Łaŭreatka «Debiutu» Śviatłana Rohač: Toje, što ŭ nas u krainie dvuchmoŭje — heta cikava

Pierakładčyca Śviatłana Rohač sioleta adznačyłasia jak łaŭreatka premii «Debiut» u naminacyi «Pierakład». Z «Našaj Nivaj» Śviatłana padzialiłasia dumkami pra biełaruskaje litaraturnaje žyćcio, raspaviała, jak stała pierakładčycaj i čamu nikoli nie budzie pracavać u škole.

«Naša Niva»: Spačatku raskažycie pra siabie troški. Adkul vy?

Śviatłana Rohač: Ja sama ź Vilejki, ź siamji nastaŭnikaŭ historyi. Usia siamja humanitaryi. Advučyłasia tam u škole, potym — u Minsku, u fiłałahičnym kłasie liceja BDU. Zatym pastupiła ŭ BDU na fiłfak. Vyvučała asnoŭnaj movaj polskuju. Druhoj vybrała češskuju.

«NN»: A čamu vyrašyli pastupać mienavita na fiłfak? U płanie hrošaj u Biełarusi treba vybirać inšyja śpiecyjalnaści. Ja dumaju, vy ŭžo razumieli heta, kali pastupali.

SR: Ja razumieła taksama, što kali stanu ekanamistam, to budu biazdarnym ekanamistam. Pajdu ŭ IT — stanu biazdarnym ajcišnikam. A kali zajmusia movami, to, moža być, ź mianie atrymajecca dobry fiłołah.

«NN»: I atrymaŭsia?

SR: Nu, chočacca ŭ heta vieryć. Ja šmat dla hetaha pracavała, skažam tak.

«NN»: Dobra. A što ŭraziła dziaŭčynku ź Vilejki ŭ Minsku, kali vy pierabralisia ŭ stalicu?

SR: U Minsku ja byvała i raniej, tamu horad, skažam tak, užo nie byŭ dla mianie jakimści niezvyčajnym. A ŭ licei BDU bolš za ŭsio mianie ŭraziŭ uzrovień adukacyi. Nieparaŭnalna, viadoma, z himnazijaj u Vilejcy, dzie ja vučyłasia.

«NN»: A baćki vas nie adhavorvali pierajazdžać u Minsk?

SR: Nie, naadvarot — padtrymlivali.

«NN»: Kali vy pastupali, to jak vybirali śpiecyjalnaść? I čamu?

SR: Ja zaŭsiody cikaviłasia słavianskimi movami. Tym bolš, bajałasia, što anhlijskuju ja, ščyra kažučy, nie paciahnu. A na fiłfaku takaja sistema, što nie kožny hod možna pastupić na lubuju movu. U toj hod, kali pastupała ja, była tolki polskaja sa słavianskich movaŭ.

A kali ja vybirała dadatkovuju movu, to vybar byŭ. Vyrašyła ŭziać češskuju ŭ dadatak da polskaj, bo jana taksama zachodniesłavianskaja, i plus — u hałavie byŭ taki ramantyčny pryhožy vobraz hetaj krainy. Chacia da taho ja ŭ Čechii nie byvała.

«NN»: A kali vy vyrašyli stać pierakładčycaj? Jašče padčas vučoby?

SR: Nu… Va ŭniviersitecie ŭ mianie nie było takoha dakładnaha płanu na žyćcio. U mianie jaho i ciapier, ščyra kažučy, niama. Ale dumała, što, moža być, zastanusia vykładčycaj u BDU. Atrymałasia, praŭda, pa-inšamu. Ja ciapier pracuju ŭ pryvatnaj firmie, vykładaju na kursach polskaj movy.

«NN»: A viarnucca ŭ Vilejku nie dumali?

SR: Nie — tam niama raboty. Chiba tolki ŭ škole, i to nie zaŭsiody. A ŭ škole ja pracavać nie chaču, ani ŭ Vilejcy, ani ŭ Minsku. Maje baćki, nastaŭniki, ad luboj pracy ŭ škole mianie taksama vielmi mocna adhavorvali. Naša škoła siońnia, miakka kažučy, u stanie kryzisu.

«NN»: U płanie viedaŭ ci ŭ płanie hrošaj?

SR: Va ŭsich płanach, ja bajusia. U płanie kiraŭnictva taksama. Nakolki ja viedaju ad baćkoŭ, lubyja źmieny ŭ ministerstvie adukacyi — naprykład, kali mianiajecca ministr — ciahnuć za saboj niejkija reformy i ekśpierymienty na dzieciach. Źmieny ŭ prahramie, usiakaje takoje… Ja častkaj hetaha być nie chaču. Dy i nie chaču mianiać svaje pohlady, prasoŭvać niejkuju ideałohiju ci štości takoje. Mnie heta nie cikava.

«NN»: A kali viarnucca da pierakładnickaj dziejnaści — kali ŭsio ž pačali i čamu?

