Na ebay źjaviŭsia ŭ prodažy malunak viadomaha biełaruskaha mastaka.
Piejzaž Minska namalavany padčas akupacyi ŭ 1943 hodzie. Košt malunka 129 jeŭra bieź pierasyłki. Pamier malunka 30*21 sm.
Anton Karžanieŭski (1910-1991) skončyŭ Viciebski mastacki technikum. Udzielničaŭ u mastackich vystavach z 1934 hodu. U čas 2-j suśvietnaj vajny zastavaŭsia na akupavanaj terytoryi. Padčas akupacyi byŭ uznaharodžany niemcami «Miedalom dla Ŭschodu» za ŭdzieł u vystavie. Žonka Karžanieŭskaha da vajny pracavała ŭ Viarchoŭnym Saviecie BSSR, była ŭ kampartyi i ŭ časie vajny evakujavałasia. Pa vajnie joj prapanavali vybar — razvod z mužam albo «členstva ŭ KPSS». Jana abrała siamju — muža i syna, jaki ŭsiu vajnu prabyŭ z baćkam.
Aryštavany 16 śniežnia 1944 u Minsku pa adrasie: vuł. Krapotkina, d. 58a, kv. 7. Asudžany asobaj naradaj pry NKVD 28 červienia 1945 za «supracoŭnictva ź niamieckimi akupantami» da 3 hadoŭ papraŭča-pracoŭnych łahieraŭ, ale 31 žniŭnia 1945 byŭ vyzvaleny.
U 1945 staŭ siabram Sajuzu mastakoŭ. Reabilitavany prakuraturaj BSSR 28 vieraśnia 1990.
U 2001 hodzie «Naša Niva» va ŭspaminach mastaka Jaŭhiena Cichanoviča, tak zhadała pra Karžanieŭskaha:
«Heta było 3 červienia 1997 h., kali Dziaržaŭnamu mastackamu muzeju było admoŭlena ŭ nabyćci partreta mastaka Antona Karžanieŭskaha ŭ maim vykanańni. Pryčynaju stałasia toje, što Karžanieŭski ŭ hady apošniaje vajny znachodziŭsia ŭ akupavanym Miensku i niemcy ŭznaharodzili jaho medalom. Hetak havorycca ŭ vypiscy z pratakołu pasiedžańnia mastackaje ekspertnaje rady. Pratakoł padpisaŭ staršynia rady sp.Hiedrojć. Adrazu skažu, što ekspertnaja rada musiła razhladać mastackuju vartaść tvoru. U hetym sensie jon vykanany na vysokim uzroŭni, bo inakš muzej i nie prapanavaŭ by hetaha zakupu.
Toje, što rada zaniałasia spravaju KDB na prapanovu mastaka Hramyki i što mienavita ad jaho j sychodziła prapanova zabaranić hetaje nabyćcio, dzivić…
Hety partret byŭ napisany ŭ 1940 h. dla vystavy na «Dekadzie litaratury j mastactva» ŭ Maskvie. Heta pa-pieršaje. A pa-druhoje, u čym vina Karžanieŭskaha?
Dziasiatki miljonaŭ čałaviek, što apynulisia na akupavanych niemcami terytoryjach, byli zakładnikami. Chto ž vinavaty ŭ hetkim losie?
Mnie było tady 30 hadoŭ, jak kamunisty ŭciakali ź Miensku na dziaržaŭnych mašynach, jak u panicy pakidali ŭsio niemcam. Pakinuli j budynki CK KPB, Domu ŭradu j navat NKVD. Nie spalili ani archivaŭ, ani dakumentaŭ, ani śpisaŭ. Dla hiestapa «karty ŭ ruki». Za niemcami pačalisia adrazu ž aryšty, vobšuki, rasstreły. Razam z tym niemcy aktyvizavali rabotu pa pryciahnieńni biełaruskaje intelihencyi ŭ palityku. Mastakam davali pracu ŭ hazetach, mastackich majsterniach, u nahladnaj ahitacyi. Było navat dźvie mastackija vystavy…
Žonka Karžanieŭskaha da vajny pracavała ŭ Viarchoŭnym Saviecie BSSR, była ŭ kampartyi i ŭ časie vajny evakujavałasia. Pa vajnie joj prapanavali vybar – razvod z mužam albo «členstva ŭ KPSS». Jana abrała siamju – muža i syna, jaki ŭsiu vajnu prabyŭ z baćkam.
