś sens — lepš žyć, čym nie žyć.
«NN»: Kryzis siaredniaha ŭzrostu?
Tak šmat spraŭ, što nie da kryzisaŭ. Da taho ž,
ja ŭsio žyćcio čakaŭ, kali ž mnie narešcie spoŭnicca sorak. Heta załataja siaredzina, kali ty ŭžo vałodaješ svajoj chimijaj, svaimi harmonami. Bo ŭ maładości chutčej harmony vałodajuć taboj. I ciapier ja, možna skazać, dasiahnuŭ uzrostu svajoj mary.
«NN»: Mary? Płany?
Ja starajusia asabliva nie płanavać. Ja žyvu siońniašnim dniom, i zrabić maksimum u hety dzień. Hałoŭnaja mudraść uzrostu — razumieješ, što ŭsio vielmi adnosna: pośpiechi, pravały. Jość vopyt, i heta hałoŭnaje. Taki vopyt, jaki jon jość. Jašče dla mianie važna, što ja rablu toje, što mnie padabajecca.
Šmat chto ŭ svaje sorak hadoŭ žyvie zusim nie tak, jak chaciełasia b. Ja ž zajmajusia toj spravaj, jakuju lublu, vakoł mianie ludzi, jakija mnie padabajucca ci chacia b nie razdražniajuć (śmiajecca). Napeŭna, heta i jość peŭnaje dasiahnieńnie.
«NN»: Śviatkavać budziecie ŭ Anhlii?
Tak, u Łondanie.
«NN»: Uvohule, jak vam žyviecca ŭ Łondanie?
Źmiena krainy — nie takaja prostaja reč. Toje, što ty ŭsprymaješ u 20 hadoŭ vielmi prosta, uspryniać u starejšym uzroście ŭžo ciažej.
Ja ž naradziŭsia ŭ Savieckim Sajuzie, potym doŭhi čas žyŭ u Biełarusi. A siońnia ja žyvu ŭ samym sercy kapitalistyčnaha śvietu — i heta absalutna inšyja praviły hulni. Hetaja realnaść absalutna inakš sfarmiravana navat na pobytavym uzroŭni. Toje, što pierastaješ vostra reahavać na ludziej u formie, toje, što jany navat mohuć tabie dapamahčy — takoha ŭ mianie nikoli nie było ŭ Biełarusi. Uzhadajcie ajčynnuju milicyju – bambizy, ad jakich idzie ahresija, dla ich ty z samaha pačatku vinavaty. Moža, kaniečnie, za try hady ŭsio pamianiałasia, i paśla Čempijanatu śvietu pa chakiei ŭsie jany pačali razmaŭlać pa-anhlijsku, paśmichacca, i ŭvohule być friendly, ale ja pamiataju svoj vopyt. Davieru nikoli nie było da hetych ludziej.
Što tyčycca mientalitetu… Stereatypy, viadoma, nie na pustym miescy ŭźnikajuć, ale ja b nie skazaŭ, što anhličanie nadta pahardlivyja. U ich charaktary jość takaja dobraja rysa — tabie nichto ničoha nie budzie abiacać. Ale kali zaŭvažać, što mohuć dapamahčy — dapamohuć.
«NN»: A ŭ płanie pobytu jak žyviecca?
Ja zdymaju kvateru sa svaim siabram. My žyviom u rajonie Krystał Pełas, heta dobry rajon, jaki znachodzicca na ŭzvyššy. Žyviom u vialikim viktaryjanskim domie, z vysokimi stolami.
Žyllo ŭ Łondanie vielmi darahoje, ale nam pašancavała. My znajšli kaapieratyŭ byłych skvoteraŭ, ciapier jany supracoŭničajuć z haradskimi ŭładami, arandujuć staryja damy ci damy, jakija čakajuć ramontu, i heta vychodzić značna tańniej. Praŭda, kali ŭ dziaržavy dojduć ruki da hetaha doma, nam prapanujuć inšaje žyllo i paprosiać źjechać.
«NN»: Svoj Łondan užo znajšli?
Tak. Pieršy čas, samo saboj, ja adčuvaŭ siabie turystam. A ciapier, zdajecca, ja jaho viedaju lepš, čym mnohija miascovyja žychary, bo
ŭ miascovych prysutničaje kłasavaść. Kali čałaviek naradziŭsia i žyvie ŭ Čełsi, dyk jon adtul amal i nie vyjazdžaje. A ja abjeździŭ amal usiu brytanskuju stalicu, to tut žyŭ, to tam. I mnie heta cikava.