SR: U pryncypie, mnie zaŭsiody zdavałasia, što ja budu pierakładčycaj, jašče ŭ škole ja tak dumała. Nie piśmieńnicaj — stvarać štości novaje mianie nie tak vabiła. Moža, ad niedachopu kreatyvu… A voś pierakładać padabałasia: kali štości, što isnuje na adnoj movie, pačynaje isnavać na inšaj, nibyta takoje samaje, ale ŭ toj ža čas roznaje… Heta ja lublu.

Bolš-mienš surjozna ja pačała pierakładać na druhim kursie, kali vučyła češskuju. U mianie vykładaŭ Siarhiej Smatryčenka, viadomy ŭ bahiemistycy čałaviek, kuratar knižnaj sieryi «Češskaja kalekcyja». Jon mnie prapanavaŭ pierakłaści nievialikaje apaviadańnie ŭ jakaści kursavoj. Ja zrabiła, jamu, zdajecca, spadabałasia. Paśla jon jašče davaŭ mnie zadańni… I potym ja pačała pierakładać dla «Češskaj kalekcyi».

Taksama pierakładała z polskaj i słavackaj dla časopisaŭ «Arche» i «Makułatura». Słavackuju vielmi lohka razumieć, kali ŭžo viedaješ češskuju i polskuju. Taksama niekalki maich pierakładaŭ vyjšła ŭ internet-časopisie «Prajdziśviet».

«NN»: Naadvarot — ź biełaruskaj na češskuju — taksama pierakładajecie?

SR: Nie. Tut treba nadta dobra ŭžo viedać movu, być u joj. Lepš, kab heta ŭsio ž rabili nośbity movy. Bo peŭnyja adcieńni, tonkaści — heta zusim inšy ŭzrovień viedańnia movy. Dla hetaha ŭvohule lepš pažyć praciahły čas u krainie. Prosta viedać movu na akademičnym uzroŭni, kab pierakładać ź jaje — dastatkova. Kab pierakładać na jaje — nie.

«NN»: A za sučasnaj biełaruskaj litaraturaj sočycie?

SR: Starajusia. Ale nie zaŭsiody chapaje času.

«NN»: Padabajecca štości?

SR: Oj, składana adkazać… Viedajecie, mnie vielmi soramna, ale apošnim časam ja čytaju nie biełaruskuju litaraturu, a zamiežnuju na biełaruskaj movie. Ja viedała, što vy mianie pra heta spytajecie i admysłova siońnia hlanuła na svaju paličku. Knih na biełaruskaj tam šmat, ale heta nie biełarusy (uśmichajecca). Ja bolš saču za pierakładami na biełaruskuju.

«NN»: Chto ź biełaruskich piśmieńnikaŭ varty pierakładu, na vaš pohlad?

SR: A ŭsich, chto varty, pierakłali. Karatkievič, Bacharevič taksama, zdajecca… Natałka Babina.

«NN»: A za češskaj, słavackaj litaraturaj sočycie?

SR: Starajusia, štości nabyvaju, kali traplaju ŭ Čechiju, Polšču ci Słavakiju… Ale sistematyčna adsočvać nie atrymlivajecca.

«NN»: A jak tady vy vybirajecie čarhovuju «achviaru» dla pierakładu?

SR: Čytaju knihi. Spadabałasia — zadumvajusia. Saču za premijami, samaja znakamitaja ź jakich u Čechii — «Mahnezija Litera», za biestselerami. Pierakłady dla «Češskaj kalekcyi» pieravažna prapanoŭvaje Siarhiej Smatryčenka, kuratar.

«NN»: A paraŭnać biełaruskaje i češskaje litaraturnaje žyćcio možacie?

SR: Adroźnieńniaŭ šmat. Pa-pieršaje, u nas ža dvuchmoŭje, chtości piša pa-biełarusku, chtości pa-rusku.

«NN»: A heta dobra ci drenna?

SR: Heta? Heta cikava.

Ale ŭ Čechii litaraturnaje žyćcio bolš intensiŭnaje, niahledziačy na toje, što krainy bolš-mienš paraŭnalnyja. Uvohule, ź biełaruskaj litaraturaj nikoli nie było prosta. Tamu dobra, što jana siońnia jość jakaja jość.

«NN»: A kali paraŭnać premii? Češskuju «Mahneziju Literu» i biełaruskaha «Hiedrojcia»?

SR: Tut sprava ŭ čym — ci heta narmalna, što samaja viadomaja biełaruskaja premija vydajecca na hrošy z-za miažy? Voś jana, śpiecyfika biełaruskaj situacyi. Ale znoŭ ža, dobra, što choć «Hiedrojc» jość.

«NN»: A cikavaść, jakuju vyklikajuć łaŭreaty ŭ Biełarusi i ŭ Čechii adpaviedna?

SR: Češskaja piśmieńnica Kateržyna Tučkava, jakuju ja pierakładała, jakraz atrymała niekalki premij za raman «Žytkaŭskija bahini». Ale i tam sam tvor vielmi dobry, jaho papularnaść, dumaju, zaležyć nie tolki ad premij… ale tyraž — 100 tysiač. To bok, prykładna kožny soty čech jaje nabyŭ.

«NN»: A ŭ nas łaŭreaty Hiedrojca vychodziać nakładam u niekalki socień.

