Lubaja infarmacyja pra miescaznachodžańnie kryža vialebnaj Jeŭfrasińni Połackaj praviarajecca. Pra heta paviedamiŭ siońnia ministr kultury Barys Śviatłoŭ, adkazvajučy na pytańni ŭdzielnikaŭ sieminara ideałahičnaha aktyvu Biełarusbanka, pryśviečanaha farmiravańniu ŭ krainie kulturnaj prastory.
Barys Śviatłoŭ, u pryvatnaści, adznačyŭ, što isnujuć samyja roznyja viersii z nahody miescaznachodžańnia kaštoŭnaha tvora mastactva XII stahodździa. «Jak tolki źjaŭlajecca čarhovaja viersija pra toje, dzie moža znachodzicca kryž Jeŭfrasińni Połackaj, jana praviarajecca, vieryfikujecca, ale pakul ni adna ź viersij nie atrymała paćvierdžańnia», — raspavioŭ jon. Pa słovach kiraŭnika viedamstva, apošniaja viersija, jakaja ŭźnikła prykładna paŭhoda tamu, była źviazana z Troica-Sierhijevaj łaŭraj, dzie nibyta bačyli hety kryž. Ale i jana nie paćvierdziłasia.
Taksama ministr raskazaŭ, što ŭ ciapierašni čas viaducca restaŭracyjnyja pracy ŭ Spasa-Praabraženskim chramie ŭ Połacku, jaki źviazany ź imiem i dziejnaściu vialebnaj Jeŭfrasińni. U chramie, dzie znachodziacca jaje moščy, viaducca raboty pa adkryćci i zachavańni znojdzienych tam fresak. Pa słovach Barysa Śviatłova, paśla niekatoraha vyvučeńnia Spasa-Praabraženskaha chrama, anałahaŭ jakomu niama na terytoryi Uschodniaj Jeŭropy, navukoŭcy mohuć pryjści da ŭnikalnych vysnoŭ.
Kryž Jeŭfrasińni Połackaj byŭ vyrableny ŭ 1161 hodzie majstram-juvieliram Łazaram Bohšam. Jon ujaŭlaŭ ź siabie kaŭčeh, u jakim znachodzilisia vialikija chryścijanskija śviatyni: čaścica Dreva Kryža Haspodniaha z kroplaj kryvi Zbaŭcy, čaścicy kamianioŭ Mahiły Haspodniaj i Hroba Božaj Maci, čaścicy moščaŭ pieršamučanika archidyjakana Stefana, vielikamučanika i lekara Pancielajmona i kropla kryvi vielikamučanika Dzimitryja Sałunskaha.
Vyšynia kryža — 52 sm, vierchniaje pierakryžavańnie — 14 sm, nižniaje — 21 sm. Jon byŭ zrobleny z kiparysa, pakryty załatymi i srebnymi płaścinami z vyjavami, vykananymi ŭ technicy pieraharodkavaj emali, i ŭpryhožany vaśmiu kaštoŭnymi kamianiami i piarlinami. Vyjavy na kryžy pieradajuć asnoŭnyja padziei Novaha Zapavietu.
Kryž byŭ stračany ŭ 40-ja hady minułaha stahodździa. Paśla vajny jaho šukali, ale biespaśpiachova. Źjaviłasia mnostva roznych viersij źniknieńnia śviatyni i jaje dalejšaha losu. Błytaninu ŭ pošuk sapraŭdnaha kryža Jeŭfrasińni Połackaj unosić isnavańnie jaho kopij. Jość viersija ab znachodžańni śviatyni ŭ pryvatnaj kalekcyi za miežami Biełarusi.
Ciapier u Spasa-Praabraženskaj carkvie Połackaha Spasa-Jeŭfrasińnieŭskaha žanočaha manastyra znachodzicca adnoŭleny kryž prapadobnaj Jeŭfrasińni, jaki byŭ pieradadzieny ŭ 1997 hodzie. Jaho aŭtaram vystupiŭ brescki majstar Mikałaj Kuźmič.
Kamientary