Ja vielmi lublu maleńki rynak niezdalok ad domu, dzie pradajuć tak zvanuju «naturalnuju ježu», organic food. Tut doraha, ale vielmi vysokaja jakaść praduktaŭ. Na hetym markiecie ja zaŭsiody nabyvaju pa dva bochany žytniavaha chleba — jon tut vielmi smačny i karysny.
Na tym baku Temzy jość maleńkaja krama, dzie nie tolki pradajuć, ale i vyrablajuć šakaład. Trymaje jaje francuz. Ja nie vielmi lublu sałodkaje, ale raz na miesiac jedu da ich praz uvieś horad pa ciomny šakaład.
«NN»: Hledziačy pa ŭsim, vy daŭno ŭžo aklimatyzavalisia. A tady, ŭ 2011, rašeńnie zastacca za miažoj dałosia ciažka?
Pačałosia z 2010 hoda, heta byŭ ciažki hod dla ŭsich nas, dla Teatra. Da nas dachodziła roznaja infarmacyja ab tym, što nas čakaje doma. A sami my na toj čas imknulisia pryciahnuć jak maha bolš uvahi da Biełarusi, to bok, akramia teatralnaj pracy, zajmalisia jašče i hramadskaj. I našyja siabry, jakich u Biełarusi zatrymlivali, havaryli, što ŭ ich cikavilisia pra Svabodny teatr. Tamu my vyrašyli ŭziać taki tajm-aut.
U mianie ŭ Biełarusi zastałasia siastra i plamieńnica. Ja nie mahu skazać, što ja voś «źjechaŭ, i ŭsio», nazaŭždy. Ale pryjedu ja, tolki kali harantujuć biaśpieku. My nie Žanny D'Ark. Treba zrazumieć, dzie i što ty možaš zrabić, achviaravać saboj prosta tak — hłupstva.
Ja spadziajusia, što projdzie čas, i ŭsio źmienicca.
Pryčym ja chaču adznačyć, ja nie adčuvaju, što ŭ maim žyćci niešta źmianiłasia tak užo hłabalna paśla majoj «emihracyi». Raniej ja šmat času byŭ na hastrolach — i siońnia taksama. A dzie žyć, u Biełarusi, u Anhlii ci dzieści jašče, budzie vidać.
Naša hałoŭnaja meta — mieć mahčymaść ihrać u Biełarusi, bo chto nas jašče tak dobra zrazumieje, jak biełaruskija hledačy? Nichto. I chaciełasia b mieć tam svoj teatr, svaju placoŭku, ale nam nie dazvalajuć.
Pryčym ciapier my majem stolki resursaŭ, suviaziej, stolki znajomych, što pieratvaryli b Minsk u sapraŭdnuju jeŭrapiejskuju teatralnuju stalicu. Pytańnie ŭ tym, jak zrabić heta aficyjna.
«NN»: A što pieraškadžaje? Ułada?
Prychodźcie na našy śpiektakli, i adrazu budzie zrazumieła, što pieraškadžaje. U 2008 hodzie ŭ miłcyju zabirali nie tolki aktoraŭ, ale i ŭsich hledačoŭ, navat ź dziećmi. Pierapisvali dadzienyja, pastajanna zryvali śpiektakli. Chiba nie zrazumieła, chto heta rabiŭ?
Ci moža teatr isnavać uvohule biez padtrymki ŭłady, ministerstva kultury? Ci atrymlivajecca, što nie?
Kultura — heta biblijateka, dom kultury ŭ vioscy, padborka knih. A mastactva – inšaja reč, heta nieśviadomy šlach paznańnia žyćcia. Heta taja ž navuka, tolki emacyjnym mietadam. I ułada nie moža dyktavać mastactvu, jakim jano pavinna być.
Biezumoŭna, vielmi dobra, kali dziaržava padtrymlivaje tvorcaŭ, ale ŭ hetaj padtrymcy nie pavinna być ideałohii. Palityčnyja łady prychodziać i sychodziać, a mastactva zastajecca. Vielmi słušna skazaŭ anhlijski dramaturh Tom Stopard: «Daviedacca, što pieramahło ŭ hramadstvie, dabro ci zło, možna pa stupieni svabody mastaka».
«NN»: A tak zvanaje «čystaje mastactva»? Ci moža teatr isnavać pa-za miežami palityki?