SR: Nu, moža, kab ludzi bolš havaryli pa-biełarusku, to i nakład byŭ by inšy… Ale, nie viedaju… Mnie zdajecca, ŭ nas niejki ahulny humanitarny kryzis, jaki pačynajecca jašče z adukacyi, kali tam skaračajuć hadziny na movu i litaraturu pastajanna, a samu movu vučać tolki dla taho, kab zdać CT. A potym ža na movu zabyvajucca, i na biełaruskuju, i na ruskuju — kožny piša jak choča. A čytać knižku — heta štości takoje ŭžo staramodnaje… Nie zaŭsiody, viadoma, tak ličać, ale vielmi ŭžo časta.

«NN»: A chto vinavaty ŭ hetym? Škoła?

SR: Heta idzie z takoha ahulnaha humanitarnaha kryzisu, kali takija rečy, jak litaratura, stanoviacca ludziam mała patrebnymi. Ludziej vučać być ajcišnikami, inžynierami, bo heta hrašovyja prafiesii. A humanitarnuju śfieru nie raźvivajuć.

«NN»: A chto pavinien jaje raźvivać?

SR: Oj, ja nie viedaju. Ale, napeŭna, štości pavinna iści ź siamji, a štości sa škoły. Było b dobra, kali chacia b nie skaračali hadziny litaratury ŭ škole i nie vykidvali suśvietnuju litaraturu z prahramy.

«NN»: Darečy, praciahvajučy pra nakłady — vašyja pierakłady taksama vychodziać adnosna nievialikimi nakładami. Niama adčuvańnia, što vy pracujecie «ŭ stoł»?

SR: Byvaje. Ale voś Tučkavu, zdajecca, kuplajuć. Voś užo vydali druhi nakład. Chtości čytaje.

«NN»: A kolki vy pracujecie nad pierakładam ramanu?

SR: Hod. Ale ja jašče ŭ vielmi dobrych umovach. Češskaje Ministerstva kultury vydzialaje hrošy, ja atrymlivaju hanarar. A voś jašče i atrymała premiju. Vielmi fajna atrymlivać hrošy, premiju za toje, što ja, napeŭna, rabiła b i tak.

«NN»: Raskažycie pra «Debiut». Vy pieršy raz padavalisia na premiju?

SR: Pieršy. Ale nasamreč, ja nie padavałasia. Nie viedaju, chto heta zrabiŭ. Chutčej za ŭsio, Smatryčenka, ale dakładna nie skažu. Ja daviedałasia, što mianie naminavali, kali ŭžo ŭvajšła ŭ čaćviorku finalistaŭ.

«NN»: Chaciełasia vyjhrać?

SR: Chaciełasia… Ale ja ŭžo razumieła, što maje šansy niebłahija, bo adrazu dva maje pierakłady ŭvajšli ŭ šort-list. Kali atrymała premiju — było vielmi pryjemna, biezumoŭna. Znoŭ ža, bolš ludziej daviedałasia pra toje, čym ja zajmajusia. Trochi paŭpłyvała i na prodaž maich pierakładaŭ.

«NN»: Baćki pavinšavali?

SR: Tak. Mama navat prysutničała na ŭručeńni. Siamja maju pieramohu ŭspryniała vielmi pazityŭna. Mianie «zapavažali» ŭ siamji, bo niekatoryja sa svajakoŭ dumali, što ja aby-čym zajmajusia, zamiest taho, kab pryvatnaje žyćcio naładžvać. A ciapier narešcie zrazumieli, što heta składanaja praca. Hrošy ludziej pierakonvajuć (śmiajecca).

«NN»: A toj skandał, źviazany z tym, što pieramožcy ŭ naminacyi «Paezija» nie było? Jak vy da jaho staviciesia?

SR: Ja nie viedaju, što ja b adčuvała na miescy naminantaŭ. Ale ja razumieju, što ŭ minułyja hady ŭzrovień naminantaŭ byŭ vyšejšy. Tamu pryniać rašeńnie, jakoje pryniali, žury całkam mieła prava.

«NN»: A vy b pačali skandalić, kali b trapili ŭ takuju situacyju?

SR: Nie. Premija — reč, jakuju treba ŭsprymać jak padarunak. Nichto nie abaviazany jaje tabie davać.

* * *

Śviatłana Rohač naradziłasia ŭ 1989 hodzie na Vilejščynie. Skončyła słavianskaje adździaleńnie fiłałahičnaha fakulteta BDU (2011), vyvučała polskuju i češskuju movy.

Pierakładaje z polskaj, češskaj i słavackaj. Siarod pierakładzienych aŭtaraŭ — Eda Kryzeova, Petr Šabach, Pavieł Vilikoŭski, Robiert Menase, Imre Kiertes i inš.

Žyvie ŭ Minsku.

Adna ź pieramožcaŭ pierakładčyckaha konkursu «Pieratvor» (2012).

U sakaviku 2016 hoda atrymała premiju imia Maksima Bahłanoviča «Debiut» — za pierakład knihi «Žytkaŭskija bahini» češskaj piśmieńnicy Kateržyny Tučkavaj.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0