Badaj, ja adziny zastaŭsia žyvy, chto moža apaviadać u druku pra žyćcio intelihencyi ŭ časy niamieckaje akupacyi.
Voś što było na samoj spravie… Usie mastaki, jakija apynulisia pad akupacyjaj, musili stać na ŭlik va Ŭpravie, što vydavała mastakam (a taksama piśmieńnikam i artystam) daviedku, ź jakoj raz na tydzień jon pavinien byŭ źjaŭlacca ŭ adździeł mastactva, kab zaśviedčyć, što jašče žyvy. Namieśnikam zahadčyka Domu mastactva byŭ mastak Mikoła Dučyc, a zahadčykam — Iljinski (kolišni žurnalist), rodny brat narodnaha artysta SSSR. I, naturalna, pa-nad usimi adździełami ŭpravy byŭ niemiec (hetak zvany šef). Dyk voś, hetyja šefy zmušali mastakoŭ brać udzieł u vystavie, što musiła adbycca ŭ pamiaškańni Opery, pry ŭmovie, što kožny pryniasie nia mienš jak 3 raboty na volnyja temy… Ja asabista daŭ eciud partreta žonki, krajavid i naciurmort. Tutaka j Karžanieŭski prosić mianie zirnuć na toje, što jon prynies Dučycu. «Mnoha, zamnoha,— kažu ja. — Znajšoŭ čas vystaŭlacca ŭ takim abjomie». A jon u adkaz: «Vy na Dekadzie ŭ Maskvie brali ŭdzieł u vystavach. A ja ŭ toj čas słužyŭ u vojsku. I voś tolki ciapier jość mahčymaść pakazać svaje tvory». Karaciej kažučy, nie pasłuchaŭ jon maich paradaŭ, vystaviŭ bolš za 40 malunkaŭ ałoŭkam, byli j akvareli, ale nie było nijakich tematyčnych kampazycyjaŭ. Zaniaŭ svaimi tvorami nievialiki pakojčyk u teatry, tolki kolkaść jahonych tvoraŭ vyłučała jaho siarod inšych mastakoŭ. Ale kali my jznoŭ sustrelisia kala kinateatru, jon mnie kaža: «Nia viedaju, Ženia, ci ciešycca mnie, ci płakać…». — «A što zdaryłasia?» — pytajusia ŭ jaho. — «Niemcy ŭznaharodzili mianie «Medalom dla Ŭschodu» za aktyŭny ŭdzieł u vystaŭcy…» — «A što ty paśla skažaš? Płač», — kažu.
Hetak jano j vyjšła paśla. Vysłali jaho na 10 hadoŭ, a paśla zabaranili žyć u stalicy. Znajšlisia ludzi, siarod ich i mastak Jaŭhien Mikałajeŭ ź Viciebsku, jakija ŭsio žyćcio nie davali Karžanieŭskamu chodu ŭ mastactvie. Navat jubilejnaj vystavy toj Mikałajeŭ nie dazvalaŭ zrabić. Choć Anton Karžanieŭski zastavaŭsia siabrom Sajuzu mastakoŭ.
Mikałajeŭ byŭ «členam Viciebskaha harkamu partyi». Hetaja akaličnaść vielmi spryjała jamu ŭ mastakoŭskaj karjery. Jon za karotki čas atrymaŭ hanarovaje zvańnie zasłužanaha dziejača mastactvaŭ, a paśla j narodnaha mastaka BSSR. Karžanieŭski byŭ źviarnuŭsia da praŭleńnia Sajuzu mastakoŭ z prośbaju dazvolić zrabić vystavu ŭ Miensku, ale j tut Viciebski harkam vystupiŭ z pratestam. Taja zabarona dziejničała da samoje śmierci Karžanieŭskaha. Dziejničała j paśmiarotna.
Tak medal mastaka kročyŭ ź im pobač, jak niejkaje taŭro. Choć jahonyja pałotny vystaŭlalisia pobač z tvorami taho ž Hramyki, Savickaha, Urodniča. Jahonaje imia jość i ŭ encyklapedyjach. Nu, a što z tym maim partretam? Ja napisaŭ list u Ministerstva kultury. Adkazu nie dastaŭ. A novy dyrektar Mastackaha muzeju spasyłajecca na toje, što hrošaj niama na hetkija partrety. Ja pakazaŭ toj partret Antona Karžanieŭskaha na vystavie «Baćki i dzieci» na pačatku 2000 h. Hledačy ŭspryniali jaho dobra».
