«Pavažanaja redakcyja «Našaj Nivy»! Źviarnicie, kali łaska, uvahu na toje, što niepasredna ciapier adbyvajecca niezakonnaje źniščeńnie histaryčnaha abličča pomnika architektury XVII stahodździa Trajeckaha sabora (byłoha kaścioła biernardyncaŭ) u Słonimie!» — napisaŭ nam u Redakcyju čytač N.
A inšy čytač, Siarhiej Buśko, prysłaŭ fota załatoj cybuliny.
«Dobry viečar. Nie tak daŭno čytaŭ vaš artykuł ab carkvie vieski Vałaviel [pomnik draŭlanaj architektury, dzie źmianili kupał na cybulinu]. Učora zaŭvažyŭ, jaki ździek zapłanavany ŭ Słonimie. Pobač z chramam padrychtavany novy kupał — histaryčny pomnik i ŭsia panarama mahdeburhskaha horada Ahinskaha budzie sapsavana», — pieražyvaje Siarhiej.
Tak vyhladaŭ Trajecki sabor u Słonimie 20 kastryčnika. Fota Siarhieja Buśko.
A tak jon staŭ vyhladać 27-ha. Kupał staŭ niepraparcyjna vialiki, nieadpaviedny histaryčnamu stylu budynka i załaty. Fota eparhia.by.
Pa-pieršaje, ščyra nie razumiejem, našto hetyja załatyja cybuliny ŭvohule. Niaŭžo jašče jość ludzi, jakija dumajuć, što viera ŭ Bohu pamieram cybulin vyražajecca?
Chvorym treba hrošy na apieracyi, dzieciam treba hrošy na vučobu, našy lasy patanajuć u śmiećci — hrošy možna patracić na zbor. Karaciej, stolki patreb — a chtości mianiaje cybuliny prostyja na cybuliny załatyja.
Jość i druhi aśpiekt. Heta pomniki BIEŁARUSKAHA stylu. Našy prodki TAK ich budavali. Adkul hetaja praha pierabudavać ich u ruskim styli? Anałahičnyja vypadki byli z budynkam byłoha daminikanskaha kaścioła ŭ Klecku, carkvoj Barysa i Hleba ŭ Navahradku i šeraham inšych chramaŭ.
My raspytali zacikaŭlenych asob. Voś što vyśvietliłasia.
Tak, historyja składanaja. U XVI stahodździ na miescy Trajeckaha sabora ŭ Słonimie stajała draŭlanaja pravasłaŭnaja carkva. Potym plac pieradali katalikam. U 1635—1645 hadach tam pabudavali kaścioł (toj samy, jaki my bačym siońnia). U 1867 rasijskija ŭłady kanfiskujuć budynak i pieradajuć pravasłaŭnym. Kali Zachodniaja Biełaruś apynajecca pad Polščaj, chram iznoŭ addajuć katalikam. U vajnu pravasłaŭnyja zabirajuć jaho nazad.
Chram byŭ zbudavany z elemientami stylaŭ baroka i rakako, ale sa strymanaj surovaściu, ułaścivaj biełaruskaj sakralnaj architektury. Usio ŭ im było celna: interjer chrama, jak i jaho vonkavaje abličča, vyznačaŭsia surovaj prastatoj. Staryja abarončyja cerkvy rehijona jaŭna paŭpłyvali na architektara.
Što tyčycca cybuliny, to jaje vyrašyli viarnuć jašče ŭ 2012 hodzie. Spačatku źjaviłasia blašanaja, pafarbavanaja ŭ ciomny koler. Viartańnie abhruntoŭvali fotazdymkami pačatku XX st., časoŭ Rasijskaj impieryi. A siońnia vyrašyli zamianić staruju cybulinu na novuju, «załatuju». I našmat bolšuju, prosta hihanckuju.
Fota eparhia.by.
Adnak na histaryčnym fota i forma, i pamier kupała zusim inšyja.
Znajści adkaznaha za rekanstrukcyju carkvy akazałasia niaprosta.
«Pierš za ŭsio treba źviartacca ŭ miascovyja orhany ŭłady, jakija pavinny vieści kantrol i nahlad nad takimi pytańniami. I kali iduć raboty, i ich niama ŭ dakumientach, jakija my im vysłali, to jany iduć niezakonna», — paviedamili «Našaj Nivie» va ŭpraŭleńni pa achovie historykakulturnaj spadčyny Ministerstva kultury.
Tamara Jamielina, načalnik adździeła architektury i budaŭnictva Słonimskaha rajvykankama, zajaviła, što dazvoł na rekanstrukcyju daje ich adździeł. Ale ž, pa jaje słovach, adkaznaść za vyhlad histaryčnych pomnikaŭ niasie tolki ŭłaśnik budynka, to bok, BPC.
Śviatar Dźmitry Siomucha, namieśnik nastajaciela ŚviataTroickaha sabora, patłumačyŭ «Našaj Nivie» źjaŭleńnie novaj cybuliny iznoŭ ža starymi fotazdymkami. Choć kupały na carkvie nikoli nie byli załatymi.
«Staryja kupały ad času ŭžo zdrachleli i patrabavali terminovaj restaŭracyi», — apraŭdvajecca sajt Navahrudskaj jeparchii.
«Załatych cybulin tam nikoli nie było i być nie pavinna. Navat formy takoj nie było tady. Heta parušeńnie histaryčnaha vobliku budynka, — aburajecca Anton Astapovič, staršynia Biełaruskaha dobraachvotnaha tavarystva achovy pomnikaŭ historyi i kultury. — Prablema ŭ tym, što dziaržaŭnyja słužby — Minkult, miascovyja ŭłady — uzhadniajuć zaviedamyja parušeńni zakanadaŭstva».
Pa słovach Astapoviča, hramadstvu ciažka niešta zrabić tut.
«Letaś my sprabavali sudzicca ź Ministerstvam kultury pa pytańni niezakonnych uzhadnieńniaŭ. Ale sudy ŭsich instancyj zajavili adno i toje ž, što pradstaŭniki hramadskaści nie majuć prava asprečvać rašeńni pa ŭzhadnieńni dakumientacyi», —narakaje Astapovič.
Zastajecca źviartacca da sumleńnia i nacyjanalnaha honaru śviatarstva, kab nie rušyli staryny biełaruskaj, nie vydumlali cybuli.