Z adnaho boku, tak, moža, ale ci budzie heta cikava? I ŭźnikaje pytańnie, čamu jon pavinien paźbiahać rečaisnaści? Mnie piersanalna cikavy teatr, jaki kaža pra toje, što adbyvajecca sa mnoj, z žyćciom vakoł mianie, ź ludźmi ŭ hetym žyćci. I z dapamohaj teatra, u jakim ja siońnia pracuju, ja sprabuju zajmacca mienavita hetymi pytańniami. Ja nie mahu skazać, što dla mianie palityka — asnoŭnaja tema, ale i abminać jaje ja nie chaču.
Teatr sučasny — miesca kamunikacyi pamiž ludźmi, kali praz huk, koler, słova my dzielimsia vielmi kankretnym vopytam. Teatr daje mahčymaść čałavieku asensavać, pačuć samoha siabie. A aktory i režysiory — miedyumy pamiž žyćciom i hledačami, jakija dapamahajuć.
I kali chtości kaža, što zajmajecca «čystym mastactvam», a palitykaj nie cikavicca, to ja razumieju, što heta samacenzura. Heta strach. Ja vosiem hadoŭ pracavaŭ u Nacyjanalnym Kupałaŭskim teatry, ja viedaju sistemu znutry, i ja viedaju, čaho jany bajacca.
«NN»: I čaho?
Paśla maich śpiektaklej byłyja kalehi dasyłali mnie SMS, u jakich paviedamlali, jakija my małajcy, što tak i treba, što chočuć sa mnoj pracavać… Ale na hetym usio i skančałasia, bo ludzi ŭzhadvali, što ŭ ich siamja, kvatera, ciopłaje pracoŭnaje miesca. I ŭ hetym vinavaty nie tolki čałaviek, jaki baicca, ale i sistema, jakaja prymušaje jaho bajacca. Bo vyvališsia ź jaje — straciš usio. I tak u Biełarusi talenavity čałaviek ci źjazdžaje ŭ Rasiju zarablać, ci padaparadkoŭvajecca sistemie.
Paviercie, ŭ Kupałaŭskim zakulisnaje žyćcio cikaviejšaje, čym toje, što adbyvajecca na scenie.
Kancerty dla svaich jany ładziać cudoŭnyja, ale na tvorčaści dla publiki heta nie adbivajecca.
Siońnia Kupałaŭski nie nacyjanalny teatr, pa vialikim rachunku.
Toje, što tam iduć pjesy na biełaruskaj – hetaha mała. Ci havorać tam ab tym, što siońnia chvaluje biełarusaŭ? Nie, viadoma.
Ale ž heta dobraje miesca, kali ty nie chočaš ničoha rabić. U Kupałaŭskim ja navučyŭsia vodku pić nie zapivajučy, i za heta ja im ŭdziačny (praŭda, jak ja syšoŭ adtul, to i vodku pić pierastaŭ).
«NN»: Vy ličycie, što «aficyjny» teatr cikavy tolki čynoŭnikam?
I im jon niecikavy. Jany prosta pryhladajuć za im, «kab ničoha nie zdaryłasia». Zrazumiejcie, jość u Biełarusi dramaturhi, jakich užo pa 10 hadoŭ staviać na Zachadzie, u Rasii — paŭsiul, akramia samoj Biełarusi.
Tamu i sprabujem pabudavać most pamiž śvietam i Biełaruśsiu. Ale kab stać častkaj śvietu, treba spačatku samim adčuć sabie hetaj častkaj. A heta ciažkaja praca, jak dla ludziej, tak i dla dziaržavy.
«NN»: Uvosieni ŭ Biełarusi prezidenckija vybary. Pojdziecie hałasavać?
Nie, kaniečnie. Nikoli nie pajdu.
Ja i ŭ 2010 nie hałasavaŭ. Na Płošču chadziŭ, u hetym byŭ sens — zrabić bačnym svajo staŭleńnie da taho, što adbyvajecca. A hałasavać — nie. Pra što ŭvohule možna havaryć, kali čałaviek siadzić u turmie jašče ź minułaj «kampanii»? A rabić vyhlad, što ŭsio dobra, i hulać u vybary — heta prosta niejki cynizm.
-
U Homielskim dramatyčnym teatry — kadravyja čystki. Znoŭ praz «palityku»
-
«Budzie śmiešna i baluča»: «Kupałaŭcy» prezientujuć zaŭtra novy śpiektakl. U hałoŭnych rolach — Manajeŭ, Biełachvościk, Harcujeva
-
«Rašeńnie pryjšło zvonku». Što adbyvajecca ŭ viciebskim teatry, dzie ŭ śpiektakli prahučała «Žyvie Fłandryja!» i pačałasia čarada zvalnieńniaŭ?
Kamientary